Stopy u dzieci są przedmiotem troski rodziców i opiekunów, wynikać to może z ich ważnej funkcji podporowej, amortyzującej oraz udziału w lokomocji. Odstępstwa od prawidłowej anatomii oraz ich wadliwa funkcja mogą być wstępem do późniejszej patologii, ale mogą być także samoistnie przemijające lub są wariantem normy, niepotrzebnie niepokojącym rodzinę. Przegląd najczęstszych wad stóp pomoże zróżnicować potrzeby kierowania na konsultację do ortopedy. Trzeba równocześnie podkreślić, że stare powiedzenie, że „lepiej skierować niepotrzebnie 10 pacjentów z pogranicza normy, niż udaremnić jedną konsultację wymagającą rzetelnego leczenia ortopedycznego”, jest nadal aktualne.

Anizokoria to nierówność źrenic, która może być spowodowana patologią zarówno w obrębie gałki ocznej, jak i układu nerwowego (współczulny i przywspółczulny układ nerwowy odpowiadają za szerokość źrenic).  Źrenica to otwór w tęczówce odpowiadający za wprowadzanie optymalnej ilości światła do gałki ocznej. Źrenica zwęża się po nakierowaniu na nią światła – jest to reakcja bezpośrednia, jak również po oświetleniu drugiego oka – jest to reakcja pośrednia/konsensualna. W prawidłowych warunkach źrenice są równe, a różnica wielkości pomiędzy nimi nie przekracza 1 mm. Jest to tzw. anizokoria fizjologiczna, występująca u ok. 20% populacji. Anizokoria większego stopnia może sugerować zmiany chorobowe w zakresie OUN, zmiany pourazowe, choroby gałki ocznej lub wynikać ze stosowania leków. Dnia 30.11.2019 r. pięcioletnia pacjentka pod opieką matki zgłosiła się do lekarza rodzinnego z powodu kaszlu, nasilającego się od około tygodnia. Ponadto występował niewielki katar. Dziewczynka nie gorączkowała. Matka dziecka negowała inne niepokojące objawy. Apetyt był w normie, nie pojawiła się biegunka czy wymioty. W wywiadzie astma oskrzelowa, leczona jedynie w okresie zaostrzeń, bez innych chorób przewlekłych u dziecka. W badaniu fizykalnym gardło różowe, migdałki podniebienne niepowiększone. Węzły chłonne obwodowe niepowiększone. Osłuchowo nad polami płucnymi pojawiały się: szmer pęcherzykowy szorstki, dość liczne świsty, pojedyncze furczenia, wydłużona faza wydechowa. Czynność serca miarowa o częstości ok. 86/min, tony czyste. Brzuch miękki, bez oporów patologicznych. Wątroba, śledziona były niepowiększone. Objawy oponowe ujemne, bez cech ogniskowego uszkodzenia OUN. Uszy – otoskopowo obustronnie błony matowo szare z refleksem. Do leczenia włączono sterydy oraz leki rozszerzające oskrzela w nebulizacji. Zalecono nebulizacje 2 x dziennie: budesonid 0,5 mg oraz bromek ipratropium + fenoterol 15 kropli. Stosowano je w przeszłości u dziecka z dobrym skutkiem, nie obserwując działań niepożądanych. Po 3 dniach mama zgłosiła się z dzieckiem ponownie do lekarza z powodu wystąpienia nagłej asymetrii źrenic u dziecka. Dziewczynka nie zgłaszała żadnych niepokojących dolegliwości, nie gorączkowała. Ból głowy, nudności, wymioty negowała. Wywiad wykluczył uraz głowy. Nie obserwowano zaburzeń świadomości u dziecka. W badaniu fizykalnym stan ogólny dziecka był dobry, dziewczynka pogodna. Gardło różowe, migdałki podniebienne niepowiększone. Węzły chłonne obwodowe niepowiększone. Osłuchowo nad polami płucnymi pojawiał się szmer pęcherzykowy szorstki. Czynność serca miarowa o częstości ok. 86/min, tony czyste. Brzuch miękki, bez oporów patologicznych. Stwierdzono anizokorię (rozszerzona źrenica oka lewego). Pojawiała się słaba reakcja tej źrenicy na światło, zarówno w reakcji bezpośredniej, jak i pośredniej. Objawy oponowe były ujemne, nie stwierdzono cech ogniskowego uszkodzenia OUN. Szpary powiekowe równe, bez opadania powiek, bez zaburzenia ruchomości gałek ocznych. Bez nieprawidłowości w badaniu innych nerwów czaszkowych. Poszerzono wywiad okołoporodowy. W wywiadzie: dziecko z CIPI urodzone przez CC ze wskazań życiowych (przedwczesne oddzielanie łożyska) w 34 Hbd. Po urodzeniu stan ogólny dobry, Apgar 9/10/10. Wywiad okulistyczny: po urodzeniu wykluczono retinopatię wcześniaczą, w późniejszym czasie obserwowano niedrożność kanalika łzowego lewego – leczona zabiegowo w 5. m.