W związku ze złożonym patomechanizmem, choroby o podłożu alergicznym/atopowym są z pewnością nadal dużym wyzwaniem dla lekarzy klinicystów. Stąd też dąży się do jak najbardziej szczegółowej identyfikacji czynników modyfikujących przebieg tych chorób, a tym samym mogących korzystnie wpływać na poprawę jakości życia pacjentów. W pracy opisano znaczenie probiotyków w profilaktyce i leczeniu atopowego zapalenia skóry.

Zaburzenia neurorozwojowe stanowią bardzo szerokie pojęcie obejmujące zaburzenia charakterystyczne dla wieku rozwojowego, tzn. ujawniają się zwykle w okresie niemowlęcym, dzieciństwie lub w wieku dorastania. Powstają w wyniku nieprawidłowego rozwoju ośrodkowego układu nerwowego w okresie płodowym oraz w okresie wczesnego dzieciństwa [1].

W dobie pandemii szczególnego znaczenia nabiera zapobieganie zakażeniom mogącym stanowić zagrożenie zdrowia i życia i być wskazaniem do hospitalizacji. Neisseria meningitidis (meningokok) jest jedną z głównych przyczyn zakażeń inwazyjnych, tj. zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i posocznicy u dzieci powyżej 3. m.ż. IChM występuje na całym świecie w formach endemicznych i epidemicznych, przez cały rok, ale częstość występowania jest najwyższa późną zimą i wczesną wiosną. Za większość przypadków odpowiadają serotypy A, B, C, W i Y. Nawet przy odpowiednio prowadzonej antybiotykoterapii wskaźnik śmiertelności w IChM to około 10–15%, a w przypadku posocznicy sięga nawet 40%. Odległe następstwa choroby, tj. niedosłuch, deficyty neurologiczne oraz utrata kończyny dotyczą 20% przypadków. Według Programu Szczepień Ochronnych w Polsce szczepienia przeciwko meningokokom należą do szczepień zalecanych. W Polsce zarejestrowane są szczepionki skoniugowane przeciwko serotypom A, C, W, Y oraz szczepionki rekombinowane przeciwko serotypowi B. Dostępne schematy szczepień pozwalają na podanie szczepionki już małym niemowlętom.

Zespół Huntera (mukopolisacharydoza typu II) jest spowodowany niedoborem lizosomalnego enzymu sulfatazy-2-iduronianu, który rozszczepia cząsteczki siarczanu dermatanu i siarczanu heparanu, co prowadzi do gromadzenia się glikozaminoglikanów (GAG). Choroba dziedziczy się w sprzężeniu z chromosomem X. Klinicznie wyróżniamy postacie ciężkie (ok. 70%) i o łagodniejszym, powolnym przebiegu. Chorzy z ciężką postacią, rozpoznawaną zwykle w wieku trzech, czterech lat, mają pogrubiałe rysy twarzy, niski wzrost, przykurcze w stawach, krótką szyję, duży obwód głowy, zmiany kostne, postępujące upośledzenie umysłowe, często zwyrodnienie siatkówki, niedosłuch, kardiomiopatię, zajęcie zastawek z postępującym pogrubieniem i usztywnieniem płatków zastawek, prowadzące do niedomykalności i zwężenia zastawki mitralnej i aortalnej. Nawracający i przedłużający się nieżyt nosa z uporczywą wydzieliną są pierwszymi objawami częstych infekcji dróg oddechowych. Często towarzyszy im niedosłuch, początkowo przejściowy, który potem utrwala się. Włosy są szorstkie, proste i szczeciniaste. W okresie niemowlęcym lub najpóźniej w 2. r.ż. pojawiają się przepukliny pachwinowe, wynikające z nieprawidłowej struktury tkanki łącznej. Pacjenci z łagodną postacią choroby mają normalną inteligencję i mniej wyraziste zmiany somatyczne. Diagnostyka obejmuje wstępnie badanie przesiewowe polegające na ocenie ilościowej wydalania mukopolisacharydów w moczu. Jakościowa ocena mukopolisacharydów metodą elektroforezy pozwala na rozróżnienie postaci mukopolisacharydozy typu II. Ostateczne rozpoznanie opiera się na oznaczeniu i wykazaniu deficytu aktywności sulfatazy iduronianu w leukocytach, fibroblastach lub surowicy. Materiał do tego badania może też być zachowany w postaci wysuszonej kropli krwi na bibule. Testy molekularne są zalecane głównie do poradnictwa genetycznego i wykrywania nosicielek. Leczenie przyczynowe opiera się na substytucji deficytowego enzymu za pośrednictwem enzymatycznej terapii zastępczej, w postaci cotygodniowych wlewów dożylnych lub przeszczepu komórek macierzystych. Jednak doświadczenia w tej drugiej formie terapii są jeszcze ograniczone.

