Dział: Studium przypadku

Zaparcie czynnościowe to chleb powszedni każdego pediatry, ale także gastroenterologa dziecięcego (zaparcie to ok. 40% wszystkich porad w tego typu poradniach). Badania przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych, jak również w Europie, a także własne badania i doświadczenia wskazują, że znajomość zasad rozpoznawania i leczenia zaparcia czynnościowego wciąż są niedostateczne. W związku z tym w opracowaniu zwrócono uwagę na skuteczność i sposób podawania podstawowych leków stosowanych w zaparciu. Makrogole, jak i laktuloza są lekami bezpiecznymi i można je stosować długo i w skutecznej dawce, czyli powodującej codzienne oddawanie stolca o konsystencji pasty do zębów (typ 4. wg skali bristolskiej). Przy długotrwałym zaparciu z wtórnymi zaburzeniami czucia stolca do leków osmotycznie czynnych dołączyć można na pewien czas pikosiarczan sodu lub czopki uwalniające dwutlenek węgla, co zdecydowanie poprawia efekty terapii.

W artykule przedstawiłyśmy opis przypadku 20-miesięcznej dziewczynki, u której w toku diagnostyki początkowo niepowiązanych ze sobą objawów rozpoznano zakażenie wirusem HIV. Szybkie postawienie diagnozy pozwoliło na sprawne przekazanie pacjentki do ośrodka referencyjnego i włączenie leczenia przeciwwirusowego. Celem niniejszego artykułu jest zwrócenie uwagi na to, że zakażenie wirusem HIV może wystąpić w każdym okresie życia, także w wieku dziecięcym. Wdrożenie badań przesiewowych u ciężarnych znacznie zmniejszyło liczbę zakażeń wśród najmłodszych, natomiast przedstawiony przypadek wskazuje, że choć zakażenie tym wirusem nie jest zjawiskiem powszechnym u dzieci, to pediatrzy powinni zachować w tym względzie dużą czujność. Ponadto w artykule omówiłyśmy drogi zakażenia oraz ścieżki diagnostyczne zakażenia wirusem HIV w populacji dziecięcej.

Grypa jest jedną z najczęstszych chorób układu oddechowego o etiologii wirusowej. Jest to choroba wysoce zakaźna. Według WHO co roku na grypę choruje aż 20–30% dzieci na świecie. Chociaż u wielu dzieci grypa jest samoograniczającą się, niepowikłaną chorobą, w niektórych przypadkach może mieć przebieg ciężki z poważnymi powikłaniami, np. zapaleniem płuc czy zapaleniem mięśnia sercowego. Dzieci poniżej 5. r.ż. oraz starsze, obciążone chorobami przewlekłymi stanowią grupę ryzyka ciężkiego przebiegu grypy. Rozpoznanie choroby stawia się na podstawie obrazu klinicznego oraz dodatniego szybkiego testu antygenowego lub RT-PCR wymazu z nosa i gardła, choć w trakcie epidemii potwierdzenie rozpoznania nie jest konieczne do włączenia leczenia. Lekiem z wyboru jest oseltamiwir. Lek ten może skrócić czas trwania choroby i zmniejszyć ryzyko powikłań. Należy go włączyć u dziecka z grupy ryzyka, rozważyć włączenie go u pozostałych dzieci. Leczenie należy wdrożyć jak najwcześniej, w ciągu 48 h od wystąpienia pierwszych objawów choroby. Jest on również zalecany do chemioprofilaktyki poekspozycyjnej. Najskuteczniejszym sposobem zapobiegania grypie pozostają coroczne szczepienia, które są zalecane każdemu dziecku powyżej 6. m.ż., u którego nie stwierdza się przeciwwskazań.

