Zakażenia wirusem opryszczki pospolitej są bardzo powszechne. Wyróżnia się dwa jego typy: typ 1 (HSV-1) – powodujący najczęściej zmiany w obrębie skóry twarzy oraz typ 2 (HSV-2) – związany ze zmianami w obrębie narządów płciowych. Do zakażenia u dzieci dochodzi najczęściej poprzez kontakt z matką. Wyróżniamy tu zakażenia wrodzone i okołoporodowe. Możliwe są również zakażenia przez bliski bezpośredni kontakt z chorym, najczęściej z opryszczką wargową (HSV-1), zazwyczaj między 6. m.ż. a 5. r.ż. W pracy omówiono powodowane przez wirusa opryszczki jednostki chorobowe najczęściej spotykane w praktyce lekarza dermatologa oraz lekarza pierwszego kontaktu.
Dział: Studium przypadku
Zgodnie z definicją WHO biegunka jest to stan, w którym dziecko oddaje zwiększoną liczbę i objętość stolca o nieprawidłowej luźnej konsystencji – co najmniej trzy wypróżnienia w ciągu doby lub pojedyncze luźne stolce z dodatkiem krwi, ropy, śluzu. Niemowlęta, zwłaszcza karmione piersią, mogą oddawać stolec po każdym karmieniu, a o biegunce świadczy zwiększenie dotychczasowej częstości wypróżnień i zmiana ich charakteru.
Cukrzyca typu 1 (T1D) to choroba autoimmunologiczna prowadząca do destrukcji komórek β w trzustce, które odpowiadają za produkcję insuliny. Leczenie tej jednostki chorobowej stanowi szczególne wyzwanie w przypadku dzieci, gdzie niezbędna jest precyzyjna i szybka kontrola poziomów glukozy w celu uniknięcia powikłań. Od czasu odkrycia insuliny w 1921 r. jej stosowanie pozostaje filarem terapii ratującej życie osób z T1D. Ze względu na intensywny rozwój fizyczny oraz zmienność hormonalną dzieci i młodzieży zapotrzebowanie na insulinę w tej grupie wiekowej nie jest stabilne i wymaga częstych modyfikacji dawkowania. Model leczenia insulinowego u dzieci opiera się na odtworzeniu naturalnego rytmu sekrecji insuliny – zarówno podstawowego, jak i okołoposiłkowego. Metoda ta znana jest jako terapia bazowo-bolusowa i obejmuje podawanie insuliny przed każdym posiłkiem oraz insuliny długodziałającej na noc lub zastosowanie pompy insulinowej. Podejście to umożliwia większą elastyczność codziennego funkcjonowania, dostosowując się do zmiennych schematów żywieniowych. Postęp technologiczny oraz wprowadzenie nowych analogów insuliny znacząco odmieniły podejście do leczenia cukrzycy w ostatnich dekadach. Szybko działające oraz długo działające analogi zaprojektowano w celu lepszego odwzorowania fizjologii, co przekłada się na skuteczniejszą kontrolę glikemii oraz mniejsze ryzyko niedocukrzeń.
Od 2 lat dostępne są dla polskich nastolatków bezpłatne szczepienia przeciw HPV. Realizacja tej formy profilaktyki w zapobieganiu raka szyjki macicy oraz innych nowotworów HPV-zależnych nadal nie jest zadawalająca Do lutego 2025 r. zaszczepionych zostało nieco ponad 25% dzieci z rocznika 2010 oraz ok. 27% z rocznika 2011. W ramach programu szczepień dostęp do bezpłatnych preparatów mają dziewczynki i chłopcy w wieku 9–14 lat. Dla dzieci i młodzieży w przedziale wiekowym 9–18 lat w ramach refundacji aptecznej bezpłatnie dostępny jest preparat 2vHPV (Cervarix). Zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia mówią o uzyskaniu 90% zaszczepionych 15-latków w roku 2030. Celem jest zlikwidowanie raka szyjki macicy jako problemu zdrowia publicznego. W chwili obecnej polskie dzieci mają łatwy dostęp do bezpłatnych szczepień, posiadamy bardzo dobre dane na temat bezpieczeństwa i skuteczności tej formy profilaktyki, natomiast problemem wydaje sią nadal niewystarczająca edukacja młodzieży.