Sposób przeprowadzania szczepień ochronnych określają przepisy Rozporządzenia ministra zdrowia z dnia 18 sierpnia 2011 r. w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych. Cezurą wiekową pozwalającą na przeprowadzenie szczepień u dziecka bez obecności opiekuna jest ukończony 6. r.ż.  Opieka gwarantowana ustawowo Obowiązkowe szczepienia ochronne a także lekarskie badanie kwalifikacyjne u dzieci, które nie ukończyły 6. r.ż., zawsze trzeba przeprowadzać w obecności osoby, która sprawuje prawną pieczę nad dzieckiem albo jest jego opiekunem faktycznym – wynika to bowiem z treści §7 ust. 1 rozporządzenia w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych. Oprócz rodziców i innych opiekunów prawnych, do grona osób upoważnionych do towarzyszenia dziecku należą również osoby sprawujące, bez obowiązku ustawowego, stałą opiekę nad dzieckiem, które z uwagi na wiek, stan zdrowia albo stan psychiczny wymaga takiej opieki. Obecność tych osób musi być zapewniona w każdym przypadku, ze względu na wiek dziecka, a nie tylko na żądanie przedstawiciela ustawowego lub opiekuna faktycznego niepełnoletniego pacjenta. Zasady te mają zastosowanie zarówno w razie szczepienia noworodków w szpitalu, jak i później szczepienia dziecka w przychodni. Analogiczne zasady dotyczące obecności opiekunów obowiązują przy przeprowadzaniu konsultacji specjalistycznej u dziecka, u którego lekarskie badanie kwalifikacyjne daje podstawy do długotrwałego odroczenia obowiązkowego szczepienia ochronnego. Stosownie do regulacji art. 21 ust. 1 Ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, prawo pacjenta do obecności osoby bliskiej przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych jest gwarantowane ustawowo. Warto pamiętać, że jest to prawo przysługujące samemu pacjentowi, nie zaś osobie, która sprawuje prawną pieczę nad nim albo jego opiekunowi faktycznemu. Realizacja tego prawa odbywa się zatem w interesie dziecka. Wprowadzenie obowiązku obecności opiekunów służy nie tylko poszanowaniu praw małoletnich pacjentów, ale stwarza równocześnie możliwość przekazania lekarzowi informacji na temat uwarunkowań zdrowotnych, mogących stanowić jakiekolwiek przeciwwskazanie do wykonania szczepień. Brak obowiązku obecności  Jak reguluje to dalsza część wskazanego powyżej rozporządzenia w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych, u osoby, która ukończyła 6. r.ż., a nie osiągnęła pełnoletności, można już przeprowadzić obowiązkowe szczepienia ochronne bez obecności osoby sprawującej prawną pieczę nad tą osobą albo opiekuna faktycznego, ale po uzyskaniu ich pisemnej zgody oraz informacji na temat uwarunkowań zdrowotnych, które mogłyby stanowić ewentualne przeciwwskazanie dla takich szczepień. Z przytoczonego przepisu wynika więc wprost, że dzieci powyżej 6. r.ż. można szczepić bez obecności opiekuna, warunkiem jest jednak uzyskanie uprzednio pisemnej zgody na szczepienie. Zgoda taka musi przybrać formę pisemną, czyli zostać podpisana wcześniej przez rodzica bądź ustanowionego opiekuna i dopiero po uzyskaniu zwrotnej informacji na temat uwarunkowań zdrowotnych, mogących stanowić przeciwwskazanie do szczepień, szczepienie może zostać wykonane. Wymaganą zgodę opiekuna dołącza się do karty uodpornienia. W sposób analogiczny można postąpić w przypadku realizacji szczepień zalecanych, pod warunkiem, że oprócz zgody na szczepienia rodzice przekazali informację o stanie  zdrowia