Jednym z najczęściej występujących objawów towarzyszących infekcjom u dzieci jest kaszel produktywny, w którego leczeniu można wykorzystywać surowce pochodzenia naturalnego. Obecnie najczęściej ordynowanymi przez lekarzy i polecanymi przez farmaceutów środkami łagodzącymi objawy kaszlu w czasie zakażenia górnych dróg oddechowych są preparaty zawierające w swoim składzie związki mukolityczne, czyli takie, których zadaniem jest rozrzedzenie zalegającego śluzu, co w efekcie ułatwia jego upłynnienie, oraz bronchospazmolityczne, czyli takie, których głównym zadaniem jest rozkurczenie oskrzeli. Wśród preparatów wykazujących właściwości broncholityczne oraz sekretolityczne o ugruntowanej pozycji w leczeniu kaszlu produktywnego oraz kaszlu ostrego będącego objawem stanów zapalnych drzewa oskrzelowego znajdują się preparaty ziołowe zawierające w składzie standaryzowany wyciąg z liści bluszczu (Hedera helicis folii extractum) oraz ziele tymianku (Thymi herba). Bezpieczeństwo oraz tolerancja wyciągu z bluszczu została szeroko poznana i potwierdzona w licznych badaniach. Potwierdzeniem tego jest fakt, iż stosowanie różnych rodzajów wyciągów z liści bluszczu w populacji pediatrycznej w leczeniu kaszlu związanego z przeziębieniem zostało oficjalnie zaakceptowane przez Komitet ds. Ziołowych Produktów Leczniczych Europejskiej Agencji Leków (EMA). Tymianek pospolity (Thymus vulgaris) to roślina bogata w olejki eteryczne, z których głównymi składnikami są tymol i karwakrol. Te substancje charakteryzują się silnym działaniem antyseptycznym, co czyni tymianek skutecznym środkiem w walce z infekcjami bakteryjnymi i wirusowymi. Preparaty zawierające wyciąg z liści bluszczu oraz ziele tymianku stanowią istotną metodę leczenia kaszlu produktywnego oraz bezproduktywnego w czasie infekcji górnych dróg oddechowych w populacji pediatrycznej. Połączenie ekstraktów z tymianku i bluszczu wykazuje synergistyczne działanie, co pozwala na obniżenie dawek stosowanych w terapii oraz poprawę profilu bezpieczeństwa przy jednoczesnym zachowaniu wysokiej skuteczności terapeutycznej. Badania eksperymentalne wskazują, że te roślinne składniki mają aktywność mukoregulacyjną, hamują odpowiedź zapalną oraz wpływają na przebudowę oskrzeli, co jest szczególnie istotne w kontekście funkcjonowania komórek kubkowych i aparatu śluzowo-rzęskowego. Preparaty te skutecznie łagodzą napady suchego kaszlu, zmniejszają produkcję gęstej wydzieliny oraz redukują jej lepkość i napięcie powierzchniowe. Dodatkowo wspomagają rozszerzenie światła drzewa oskrzelowego, co ułatwia odkrztuszanie.

Artykuł analizuje wyzwania związane z sezonowym wzrostem infekcji, szczególnie w sezonie jesienno-zimowym, i rolę pediatrów w ich zarządzaniu. Najczęstsze infekcje to wirusy RSV, grypy, SARS-CoV-2 oraz rotawirusy. Pediatrzy powinni edukować rodziców i dzieci o higienie, promować zdrowe nawyki, szczepienia i suplementację witaminy D. Skuteczne zarządzanie wymaga planowania zasobów i koordynacji działań, aby zmniejszyć liczbę zachorowań i zapewnić odpowiednią opiekę.

Chlorowodorek benzydaminy (łac. benzydamini hydrochloridum) jest pochodną indazolu i należy do grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych – NLPZ (ang. NSAIDs – nonsteroidal anti- -inflammatory drugs). Chlorowodorek benzydaminy stosowany jest miejscowo. Działa przeciwzapalnie, przeciwbólowo i miejscowo znieczulająco. Produkty lecznicze do podania miejscowego znajdują zastosowanie w leczeniu objawowym zmian zapalnych w obrębie jamy ustnej i gardła (zaczerwienienie, obrzęk oraz ból) w zakażeniach wirusowych, bakteryjnych, w zapaleniu błon śluzowych oraz w zapaleniu krtani. Mogą być również stosowane w stanach po wykonaniu określonych procedur medycznych, takich jak: stany po zabiegach w otorynolaryngologii, stomatologii, w zapaleniu błon po radioterapii, jak również po intubacji. Spraye na gardło zawierające chlorowodorek benzydaminy są popularne, ponieważ zapewniają szybkie i miejscowe złagodzenie objawów, takich jak: ból gardła, zapalenie i dyskomfort podczas przełykania – problemów, z którymi często mierzą się dzieci podczas infekcji wirusowych i bakteryjnych.

Ostry nieżyt żołądkowo-jelitowy (ostrą biegunkę) u dzieci definiuje się jako zmianę konsystencji stolca na płynną lub półpłynną i/lub zwiększenie częstości wypróżnień (najczęściej ≥ 3 stolce/ 24 godz.) i gdy proces ten nie trwa dłużej niż 14 dni (zwykle nie przekracza 10 dni). Najczęstszymi czynnikami etiologicznymi ostrej biegunki u dzieci są wirusy (rotawirus , norowirus i adenowirus). Znaczenie rotawirusa w krajach o wysokiej wyszczepialności uległo znacznej redukcji.