Ostra biegunka to zmiana konsystencji stolca na płynną lub półpłynną i/lub zwiększenie częstości wypróżnień (najczęściej ≥3 stolce/24 godz.) trwające nie dłużej niż 14 dni. Etiologia ostrej biegunki jest niejednorodna. Najczęstszymi czynnikami sprawczymi są wirusy, a spośród nich rota- i norowirusy. Bakteryjnymi czynnikami są: Escherichia coli, Campylobacter jejuni, Salmonella, Shigella, Yersinia enterocolitica, Clostridioides difficile, Chlamydia. Najczęstszymi pierwotniakami są: Giardia lamblia, Cryptosporidium i Entamoeba histolytica. Biegunka powstaje w przebiegu czterech głównych mechanizmów: zaburzonego wchłaniania, nadmiernego wydzielania, uszkodzenia bariery jelitowej i nasilonego stanu zapalnego oraz nadmiernej aktywności autonomicznego układu nerwowego. Niekiedy te patomechanizmy mogą się na siebie nakładać. Najczęstszymi i najgroźniejszymi następstwami ostrej biegunki są odwodnienie, zaburzenia elektrolitowe (najczęściej hipernatremia, hiponatremia, hipokaliemia) oraz zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej (najczęściej kwasica metaboliczna – spowodowana katabolizmem tkankowym spowodowanym gorączką, jeśli występuje, oraz głównie niedoborami kalorycznymi, w tym zwłaszcza węglowodanów, co prowadzi do ketozy). Ostre biegunki są w przeważającej liczbie przypadków procesami samoograniczającymi i najważniejszą rolę w terapii odgrywa nawadnianie, z reguły doustne, specjalnymi płynami do nawadniania doustnego. Są one jednym z największych osiągnięć medycyny i uratowały już miliony ludzi. W szczególnych sytuacjach wskazane jest zastosowanie nawadniania dożylnego. Ponieważ nawadnianie to najważniejszy sposób terapii, reszcie znanych i nawet udowodnionych pod względem działania leków (wybrane probiotyki, ondansetron, racekadotryl, diosmektyt) przypada jedynie rola pomocnicza i nie powinny one zastępować nawadniania. Antybiotyki są w leczeniu ostrej biegunki raczej wyjątkiem niż regułą. Do normalnej diety należy natomiast powracać szybko, a karmienia piersią w ogóle nie przerywać.
Świerzb (scabies) jest chorobą zakaźną występującą na całym świecie, wywołaną przez świerzbowca ludzkiego (Sarcoptes scabiei). Nieleczony może przejść w postać przewlekłą, wówczas objawy mogą utrzymywać się przez lata, a u dzieci dodatkowo może dojść do zaburzeń rozwoju fizycznego. Objawami patognomicznymi są: świąd nasilający się po rozgrzaniu ciała (np. nocą), zmiany skórne o typowej lokalizacji (głównie różowe grudki, pęcherzyki, nadżerki, przeczosy). Nierzadko dochodzi do nadkażeń bakteryjnych. Rozpoznawanie oraz różnicowanie najczęściej nie są problematyczne, ale w niektórych przypadkach mogą być trudne. Leczenie wydaje się proste, ale niestosowanie się pacjentów do zaleceń lekarskich może powodować niepowodzenia. Najskuteczniejszą profilaktyką zakażenia świerzbowcem jest przestrzeganie zasad higieny oraz odpowiednio szybkie rozpoczęcie terapii profilaktycznej u osób z kontaktu.
Patologiczny refluks żołądkowo-przełykowy, choroba refluksowa przełyku (gastroesophageal reflux disease – GERD) – wsteczny ruch treści żołądkowej do przełyku, jamy ustnej lub poza jamę ustną skutkujący występowaniem objawów klinicznych utrudniających codzienne funkcjonowanie pacjenta lub prowadzący do powikłań w postaci zmian makroskopowych i mikroskopowych w obrębie przełyku. Wsteczne cofanie się treści żołądkowej do przełyku (GER) jest normalnym procesem fizjologicznym zdarzającym się u zdrowych niemowląt, dzieci i osób dorosłych. Zdecydowana większość epizodów GER ma charakter krótkotrwały i nie powoduje powstania objawów choroby, uszkodzenia przełyku czy innych powikłań [1].
Ostre zapalenie ucha środkowego (OZUŚ) jest jedną z najczęstszych chorób wieku dziecięcego i częstą przyczyną przepisywania antybiotyków. Etiologia schorzenia jest zazwyczaj wirusowo-bakteryjna, a liczne czynniki ryzyka pogarszające funkcję drenującą trąbki słuchowej zwiększają częstość zachorowań. Najczęstszymi patogenami bakteryjnymi odpowiedzialnymi za zachorowania na OZUŚ są: Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae i Moraxella catarrhalis. Podstawowymi kryteriami diagnostycznymi koniecznymi do rozpoznania OZUŚ są: ostry początek objawów, objawy wskazujące na stan zapalny oraz obecność wysięku wewnątrz ucha. Otoskopia ma kluczowe znaczenie w postawieniu prawidłowego rozpoznania. Leczenie OZUŚ powinno być wielokierunkowe i w pierwszej kolejności prowadzić do zmniejszenia dolegliwości bólowych. W większości przypadków decyzja o antybiotykoterapii może zostać odroczona pod warunkiem zastosowania czujnej obserwacji. Szczepienia ochronne pozostają ważnym narzędziem profilaktyki ostrego zapalenia ucha środkowego.