dziecka. Podkreślić należy, że szczepienie przeprowadza się wyłącznie indywidualnie. Nie ma więc już prawnej możliwości szczepienia grupowego, np. noworodków w szpitalu lub uczniów w szkole. Odstępstwo od tej zasady jest przejawem naruszenia prawa dziecka jako pacjenta do poszanowania intymności i godności w czasie udzielania mu świadczeń zdrowotnych, zagwarantowanego przez ustawę o prawach pacjenta. Kary za naruszenie praw pacjenta Przeprowadzenie badania kwalifikacyjnego, konsultacji specjalistycznej oraz szczepienia dziecka bez obecności opiekuna prawnego lub faktycznego dziecka do ukończenia 6. r.ż. lub bez pisemnej zgody na brak obecności tych osób u dziecka mającego powyżej 6 lat, a także realizacja szczepienia u dziecka grupowo, a nie indywidualnie — stanowią naruszenie praw pacjenta. Sąd może przyznać poszkodowanemu w ten sposób dziecku odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, czyli szkodę niemajątkową, w oparciu o art. 448 Kodeksu cywilnego. Ustawa o prawach pacjenta wskazuje winę naruszającego jako podstawę żądania zadośćuczynienia. Roszczenie o zadośćuczynienie jest zasadne zarówno w przypadku naruszenia praw pacjenta z winy umyślnej, jak i nieumyślnej. Ocena stopnia winy wpływa na wysokość zasądzonej kwoty zadośćuczynienia.  W razie niestawiennictwa żadnego z opiekunów dziecka, w sytuacji gdy zostali oni poinformowani o planowanej realizacji szczepienia, przeprowadzenie szczepienia obowiązkowego przez podmiot leczniczy bez obecności tych osób nie będzie uznane za zawinione. Obecność osób trzecich Pytanie o możliwość zrealizowania szczepienia pojawia się często, gdy wraz z dzieckiem zgłasza się babcia, dziadek bądź starsze, ale jeszcze niepełnoletnie rodzeństwo. Czy można wówczas zaszczepić dziecko? Odpowiedź na to pytanie zależy od wieku dziecka oraz statusu prawnego opiekuna, który stawił się wraz z nim na szczepienie. Kwestie dotyczące obecności osób trzecich przy wykonywaniu szczepień (a także badań kwalifikacyjnych) reguluje wyżej już powoływane rozporządzenie. Zgodnie z nim, w przypadku dzieci, które nie ukończyły 6. r.ż., szczepienie można przeprowadzić jedynie w obecności osoby sprawującej prawną pieczę na dzieckiem albo jego opiekuna faktycznego. Obecność tych osób nie jest konieczna w przypadku szczepienia dzieci starszych, wymagana jest jednak wówczas pisemna zgoda wspomnianych osób. Osobami sprawującymi prawną pieczę nad małoletnim są najczęściej jego rodzice. Jeśli zaś nie przysługuje im władza rodzicielska, sąd powinien ustanowić dla dziecka opiekuna prawnego. Więcej trudności interpretacyjnych może przysporzyć pojęcie „opiekun faktyczny”. Formalnie termin ten został uregulowany ustawowo i posiada swą definicję legalną, wydawać by się zatem mogło, że z tego chociażby względu powinien być on jednoznaczny i zrozumiały. Jednak zarówno na gruncie dawnego art. 31 ust. 8 Ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, jak i obecnego art. 3 ust. 1 pkt 1 Ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, ustawodawca posługuje się zwrotami ocennymi i niedookreślonymi. Zgodnie z zawartym w treści ustawy opisem, opiekun faktyczny jest to osoba sprawująca, bez obowiązku ustawowego, stałą opiekę nad pacjentem, który ze względu na wiek, stan zdrowia albo stan psychiczny wymaga takiej opieki. W definicji tej akcentuje się więc przede wszystkim dwa elementy: po pierwsze, względem danej osoby nie istnieje obowiązek ustawowy, czyli nie