Dzieci z chorobami przewlekłymi, w tym neurologicznymi stanowią grupę pacjentów szczególnie narażonych na zakażenie i ciężki przebieg chorób zakaźnych. Należy pamiętać, że terminowe realizowanie kalendarza szczepień oraz przeprowadzenie szczepień zalecanych stanowi najskuteczniejszą ochronę przed infekcjami, a przeciwskazania do podania szczepionek w tej grupie pacjentów są ograniczone. Zdarza się, że wątpliwości lekarza kwalifikującego do szczepienia są powodem opóźnień w realizacji PSO, dlatego planowe wykonanie i bezpieczeństwo szczepień zależy od współpracy pediatrów i lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej z neurologami dziecięcymi. Konsultacja specjalisty neurologa ma na celu ustalenie rozpoznania i/lub wykluczenie chorób wymagających odroczenia lub szczególnej ostrożności przy wykonywaniu szczepień. Sama decyzja o kwalifikacji do szczepienia należy do kompetencji i obowiązków lekarza Podstawowej Opieki Zdrowotnej (POZ). Odroczenie lub dyskwalifikacja z przeprowadzenia szczepienia powinny dotyczyć konkretnych preparatów i obowiązywać przez określony czas, który potrzebny jest do przeprowadzenia konsultacji neurologicznej, badań pomocniczych, obserwacji pacjenta oraz osiągnięcia przez niego oczekiwanego etapu rozwoju.

Łuszczyca to przewlekła, ogólnoustrojowa choroba zapalna skóry zaliczana do chorób autoimmunizacyjnych. Dotyka pacjentów w każdym wieku, od okresu noworodkowego do późnej starości. Patogeneza łuszczycy jest złożona, odgrywają w niej rolę m.in. zaburzenia immunologiczne i genetyczne oraz czynniki środowiskowe. Rozpowszechnienie łuszczycy na całym świecie według piśmiennictwa waha się od 0,51 do 11,3% wśród osób dorosłych i od 0 do 1,37% w populacji pediatrycznej [1]. Według polskiego piśmiennictwa zapadalność na łuszczycę u dzieci wynosi 0,7–2,1% [2]. Łuszczyca plackowata jest najczęstszą kliniczną postacią łuszczycy u dzieci do 18. r.ż. Inne postaci łuszczycy występujące u dzieci to łuszczyca kropelkowa, krostkowa i erytrodermiczna. Rozmieszczenie łuszczycowych zmian skórnych w populacji pediatrycznej częściej niż u dorosłych dotyczy zmian zlokalizowanych w zakresie twarzy, skóry owłosionej głowy i w okolicach wyprzeniowych. U większości pacjentów pediatrycznych z łagodną i umiarkowaną postacią łuszczycy wystarczające jest leczenie miejscowe. Niestety z uwagi na niewielką liczbę badań klinicznych z randomizacją w tej grupie wiekowej większość stosowanych terapii jest poza wskazaniami rejestracyjnymi. Celem niniejszej pracy jest omówienie odmienności przebiegu łuszczycy u dzieci, podstaw jej diagnostyki oraz najnowszych metod terapeutycznych stosowanych w leczeniu łuszczycy u dzieci.

Laktoza jest dwucukrem zbudowanym z glukozy i galaktozy. Enzymem rozkładającym laktozę jest laktaza, której dodatkowa aktywnością jest rozkładanie glikolipidów pokarmowych. Laktaza występuje w rąbku szczoteczkowym enterocytów i w największej ilości w enterocytach „starych” znajdujących się naszczycie kosmków. Stąd w zaniku kosmków (bez względu na przyczynę), w nadmiernym złuszczaniu się enterocytów a także w bardzo nasilonej reakcji zapalnej np. w przebiegu alergii na białka mleka krowiego (ABMK) może wystąpić przejściowa nietolerancja laktozy. Laktoza pełni szereg ról w żywieniu niemowląt – jest ważnym źródłem energii, galaktozy do syntezy galaktolipidów w OUN, pełni także, przynajmniej w żywieniu niemowląt, rolę prebiotyku oraz poprawia wchłanianie wapnia. Choć z natury swej (składnik pokarmu kobiecego oraz mlek modyfikowanych) wydaje się niezbędna to w sytuacjach chorobowych można się bez niej obejść. Źródłem energii mogą być inne węglowodany (polisacharydy), galaktoza może być syntetyzowana bardzo wydajnie z glukozy, ważniejszymi prebiotykami w pokarmie są HMO lub w mieszankach GOS, FOS i syntetyczne HMO. Dostateczne wchłanianie wapnia można osiągnąć zwiększając podaż tego pierwiastka w mieszankach. Ponieważ źródłem przemysłowym laktozy oraz laktozy w hydrolizatach ją zawierających jest mleko bezpieczniej jest aby jej w hydrolizatach nie było. W opracowaniu przedstawiono także metody rozpoznawania i leczenie różnych postaci nietolerancji laktozy.