Zapalenie zatok jest jedną z częstszych przyczyn wizyt pacjentów w ramach podstawowej opieki zdrowotnej. Dlatego znajomość objawów klinicznych, kryteriów niezbędnych do rozpoznania, etiologii, czynników ryzyka oraz powikłań zapalenia zatok jest niezwykle istotna. Właściwe rozpoznanie umożliwia dobór odpowiedniego leczenia, dzięki czemu możliwe jest uniknięcie niepotrzebnej antybiotykoterapii, z drugiej zaś strony znajomość objawów charakterystycznych dla bakteryjnego zapalenia zatok oraz zapalenia zatok o ciężkim przebiegu zmniejsza ryzyko powikłań. W swoim artykule przedstawię podział zapalenia zatok oraz skupię się na przedstawieniu zagadnienia, jakim jest ostre zapalenia zatok przynosowych w populacji pediatrycznej. Według rekomendacji zawartych w dokumencie EPOS 2020 w leczeniu zapalenia zatok zaleca się leczenie objawowe, przeciwzapalne oraz fitoterapię.
Padaczka jest schorzeniem będącym wynikiem nieprawidłowej czynności bioelektrycznej mózgu. Dotyka około 1% pacjentów do 16. r.ż. i stanowi jedną z najczęstszych chorób układu nerwowego w populacji pediatrycznej. Wśród przyczyn wyróżnia się zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego powstałe podczas ciąży i okresu okołoporodowego, w tym krwawienie śródmózgowe spowodowane np. urazem podczas porodu, infekcje, niedotlenienie czy też wrodzone wady OUN. Często jednak etiologia padaczek wieku dziecięcego nie jest znana. Ponadto obraz kliniczny padaczki wraz z wiekiem może ulec diametralnej zmianie, co wiąże się ze zmianami w zakresie syntezy neuroprzekaźników [1].
Alergia na białka mleka krowiego (ABMK) to powtarzalna, niepożądana reakcja po ich spożyciu, u podłoża której leży mechanizm odpornościowy (IgE-zależny, IgE-niezależny lub mieszany). Najczęstszymi alergenami mleka krowiego są: kazeina, β-laktoglobulina i α-laktoalbumina. ABMK należy odróżniać od nadwrażliwości niealergicznej na mleko krowie, która spowodowana jest niedoborem laktazy. U większości dzieci z wiekiem rozwija się tolerancja na białka mleka krowiego. Objawy kliniczne alergii są zróżnicowane, w wieku niemowlęcym zwykle dotyczą przewodu pokarmowego, skóry oraz układu oddechowego. U części chorych obserwuje się objawy wielonarządowe. Nie ma pojedynczego badania, które w sposób jednoznaczny pozwalałaby na rozpoznanie ABMK. W diagnostyce podstawowe znaczenie ma wywiad chorobowy. Złotym standardem rozpoznawania jest próba prowokacji wykonana metodą podwójnie ślepej próby z placebo. W praktyce zwykle wystarcza jednak doustna próba prowokacji przeprowadzona metodą otwartą. Podstawą leczenia jest eliminacja z diety mleka krowiego i jego przetworów. U niemowląt i małych dzieci w ich miejsce wprowadzane są hydrolizaty o znacznym stopniu hydrolizy białka. W wybranych sytuacjach (zwykle ciężkich postaciach ABMK) zastosowanie mają preparaty aminokwasowe (mieszanki elementarne).
Charakterystyczną formą kontaktowego zapalenia skóry z podrażnienia jest pieluszkowe zapalenie skóry – PZS (ang. Diaper dermatitis, Dermatitis glutealis), czyli jedno z najczęstszych schorzeń wieku niemowlęcego i wczesnodziecięcego. Objawia się jako stan zapalny skóry zlokalizowany w miejscu przylegania pieluszki, najczęściej przyjmując postać zmian rumieniowych. Skóra zmieniona chorobowo wymaga szczególnego traktowania oraz starannie dobranych preparatów do codziennej pielęgnacji. Prawidłowa pielęgnacja jest również elementem profilaktyki pieluszkowego zapalenia skóry.