należy ona do kręgu przedstawicieli ustawowych, nie jest więc rodzicem ani prawnym opiekunem. Po drugie zaś, sprawuje stałą pieczę nad dzieckiem, które pieczy takiej wymaga, potrzebuje. Wątpliwości może budzić zwrot „stała opieka”. Termin ten jest różnie rozumiany, choć generalnie przyjmuje się jednak, że „o stałej pieczy można mówić wówczas, gdy dana osoba sprawuje ją przez cały czas występowania okoliczności ją usprawiedliwiającej. Może być zatem spełniony wymóg stałości pieczy, pomimo że nie wystąpi długotrwałość jej sprawowania. Opiekunem faktycznym może być także ktoś, kto nie jest spokrewniony z pacjentem, jednak opiekuje się nim w sposób ciągły” [1]. Z kolei T. Dukiet-Nagórska podkreśla, że okolicznością wymagającą opieki nie jest doraźna sytuacja, lecz ustawowo wskazany: wiek, stan zdrowia oraz stan psychiczny. Stała piecza będzie więc wykonywana przez cały czas, gdy taka okoliczność jej wymaga, a o stałości pieczy nie decyduje długotrwałość jej sprawowania [2]. Z powyższego wynika, że opiekunem faktycznym nie musi być krewny ani osoba wykazująca jakiś szczególny stosunek emocjonalny względem dziecka. Niezbędne jest to, by zajmowała się ona pacjentem relatywnie długo, a nie by relacja sprowadzała się jedynie do kontaktu okazjonalnego czy też tym bardziej – przypadkowego. Podsumowując, piecza ta musi być całościowa i niepodzielna, a warunek ten nie zostanie spełniony, gdy osoba opiekuje się małoletnim jedynie periodycznie.  W przypadku członka rodziny, który pojawi się w gabinecie z dzieckiem, jego status będzie zależał od konkretnych okoliczności. Jeśli dziecko przebywa pod opieką danej osoby (babci bądź dziadka), na przykład w związku z dłuższym pobytem rodziców za granicą, można w takim wypadku uznać osobę zgłaszającą się z dzieckiem za opiekuna faktycznego. Jeśli jednak wizyta z dzieckiem u lekarza ma charakter jedynie doraźny, bo rodzice wyjątkowo nie mogli stawić się z dzieckiem, musieli zostać dłużej w pracy, wówczas raczej należy uznać, że osobie tej nie można przypisać statusu opiekuna faktycznego. Reasumując, należy się opowiedzieć za wąskim rozumieniem pojęcia „opiekun faktyczny” ze względu zarówno na dobro dziecka, jak i na prawa zagwarantowane rodzicom. Rodzice, którzy zarówno ustawowo, jak i emocjonalnie są związani z dzieckiem, muszą mieć jak najpełniejszą możliwość decydowania o jego losach, w szczególności w tak istotnej kwestii jak leczenie. Zwiększenie uprawnień na rzecz osób trzecich (przykładowo, babci czy dziadka) automatycznie skutkowałoby ograniczeniem sfery praw rodziców. Wąskie rozumienie pozwala również chronić dziecko w sytuacjach konfliktów w gronie rodziny i zabezpieczyć dziecko przed ewentualnymi niekorzystnymi dla niego działaniami ze strony dalszych mu osób. Omawiana kwestia jest szczególnie istotna w przypadku dzieci, które nie ukończyły 6. r.ż.  Osoba sprawująca prawną pieczę (lub opiekun faktyczny) musi być uprzednio powiadomiona o wykonywanym szczepieniu i wyrazić na nie pisemną zgodę, która zostanie dostarczona lekarzowi przeprowadzającemu zabieg przed jego wykonaniem. Inaczej mówiąc, osoba zgłaszająca się z dzieckiem powinna dysponować odpowiednim pisemnym oświadczeniem osób uprawnionych do wyrażenia zgody i przekazać je lekarzowi, jeszcze zanim ten przystąpi do wykonania zabiegu. Co więcej, lekarz powinien uzyskać informacje na temat uwarunkowań zdrowotnych mogących stanowić przeciwwskazanie do szczepień (§ 7 ust. 2 