Nadchodzi okres zdecydowanego szczytu biegunek infekcyjnych, więc warto się na niego przygotować. Najczęstszym i najgroźniejszym skutkiem, zwłaszcza ostrej biegunki, jest odwodnienie, zaburzenia elektrolitowe (hipernatremia, hiponatremia, hipokaliemia) oraz równowagi kwasowo-zasadowej (najczęściej kwasica metaboliczna). Mechanizm zwiększonego wydalania wody i elektrolitów może być bardzo złożony w zależności od czynnika wywołującego i może mieć charakter sekrecyjny, zapalny, osmotyczny lub niekiedy mieszany.

Zaburzenie może być także spowodowane samym przyspieszonym pasażem jelitowym niedającym czasu na dostateczne wchłonięcie wody. Wskazaniami do hospitalizacji w przypadku ostrej biegunki są: wstrząs, ciężkie odwodnienie (>9% masy ciała), zaburzenia neurologiczne (letarg, drgawki itp.), niepowściągliwe lub żółciowe wymioty, niepowodzenie nawadniania doustnego, podejrzewana przyczyna chirurgiczna, tzw. przyczyny socjalne (brak warunków, chęci, możliwości obserwacji leczenia w warunkach domowych). Podstawą terapii w ostrej biegunce jest nawadnianie doustnym płynem nawadniającym (DPN) drogą doustną lub drogą sondy nosowo-żołądkowej.

Nawadnianie dożylne zastrzeżone jest głównie do przypadków ciężkich. DPN jest największym osiągnięciem medycyny a jego znaczenie polega na tym, że płyn, którego głównymi składnikami są sód i glukoza w odpowiedniej proporcji, jest w stanie skompensować straty wody i elektrolitów tak znacznych rozmiarów, jak to ma miejsce w cholerze. Mechanizm ten został dokładnie omówiony. Istotnym elementem terapii jest także wczesne żywienie. Pozostałe elementy terapii, jak: leczenie przeciwwymiotne, przeciwsekrecyjne (diosmektyt, racekadotryl) oraz probiotyczne, mogą być stosowane warunkowo, choć w badaniach skracają czas trwania biegunki średnio o 1–2 dni.

Spośród probiotyków, ze względu na jakość badań (choć też nie najwyższą), na pierwszym miejscu znajduje się Saccharomyces boulardii, a na dalszych w kolejności Lacticaseibacillus rhamnosus GG i Limosilactobacillus reuteri w odpowiednich dawkach.

Antybiotyki przez pierwsze dziesięciolecia po ich odkryciu uważano za broń wieczną, o stałej skuteczności, co zdecydowanie sprzyjało ich nadużywaniu. Okazało się jednak, że na przestrzeni czasu i niestety z coraz większą szybkością mikroorganizmy zaczęły wypracowywać coraz więcej nowych mechanizmów pozwalających uniknąć działania antybiotyków, zagrażając w ten sposób naszej zdolności do leczenia chorób zakaźnych. Tę oporność stymuluje nadużywanie antybiotyków. Analiza ECDC z 2022 r. wykazała, że jeśli chodzi o praktykę szpitalną „konsumpcja” w Polsce antybiotyków wyniosła 1,3 DDD/1000 mieszkańców/dzień, co zapewniło nam 5 miejsce. Dużo gorzej wypadła analiza praktyki ambulatoryjnej, w której przeciętna „konsumpcja” środków przeciwbakteryjnych wyniosła 22,3 DDD/1000 mieszkańców/dzień, co dało nam 6 miejsce od końca. Aby ograniczyć zużycie antybiotyków w pediatrii, warto sobie przed ewentualną antybiotykoterapią zadać kilka podstawowych pytań: Czy antybiotykoterapia jest dla naszego pacjenta niezbędna w tym czasie i w jego stanie klinicznym/schorzeniu? Czy może jest to infekcja wirusowa? Czy nie będzie odpowiednie dla tego konkretnego pacjenta podejście polegające na poczekaniu i ponownej ocenie przed podjęciem decyzji o leczeniu antybiotykiem?
W artykule przedstawiono zasady doboru antybiotyku oraz znaczenie w tym doborze wskaźników farmakokinetyczno-farmakodynamicznych. Zwrócono uwagę na nadużywanie w praktyce, zwłaszcza ambulatoryjnej, azytromycyny – jednego z najlepszych induktorów oporności bakterii. Wskazano, że stosować należy raczej dawki wysokie, ale krótko, możliwie szybko deeskalować terapię i przechodzić na podaż doustną. Wskazano na kardynalne błędy popełniane w antybiotykoterapii.