Czym są kurzajki?
Kurzajki to zmiany skórne wywołane przez wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV). Chociaż występują w każdej grupie wiekowej, to dzieci są szczególnie podatne na zakażenie. Według badań nawet co trzecie dziecko w wieku szkolnym może mieć kontakt z tym wirusem. W wielu przypadkach brodawki znikają samoistnie w ciągu około dwóch lat, jednak czasem niezbędne jest leczenie, by ograniczyć ich rozprzestrzenianie się oraz złagodzić objawy.
Brodawki wirusowe mogą samoistnie ustąpić, zwłaszcza u dzieci z prawidłową odpornością. Jednak proces ustępowania zmian może trwać nawet kilka lat. Należy poinformować opiekunów o czasie wymaganym do samowyleczenia, a także o ryzyku autoinokulacji w inne miejsca ciała i możliwość zakażenia innych osób podczas oczekiwania na ustąpienie zmian.
Krioterapia
Jedną z najczęściej stosowanych metod leczenia kurzajek jest krioterapia, czyli zamrażanie zmian za pomocą ciekłego azotu. Zabieg polega na aplikowaniu substancji w temperaturze około –196°C bezpośrednio na zmianę techniką natryskową lub przy użyciu wacika. Skuteczność obu metod jest zbliżona. Terapia wymaga kilku sesji w odstępach co 2–3 tygodnie. Przed zabiegiem, zwłaszcza w przypadku brodawek mocno zrogowaciałych, wskazane jest mechaniczne usunięcie nadmiaru naskórka. Do najczęstszych skutków ubocznych krioterapii należą ból i tworzenie się pęcherzy. W celu złagodzenia dyskomfortu można zastosować miejscowe znieczulenie (np. krem EMLA).
Kwas salicylowy
Kwas salicylowy (salicylic acid – SA) jest środkiem keratolitycznym stosowanym w leczeniu różnych schorzeń dermatologicznych. Jest również przydatny do miejscowej terapii brodawek wirusowych. Dostępne preparaty zawierają 20–30% SA. Zalecane stosowanie to 1–2 razy dziennie. Często zalecana jest nocna okluzja po aplikacji, np. taśmą klejącą. Kuracja SA wymaga czasu, leczenie może trwać kilka miesięcy. W niektórych przypadkach kwas salicylowy łączy się również z innymi środkami keratolitycznymi do stosowania miejscowego, na przykład SA z 5-fluorouracylem, SA z kwas mlekowym i SA z kwasem glikolowym. Na podstawie badań opisujących stosowanie skojarzonych terapii miejscowych wydaje się, że połączenie SA i kwasu glikolowego jest najskuteczniejsze. Możliwe jest również łączenie preparatów SA z podofiliną, z krioterapią i z imikwimodem. Z działań ubocznych SA najczęściej obserwuje się podrażnienie skóry. Wówczas zaleca się pacjentom przerwanie leczenia na kilka dni i powrót do leczenia po ustąpieniu podrażnienia.
Inne terapie miejscowe
Istnieją ograniczone dane dotyczące skuteczności i bezpieczeństwa innych miejscowych terapii stosowanych w leczeniu brodawek u dzieci. Wykorzystuje się następujące preparaty:
- roztwór formaliny,
- roztwór cynkowo-azotowy,
- kwas pirogronowy,
- kwas monochlorooctowy,
- azotan srebra,
- retinoidy miejscowe, np. adapalen,
- kantarydyna.
Od wielu lat sprawdzonym sposobem na kurzajki jest preparat w sztyfcie Lapis, który swoje działanie opiera na substancji aktywnej azotanu srebra.
Z działań ubocznych obserwowano objawy podrażnienia skóry w miejscu aplikacji preparatu, dolegliwości bólowe, pojawianie się pęcherzy. Objawy ustępowały w ciągu kilku dni. Ważne, żeby preparaty o działaniu drażniącym były aplikowane przez osobę dorosłą, z racji charakteru substancji.
Immunoterapia
Immunoterapia wykorzystuje substancje do stymulacji lub tłumienia układu odpornościowego w leczeniu niektórych chorób. Immunoterapia stosowana w leczeniu brodawek obejmuje m.in. diphenylocyklopropenon (DPCP), imikwimod. Opisywane są doogniskowe iniekcje szczepionek MMR (odra, świnka, różyczka) czy BCG (Bacillus Calmette-Guérin). Uważa się, że zabiegi te stymulują układ odpornościowy do rozpoznawania i usuwania HPV. Przeprowadzone dotychczas badania objęły niewielką liczbę dzieci, stąd też immunoterapia nie jest aktualnie rekomendowana dla tej grupy wiekowej.
Cymetydyna, antagonista receptora H2 o działaniu immunomodulującym, była stosowana w leczeniu brodawek u dzieci w kilku badaniach. Wskaźniki wyleczeń dla doustnej cymetydyny po 2 do 3 miesiącach leczenia wahały się od 52,9% do 56,3%, przy podawaniu 25–40 mg/kg/dobę w 3–4 dawkach podzielonych. W Polsce lek ten nie jest dostępny. Uważa się również, że doustny siarczan cynku ma działanie immunomodulujące, ponieważ cynk jest mikroskładnikiem niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania komórek odpornościowych.
Mechaniczne usuwanie brodawek wirusowych
Oprócz krioterapii, inne terapie mechaniczne, które zostały zbadane pod kątem leczenia brodawek skórnych u dzieci, obejmują: łyżeczkowanie, elektrokoagulację, laseroterapię i powierzchowną radioterapię. Wymienione sposoby leczenia nie są odpowiednie do leczenia dzieci młodszych z uwagi na duże dolegliwości bólowe.
Diagnostyka różnicowa
Diagnostyka różnicowa brodawek wirusowych u dzieci obejmuje modzele, znamiona naskórkowe, porokeratozę, włókniaki i inne łagodne lub złośliwe nowotwory. W przypadku podejrzenia niedoboru odporności konieczne są badania przesiewowe, które obejmują pełną morfologię krwi, stężenie składowych dopełniacza, stężenie immunoglobulin i badanie w kierunku zakażenia HIV.
Podsumowanie
Brodawki skórne są powszechne u dzieci i młodzieży. Często są one przyczyną dolegliwości bólowych. Samoistne ustąpienie wykwitów jest zjawiskiem rzadkim, stąd też konieczne jest włączenie leczenia, które będzie skuteczne i pozbawione działań ubocznych. Wydaje się, że u dzieci najlepszą opcją pozostają preparaty miejscowe.