rozporządzenia). Zgoda małoletniego W przypadku małoletniego, który nie ukończył jeszcze 16 lat, decyzje terapeutyczne podejmuje za niego przedstawiciel ustawowy, tj. najczęściej rodzice, co reguluje art. 32 ust. 2 Ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Większość opinii prawnych wskazuje, że wykonanie obowiązkowego szczepienia ochronnego zalicza się do zabiegów prostych, mało inwazyjnych, a zatem nieniosących poważniejszego ryzyka dla pacjenta. W przypadku tego rodzaju zabiegów Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty dopuszcza zgodę ustną, a nawet konkludentną, tj. wyrażoną poprzez takie zachowanie pacjenta, które w sposób niebudzący wątpliwości wskazuje na wolę poddania się proponowanym przez lekarza czynnościom medycznym (art. 32 ust. 7). W przypadku szczepienia wykonywanego w obecności rodziców wystarczy zatem zgoda konkludentna, ustalona na podstawie samego faktu zgłoszenia się z dzieckiem na szczepienie i poddania go takiej czynności medycznej.  Po ukończeniu 16. r.ż. konieczne jest uzyskanie aprobaty małoletniego pacjenta oraz jego przedstawiciela ustawowego (rodziców), czyli tzw. zgoda kumulatywna, podwójna, która polega na tym, iż konieczne jest wyrażenie aprobaty zarówno przez samego pacjenta, jak i osobę trzecią (w większości przypadków będzie to przedstawiciel ustawowy – rodzice). Zgodnie bowiem z art. 17 ust. 1 Ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta: „Pacjent, w tym małoletni, który ukończył 16 lat, ma prawo do wyrażenia zgody na przeprowadzenie badania lub udzielenie innych świadczeń zdrowotnych przez lekarza”.  Takie uregulowanie prawne podyktowane zostało wzmocnieniem autonomii pacjenta, który co prawda nie posiada jeszcze kompetencji do samodzielnego decydowania o zabiegu, ale jego stanowisko powinno zostać wzięte pod uwagę i uwzględnione. Sam obowiązek szczepienny nie uprawnia lekarza do dokonania takiego zabiegu bez wiedzy lub zgody osoby uprawnionej albo wbrew jej woli. Szczepienia obowiązkowe nie oznaczają bowiem szczepień przymusowych. W sytuacji, gdy dziecko w wieku 16–18 lat sprzeciwia się przeprowadzeniu szczepienia ochronnego czy też dojdzie do podwójnego sprzeciwu (dziecka oraz jego przedstawiciela ustawowego), zgodę na jego wykonanie wyraża sąd opiekuńczy – art. 32 ust. 6 oraz art. 34 ust. 5 i 6 Ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Konieczność rozstrzygnięcia sprawy przez sąd opiekuńczy wystąpi również w przypadku, gdy jedno z rodziców odmówi wykonania obowiązkowego szczepienia ochronnego. Mimo że w przypadku procedur mało inwazyjnych o niskim stopniu ryzyka, a do takich należą obowiązkowe szczepienia ochronne, wystarczająca byłaby zgoda wyrażona przez jednego z rodziców, to jednak w przypadku sprzeciwu drugiego rodzica nie będzie ona skuteczna. Według art. 97 §1 i §2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania, ale jeśli nie ma między nimi porozumienia, konieczne jest wówczas orzeczenie sądu opiekuńczego.  W odniesieniu do obowiązkowych szczepień ochronnych znajdują zastosowanie także przepisy szczególne, czyli ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Zgodnie z treścią powyższej ustawy, w przypadku uchylania się od obowiązku szczepień możliwe jest przeprowadzenie odpowiedniej procedury administracyjnej mającej na celu wyegzekwowanie omawianego obowiązku. Podsumowując kwestię obecności opiekuna, szczepienia ochronne u dzieci i młodzieży można przeprowadzić bez obecności opiekuna jedynie po uzyskaniu jego pisemnej zgody i otrzymanej od niego pisemnej informacji na temat uwarunkowań zdrowotnych, mogących stanowić przeciwwskazanie do szczepień. Rozwiązanie to można jednak zastosować wyłącznie u dzieci starszych (które ukończyły 6. r.