ż. Choroby przewlekłe: ABMK w wywiadzie, AZS wczesnodziecięcy, astma dziecięca indukowana infekcją (leczona tylko w okresie zaostrzeń). Szczepiona zgodnie z PSO (obowiązkowe i zalecane). Po dokładnej analizie wywiadu, który odgrywa w takich przypadkach podstawową rolę, wysunięto tezę, że anizokoria mogła zostać wywołana lekami podawanymi w nebulizacji z powodu infekcji dróg oddechowych. Fizjologiczną anizokorię wykluczono, po porównaniu z wcześniejszymi zdjęciami dziecka, które nie przedstawiały ww. patologii. Stan świadomości dziecka i brak objawów uszkodzenia układu neurologicznego w dużym stopniu wykluczały chorobę organiczną OUN jako przyczynę anizokorii. W ostatnich dniach ze względu na infekcję prowadzono nebulizacje przez maskę twarzową, która nie zawsze ściśle przylegała do twarzy dziecka. Ostatnia nebulizacja została przeprowadzona kilkanaście minut przed wystąpieniem  anizokorii. Zalecono zmianę maski na ustnik, uzyskując ustąpienie anizokorii po kilkunastu godzinach. Nie obserwowano nawrotu dolegliwości. Dziecko zachowywało się prawidłowo. Odstąpiono od diagnostyki neurologicznej na żądanie matki, ponieważ istniała możliwość ciągłej obserwacji dziecka – rodzice z wykształceniem medycznym. Dziecko po kilku tygodniach konsultowano okulistycznie: wykluczono patologię w zakresie narządu wzroku. Nie stwierdzono wady wzroku, zeza. Do tej pory odnotowywano pojedyncze przypadki rozszerzenia źrenic podczas stosowania Berodualu (bromek ipratropium + fenoterol), który dostał się miejscowo do oka. W większości przypadków objawy ustępowały do 24 godzin. Berodual jest lekiem bardzo często stosowanym w populacji pediatrycznej w przypadku obturacji oskrzeli. Dzieci należą do grupy narażonej na anizokorię polekową w większym stopniu ze względu na często słabą współpracę z dzieckiem podczas przeprowadzania nebulizacji, a podczas stosowania leku należy zachowywać szczególną ostrożność, aby roztwór leku nie dostał się na powierzchnię gałki ocznej. Anizokoria w tym przypadku została wywołana blokadą cholinergiczną. Rozszerzenie źrenic może występować również podczas stosowania leków, niezależnie od formy podania. Są to m.in.: atropina, tropikamid, epinefryna, hioscyna, kokaina, marihuana. Zwężenie źrenic powodują m.in.: pilokarpina, fenylefryna, fizostygmina, neostygmina, acetylocholina, morfina. Anizokoria jest jedynie objawem, a nie chorobą samą w sobie. Liczba możliwych rozpoznań w diagnostyce różnicowej anizokorii jest duża, a diagnostyka może być trudna i wymagająca drogich badań. W wyżej opisywanym przypadku anizokoria ustąpiła po kilku godzinach, po zmianie sposobu podawana leku. W związku z tym nie kontynuowano diagnostyki neurologicznej, nie były także konieczne badania obrazowe OUN. Rozpoznano anizokorię polekową. Piśmiennictwo Charakterystyka produktu leczniczego Berodual, kwiecień 2017 r., s. 1–6. Strzelecka J., Skadorwa T. Anizokoria u dzieci, Okulistyka po dyplomie październik 2014 r, s. 6–13. Osorio M.J.; Zuckerbraun N.S., Painter M. Acute pupil asymmetry in a 6 month old boy. Pediatric Annals November 2009;38(11): 622–627. Sawionek I. Czy anizokoria u małego dziecka zawsze wymaga diagnostyki obrazowej? serwis mp.pl, styczeń 2016.