Zaparcie to jedno z najczęściej występujących schorzeń (3–10% wizyt u pediatry i 25% u gastroenterologa). Pojawić się może już u małych niemowląt – częściej u karmionych mlekiem modyfikowanym niż karmionych piersią. Choć objawy zaparcia, nawet dla laika, nie sprawiają szczególnych trudności diagnostycznych często pozostają niezauważone lub są bagatelizowane oraz zbyt późno i niedostatecznie leczone. W artykule przedstawiono sposoby rozpoznawania, zapobiegania i ewentualnego leczenia zaparcia u niemowląt i małych dzieci. Szczególną uwagę zwrócono na znaczenie prebiotyków zawartych w mlekach modyfikowanych zmieniających charakter stolców na zbliżone do obserwowanych u dzieci karmionych piersią.

Zasadowica metaboliczna przebiegająca z hiponatremią i hipokaliemią jest nietypowym odkryciem w wynikach badań laboratoryjnych. Ta charakterystyczna konstelacja wyników sugeruje rozpoznanie zespołu Barttera lub rzekomego zespołu Barttera. W klasycznym zespole Barttera w wyniku nieprawidłowej funkcji kanałów jonowych dochodzi do nerkowej utraty soli, natomiast gdy do zespołu utraty soli dochodzi w innym mechanizmie, mówimy o rzekomym zespole Barttera. Do takiej sytuacji może dojść w mukowiscydozie, gdzie nieprawidłowo działający kanał chlorkowy powoduje nadmierną utratę sodu wraz z potem. W odpowiedzi na hiponatremię dochodzi do aktywacji układu renina-angiotensyna-aldosteron i wtórnego hiperaldosteronizmu, czyli reakcji obronnej organizmu i ograniczenia wydalania sodu przez nerki, a w konsekwencji do hipokaliemii i alkalozy metabolicznej. Na nadmierną utratę sodu przez parowanie narażone są szczególnie niemowlęta karmione piersią w trakcie ciepłych miesięcy. Mimo istniejących badań przesiewowych w kierunku mukowiscydozy, u części pacjentów choroba może zostać nierozpoznana, w związku z czym pediatrzy oraz lekarze rodzinni powinni zachowywać czujność i rozważać diagnozę mukowiscydozy zawsze w przypadku nietypowych wyników badań gospodarki wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej.

Trądzik pospolity (acne vulgaris) jest przewlekłą chorobą gruczołów łojowych i ujść mieszków włosowych, charakteryzującą się występowaniem zmian zapalnych (grudki, krosty, torbiele) oraz niezapalnych (zaskórniki otwarte lub zamknięte), które mają predylekcję do występowania w okolicach łojotokowych (twarz, dekolt, plecy, skóra owłosiona głowy). Podział kliniczny nasilenia trądziku obejmuje postać lekką, umiarkowaną oraz ciężką. Pomimo iż szczyt zachorowań przypada na okres dojrzewania, chorobę obserwuje się w każdym wieku, także u najmłodszych dzieci. W zależności od wieku dziecka wyróżnia się trądzik noworodkowy, niemowlęcy, wczesnodziecięcy oraz przedpokwitaniowy. Trądzik noworodkowy (acne neonatorum) to z reguły łagodna, samoograniczająca się postać choroby, podczas gdy trądzik niemowlęcy (acne infantum) wiąże się z ryzykiem rozwoju nasilonych, przewlekłych zmian skórnych z tendencją do bliznowacenia. Z kolei trądzik występujący w okresie przedpokwitaniowym zawsze wymaga wykluczenia zaburzeń hormonalnych, w tym hiperandrogenizmu. Z uwagi na znacznie rzadsze występowanie choroby w populacji dziecięcej, liczne odmienności w obrazie klinicznym, możliwe współistnienie wrodzonych zaburzeń hormonalnych, a także konieczność stosowania leków poza wskazaniami rejestracyjnymi, ustalenie rozpoznania oraz terapia trądziku u dzieci bywają utrudnione. Wczesne wdrożenie właściwego leczenia jest niezwykle istotnie w tej grupie wiekowej, gdyż pozwala zapobiec bliznowaceniu oraz wystąpieniu zaburzeń emocjonalnych w przyszłości.

