Autor: Zuzanna Łagun

Łuszczyca to przewlekła, ogólnoustrojowa choroba zapalna skóry zaliczana do chorób autoimmunizacyjnych. Dotyka pacjentów w każdym wieku, od okresu noworodkowego do późnej starości. Patogeneza łuszczycy jest złożona, odgrywają w niej rolę m.in. zaburzenia immunologiczne i genetyczne oraz czynniki środowiskowe. Rozpowszechnienie łuszczycy na całym świecie według piśmiennictwa waha się od 0,51 do 11,3% wśród osób dorosłych i od 0 do 1,37% w populacji pediatrycznej [1]. Według polskiego piśmiennictwa zapadalność na łuszczycę u dzieci wynosi 0,7–2,1% [2]. Łuszczyca plackowata jest najczęstszą kliniczną postacią łuszczycy u dzieci do 18. r.ż. Inne postaci łuszczycy występujące u dzieci to łuszczyca kropelkowa, krostkowa i erytrodermiczna. Rozmieszczenie łuszczycowych zmian skórnych w populacji pediatrycznej częściej niż u dorosłych dotyczy zmian zlokalizowanych w zakresie twarzy, skóry owłosionej głowy i w okolicach wyprzeniowych. U większości pacjentów pediatrycznych z łagodną i umiarkowaną postacią łuszczycy wystarczające jest leczenie miejscowe. Niestety z uwagi na niewielką liczbę badań klinicznych z randomizacją w tej grupie wiekowej większość stosowanych terapii jest poza wskazaniami rejestracyjnymi. Celem niniejszej pracy jest omówienie odmienności przebiegu łuszczycy u dzieci, podstaw jej diagnostyki oraz najnowszych metod terapeutycznych stosowanych w leczeniu łuszczycy u dzieci.

Skóra – największy narząd człowieka, przetwarza informacje ze świata zewnętrznego oraz zapewnia pierwszą linię obrony przeciwko patogenom, toksynom oraz nieprzyjaznym warunkom środowiska. Skóra stanowi barierę fizyczną i odpornościową, która wspierana jest przez społeczność mikroorganizmów ją zasiedlających. Mikrobiota umacnia barierę skórno-naskórkową poprzez konkurowanie z patogenami oraz modulowanie odpowiedzi odpornościowej organizmu gospodarza. W skład mikrobiomu człowieka wchodzą bakterie, grzyby, wirusy oraz ich genomy. W zależności od wieku, etapu rozwoju, na jakim znajduje się człowiek, oraz środowiska, w jakim przebywa, zmienia się skład jego mikrobiomu – co może mieć znaczący wpływ na występowanie wielu chorób.

Pokrzywkę stwierdza się u około 15–20% populacji, z czego u około 75% przechodzi ona w postać przewlekłą lub nawrotową. Szczyt zachorowania przypada na 3.–4. dekadę życia, lecz objawy pokrzywki możemy obserwować tak naprawdę w każdej grupie wiekowej, poczynając od noworodków i małych dzieci. Jej występowanie u dzieci szacuje się na 2–6%, jednakże dane są różne w zależności od miejsca zamieszkania. U dzieci podobnie jak u dorosłych, częściej pojawia się pokrzywka ostra, a głównym czynnikiem sprawczym są infekcje, pokarmy lub alergeny wziewne. W terapii pierwszego rzutu zaleca się leki przeciwhistaminowe, a w cięższych przypadkach konieczne jest zastosowanie preparatów immunosupresyjnych lub terapii biologicznej.

Choroby skóry wieku dziecięcego o charakterze infekcyjnym to częsta przyczyna wielu wizyt u dermatologa. Dominuje etiologia bakteryjna, rzadziej wirusowa czy grzybicza. Wśród infekcji obejmujących skórę i tkankę podskórną najczęstszym patogenem jest gronkowiec złocisty, będący równocześnie główną przyczyną ropnych zakażeń skóry. W przybliżeniu nawet do 40% dzieci, ale także osób dorosłych jest przewlekle skolonizowanych przez ten drobnoustrój bądź jest jego nosicielem, natomiast nieropne zakażenia skóry spowodowane są głównie przez paciorkowce (Streptococcus pyogenes).

W krajach wysoko rozwiniętych dziecięce dermatozy to aż 21% wizyt u lekarza rodzinnego [1]. Rodzaj, częstość i przebieg chorób dermatologicznych u dzieci zależą od wielu czynników, takich jak: wiek, rasa, klimat, stan odżywienia, higiena oraz warunki socjoekonomiczne [2]. Różnicując zmiany skórne u dzieci, bierze się pod uwagę charakter wykwitów, ich zmienność w czasie, dotychczasowe leczenie oraz objawy dodatkowe jak świąd czy gorączka. Bardzo często o ostatecznym rozpoznaniu decyduje wywiad [3].

Choroby włosów niezależnie od wieku zawsze budzą niepokój i obawy pacjenta. Utrata włosów u dzieci może skutkować zaburzeniami natury psychologicznej, będących z kolei przyczyną późniejszych nieprawidłowości rozwojowych u małych pacjentów. 

Dermatozy zapalne reprezentowane są przez wiele jednostek chorobowych zróżnicowanych pod względem etiologii, objawów klinicznych oraz przebiegu. Do tej niezwykle bogatej grupy schorzeń dermatologicznych należy między innymi atopowe zapalenie skóry (AZS), u podłoża którego leżą przede wszystkim czynniki genetyczne. Obraz kliniczny AZS wykazuje wiele cech wspólnych niezależnie od wieku, lecz przebieg choroby w dużej mierze zależy od okresu życia, w którym u pacjenta wystąpiły zmiany skórne [1].

Wśród osób chorych na łuszczycę (ok. 2% populacji ogólnej) ok. 1/3 przypadków dotyczy dzieci. Zarówno morfologia, jak i lokalizacja zmian skórnych u dzieci często ma inny obraz kliniczny niż obserwowany u osób dorosłych, co niejednokrotnie bywa powodem trudności diagnostycznych. Wiele wskazuje na to, że łuszczyca dzieci, podobnie jak łuszczyca osób dorosłych, związana jest z uogólnionym procesem zapalnym, co wiąże się z występowaniem otyłości, hipertriglicerydemii, nadciśnienia tętniczego, insulinooporności czy cukrzycy, a także innych chorób ogólnoustrojowych, w tym chorób psychicznych, przez co kluczowe staje się szybkie postawienie trafnego rozpoznania.