ż., a nie osiągnęły pełnoletności). Szczepienie młodszych dzieci nie może być zrealizowane bez obecności opiekunów, nawet za ich pisemną zgodą. Piśmiennictwo: E. Zielińska E. (red.) Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Komentarz. Warszawa, 2008, s. 452–453. Dukiet-Nagorska T. Autonomia pacjenta a polskie prawo karne. Warszawa, 2008 s. 46. Podstawa prawna: Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 sierpnia 2011 r. w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych, Dz. U.2 018 753, t.j. z dnia 20.04.2018 r. Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, Dz. U.2019.1127 t.j. z dnia 17.06.2019 r. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r., Kodeks cywilny, Dz. U.2019.1145 t.j. z dnia 19.06.2019 r. Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, Dz. U.2 019 537 t.j. z dnia 21.03.2019 r. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy, Dz. U.2 017 682 t.j. z dnia 30.03.2017 r. Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, Dz.U.2019.1239 t.j. z dnia 04.07.2019 r.  

Szczepionkom pełnokomórkowym przeciw krztuścowi (wP) zarzuca się wysoką reaktogenność, co skłoniło wiele rozwiniętych państw do zastąpienia ich szczepionkami bezkomórkowymi (aP). W ostatnim dziesięcioleciu wskaźniki zachorowań na krztusiec wzrosły jednak u osób szczepionych wyłącznie preparatami aP, co jest odzwierciedleniem szybko zanikającej odporności po zastosowaniu tych szczepionek. Da Silva Antunes i wsp. porównali jakość odpowiedzi odpornościowej po podaniu dawek przypominających (boosterów) aP w dwóch grupach osób dorosłych w zależności od rodzaju szczepienia podstawowego podanego w niemowlęctwie. Dane sugerują, że u nastolatków i dorosłych szczepionych wcześniej aP polaryzacja immunologiczna po podaniu boostera jest suboptymalna w porównaniu z osobami, które początkowo otrzymały wP, co przekłada się na większe ryzyko zachorowania w tych grupach wieku.

Samouszkodzenia w populacji rozwojowej stanowią poważny problem zarówno w zakresie zdrowia psychicznego, jak i funkcjonowania szkolnego, rodzinnego i rówieśniczego. W ostatnich latach odnotowano rosnącą liczbę młodocianych zgłaszających się do placówek służby zdrowia z powodu różnych form autoagresji. Różnorodność form i funkcji, jakie pełnią samouszkodzenia, powoduje, że obszar ten stanowi duże wyzwanie dla osób zaangażowanych w opiekę oraz leczenie dzieci i młodzieży.

Zespół Stevensa-Johnsona jest najczęściej niepożądaną reakcją występującą po niektórych lekach, ale może być także wywołany przez czynniki infekcyjne, zwłaszcza w populacji pediatrycznej. Najlepiej udowodniony związek z wystąpieniem zespołu Stevensa-Johnsona ma zakażenie Mycoplasma pneumoniae. W przebiegu tej choroby występują zmiany w postaci nietrwałych pęcherzy na skórze i rozległe zapalenie błon śluzowych jamy ustnej, narządów płciowych, przewodu pokarmowego i układu oddechowego. Ze względu na rzadkie występowanie zespołu Stevensa-Johnsona nie ma jednoznacznych wytycznych postępowania. Stosuje się przede wszystkim objawowe leczenie miejscowe, a także terapię ogólną w postaci wlewów immunoglobulin lub systemowych glikokortykosteroidów.