Mononukleoza zakaźna jest typową postacią zakażenia EBV. Objawia się gorączką, wysiękowym zapaleniem gardła, limfadenopatią, hepatosplenomegalią i atypową limfocytozą. Najczęściej ma charakter łagodny, samoograniczający się, choć zróżnicowanie przebiegu zakażenia jest duże od bezobjawowego po niekiedy śmiertelną chorobę. Do najcięższych powikłań mononukleozy zakaźnej należy m.in. samoistne pęknięcie śledziony. Powikłanie to choć rzadkie, w przypadku braku leczenia może zakończyć się zgonem.

Skóra i przydatki są największym organem ochronnym, który pełni funkcję bariery przed zagrożeniami ze strony środowiska zewnętrznego, w tym przed zakażeniami. W artykule przedstawiono najczęstsze schorzenia skóry o etiologii bakteryjnej oraz sposoby ich leczenia.

Candida to grzyb należący do podrodziny Cryptococoidiae. Ma słabą inwazyjność. Aby wywołał efekt patologiczny, muszą zaistnieć odpowiednie warunki. Główny to zaburzenie równowagi biocenotycznej ustroju. Jednak u noworodków i niemowląt (szczególnie do 3. m.ż.) przyjmuje się, iż jego obecność ma zawsze charakter patogenny.

Rozpoznanie inwazyjnej choroby meningokokowej (IChM) nigdy nie jest łatwe, a każde opóźnienie niesie ze sobą znaczne niebezpieczeństwo. W trakcie pandemii COVID-19 z powodu podobnych początkowych objawów ryzyko przeoczenia IChM znacznie się zwiększyło. W pracy przedstawiono przypadek 22-miesięcznego pacjenta, u którego początkowo mylnie i drogą teleporady podejrzewano wstępnie COVID-19, co znacznie opóźniło postawianie ostatecznego rozpoznania IChM. Pandemia znacznie zwiększyła i tak ogromne znaczenie szczepień przeciwmeningokokowych jako najlepszej profilaktyki IChM.

Lakozamid (LCM) jest skutecznym i bezpiecznym lekiem przeciwpadaczkowym zarejestrowanym do leczenia napadów ogniskowych i ogniskowych wtórnie uogólnionych u dorosłych, młodzieży i dzieci w wieku od 4 lat. LCM jest lekiem wskazanym do stosowania w monoterapii oraz terapii dodanej. Jego skuteczność i bezpieczeństwo zostały udokumentowane w badaniach klinicznych i przedstawione w publikacjach omówionych w poniższym artykule.

Porada telemedyczna to równoprawne świadczenie zdrowotne, które powinno być udzielane na analogicznych zasadach co wizyta pacjenta w gabinecie. Podstawowe zasady udzielania świadczeń pozostają tożsame, jedyną różnicę stanowi w tym wypadku pośrednictwo sprzętu elektronicznego. W okresie epidemii COVID-19 stosowanie teleporad jest szczególnie rekomendowane przez Ministerstwo Zdrowia, Narodowy Fundusz Zdrowia oraz Rzecznika Praw Pacjenta. Również towarzystwa naukowe zalecają stosowanie rozwiązań telemedycznych w opiece medycznej sprawowanej obecnie nad pacjentem.