Wiele jednostek chorobowych występujących u dzieci ma ogromny wpływ na funkcję ich kończyn górnych. Pogorszenie sprawności ręki może upośledzać zarówno wykonywanie ruchów precyzyjnych, jak i realizowanie czynności dnia codziennego. Gry wideo stanowią potencjalną formę rehabilitacji, która może pozytywnie wpływać na sprawność ruchową kończyn górnych u dzieci. Ponadto zastosowanie wirtualnej rzeczywistości w terapii poprawia motywację do ćwiczeń oraz zwiększa prawdopodobieństwo samodzielnego kontynuowania terapii w domu pacjenta. Celem niniejszej pracy jest przedstawienie aktualnego systematycznego przeglądu piśmiennictwa dotyczącego wykorzystania gier wideo jako metody rehabilitacji u dzieci z zaburzeniami ruchowymi w obrębie kończyn górnych.

Opis przypadku niespełna dwuletniego chłopca, który był leczony w oddziale pediatrycznym z powodu zapalenia płuc. W czwartym dniu hospitalizacji przypadkiem się okazało, że dziecko zaaspirowało orzeszek. W dalszej części pracy opisano epidemiologię, objawy, diagnostykę i postępowanie w przypadku aspiracji ciała obcego, zwrócono uwagę na jej powikłania, poruszono problem błędnej lub opóźnionej diagnozy.

Udary u dzieci występują z częstością ok. 2,5: 100 000, zatem występują one statystycznie rzadziej niż guzy OUN u dzieci (ok. 29: 100 000). Niestety wiedza populacyjna o tej chorobie jest znikoma, co więcej – świadomość personelu medycznego jej występowania u dzieci jest również niezadowalająca. Celem artykułu jest przedstawienie objawów, przebiegu choroby, a także diagnostyki pozwalających na wczesne rozpoznanie udaru. W artykule przedstawiono przypadek kilkumiesięcznego niemowlęcia z udarem i przebieg całego procesu diagnostyczno-leczniczego.

Przewlekłe choroby zapalne stanowią jedną z przyczyn zaburzeń wzrastania u dzieci i dotyczy to szczególnie tych jednostek chorobowych, w których leczeniu podstawowym stosuje się glikokortykosteroidy. Do najczęstszych przewlekłych chorób zapalnych należą nieswoiste zapalenia jelit (NZJ) i młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów (MIZS). W ich przebiegu dochodzi do nadmiernego stanu zapalnego, który powoduje zaburzenia wydzielania i działania hormonu wzrostu oraz nieprawidłową funkcję płytki wzrostowej w chrząstkach przynasadowych kości długich. Dodatkowo negatywny wpływ wywierają nieodpowiedni stan odżywienia chorych, zaburzenia dojrzewania płciowego i przewlekła sterydoterpia. Zaburzenia wzrastania ujawniają się nie tylko w postaci niskiego wzrostu według ścisłej definicji, ale również zbyt wolnego tempa wzrastania i niekorzystnej prognozy wzrostu ostatecznego przewlekle chorych. Tacy pacjenci mogą odnieść potencjalną korzyść z terapii preparatami rekombinowanego hormonu wzrostu w wysokich dawkach, choć wymagają starannego monitorowania i kontroli ewentualnych działań niepożądanych.

Padaczka jest jednym z najczęstszych zaburzeń neurologicznych okresu dziecięcego. Jest to jednostka chorobowa przebiegająca przewlekle i nawrotowo, w której występują spontaniczne oraz patologiczne wyładowania w neuronach mózgu w postaci nadmiernej i synchronicznej ich aktywności. Zapadalność na tę chorobę wśród dzieci wynosi ok. 50–72: 100 000. Benzodiazepiny są grupą leków, których mechanizm działania polega na oddziaływaniu na układ GABA-ergiczny, poprzez połączenie z receptorami GABA-A, co wpływa bezpośrednio na działanie kwasu gamma-aminomasłowego (GABA), który należy do najważniejszych substancji hamujących w ośrodkowym układzie nerwowym. Nowością w stosowaniu benzodiazepin u dzieci stało się wprowadzenie na rynek polski preparatu Buccolam (midazolam). Jest to lek, który stosuje się w postaci roztworu do stosowania na śluzówkę jamy ustnej – do przestrzeni pomiędzy dziąsłem a policzkiem.

Zakażenia spowodowane przez rotawirusy (RV) są najczęstszą przyczyną ostrych biegunek dziecięcych. Do najważniejszych objawów należą wymioty, biegunka i gorączka. Największym niebezpieczeństwem towarzyszącym infekcji rotawirusowej jest ryzyko znacznego odwodnienia hiperosmolarnego. Ciężkie odwodnienie dziecka może doprowadzić do hospitalizacji i konieczności nawadniania dożylnego. Najlepszym sposobem zapobiegania infekcji RV jest szczepienie.

Kaszel to najczęstszy objaw ze strony układu oddechowego, z którym mierzymy się w opiece ambulatoryjnej u dzieci. Podział kaszlu możemy przeprowadzić na podstawie kryterium czasowego: ostry i przewlekły oraz jego charakteru: suchy i produktywny. Kaszel ostry zwykle nie przysparza trudności diagnostycznych z uwagi na najczęstszą znaną etiologię tego schorzenia w postaci infekcji wirusowej. W diagnostyce kaszlu przewlekłego najistotniejsze jest szczegółowe przeprowadzenie wywiadu i badania fizykalnego. Prawidłowe badanie pacjenta w połączeniu z odpowiednimi badaniami pomocniczymi pozwalają na szybkie postawienie rozpoznania i wdrożenie leczenia przyczynowego. W przypadku leczenia farmakologicznego kaszlu należy kierować się profilem bezpieczeństwa stosowanych leków oraz ich mechanizmem działania.

Na związek między kolką niemowlęcą ze zmianami mikrobioty jelitowej określanymi mianem dysbiozy oraz występowaniem minimalnego stanu zapalnego jelit wskazuje coraz więcej dowodów naukowych. Na rynku, także krajowym, dostępne są preparaty zaliczane do żywności specjalnego przeznaczenia medycznego (ŻSPM) zawierające składniki i modyfikacje składu, które redukują nasilenie kolki u niemowląt karmionych sztucznie. Składniki te, takie jak prebiotyki, postbiotyki, modulują mikrobiotę, zbliżając ją do tej obserwowanej u zdrowych niemowląt karmionych piersią. W pracy przedstawiono zasady dietetycznego leczenia kolki u dzieci karmionych mieszankami modyfikowanymi, a także inne sposoby łagodzenia objawów kolki nie tylko u dzieci karmionych sztucznie, ale także karmionych piersią. Przedstawiono także inne powszechnie stosowane metody radzenia sobie z kolką niemowlęcą nie zawsze potwierdzone dobrymi badaniami klinicznymi.

Zaparcie to powszechne schorzenie gastroenterologiczne w populacji dziecięcej – stanowi powód ok. 3% wizyt w gabinecie pediatry i 25% u gastroenterologa. Zaparcia ze względu na przyczynę można podzielić na organiczne oraz czynnościowe, przy czym ta druga grupa stanowi przeważającą część przypadków. Bez względu na etiologię, są problemem złożonym i niestety często bagatelizowanym – leczonym zbyt późno lub niedostatecznie długo. Zrozumienie podłoża zaparć oraz prawidłowe dobranie środków stanowią o skuteczności terapii. Poniżej omówiono przyczyny, diagnostykę oraz leczenie zaparcia u dzieci, kładąc szczególny nacisk na metody niefarmakologiczne leczenia. Uwagę skupiono głównie na zaparciu czynnościowym.