Zakażenia górnych dróg oddechowych (ZGDO) z nieodłącznie towarzyszącym im katarem, niedrożnością nosa, drapaniem w gardle i suchym, tzw. spływowym, kaszlem to dzień powszedni opiekunów i opiekunek przedszkolaków oraz dzieci w wieku szkolnym, jak i codzienna „udręka” lekarzy i farmaceutów. Szczególną uwagę należy zwrócić na zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych (ZNZP, łac. rhinosinusitis) u dzieci. Szacuje się, że dzieci w wieku szkolnym zapadają na wirusowe ostre ZNZP nawet 7–10 razy na rok. W początkowym, najnieprzyjemniejszym okresie infekcji można zalecić rodzicom podanie dziecku leku złożonego – który udrożnia zatoki i nos oraz zwalcza gorączkę. Na rynku dostępne są leki złożone (mieszanki) na objawy przeziębienia i zapalenia błony śluzowej nosa i zatok przynosowych, z rejestracją od 6 roku życia. Są to połączenia paracetamolu z lekami obkurczającymi naczynia błony śluzowej nosa (alfa-mimetyki o działaniu ogólnym) z dodatkiem lub bez antyhistaminików tzw. starej generacji. W artykule przedstawiono wady i zalety paracetamolu, feneylefryny, jak i antyhistaminików starej, czyli pierwszej generacji w leczeniu ZGDO i ZNZP. Wydaje się, że stosowanie tych leków w przepisanych dawkach po uwzględnieniu przeciwwskazań i krótko, tylko w początkowej fazie ZGDO i ZNZP, jest bezpieczne i u dzieci powyżej 6 roku życia i może być brane pod uwagę.

Metotreksat (MTX) jest antagonistą kwasu foliowego. Jest wykorzystywany jako lek immunomodulujący w wielu jednostkach dermatologicznych i reumatologicznych. Należy pamiętać o możliwości wystąpienia działań niepożądanych, stąd też terapia MTX wymaga ścisłej współpracy lekarza z pacjentem, wykonywania regularnych badań laboratoryjnych i ewentualnej modyfikacji dawki.

Mimo prowadzonych od ok. połowy XX w. szczepień ochronnych, zachorowania na krztusiec stanowią nadal problem epidemiologiczny na całym świecie. Szacuje się, że każdego roku dochodzi do 30–45 mln zachorowań i 300–500 tys. zgonów z tego powodu. Powikłania i zgony dotyczą przede wszystkim dzieci w okresie niemowlęcym. Dane polskie, pochodzące z rejestru chorób zakaźnych prowadzonego przez PZH, wydają się niedoszacowane. Najwięcej zgłoszonych przypadków w ostatniej dekadzie miało miejsce w latach 2012 – 4684 oraz 2016 – 6856 przypadków. Z polskich badań epidemiologicznych wynika jednak, że na każdy zgłoszony przypadek zakażenia, przypada w rzeczywistości 61 niezgłoszonych zakażeń. Najczęstszym źródłem zakażenia niemowląt są nastolatki oraz osoby dorosłe. W celu ochrony przed zachorowaniem niemowląt przyjęto szeroką strategię szczepień, która, poza szczepieniami w okresie niemowlęcym, obejmuje również szczepienia młodzieży, osób dorosłych, kobiet ciężarnych oraz pracowników ochrony zdrowia.

Pojęcie marszu alergicznego dotyczyło dotychczas tylko alergii IgE-zależnej, jednak coraz więcej wskazuje na związki alergii IgE-niezależnej, czyli częstej w wieku niemowlęcym odmiany alergii pokarmowej z marszem alergicznym oraz czynnościowymi zaburzeniami przewodu pokarmowego ujawniającymi się w wieku poniemowlęcym, późniejszym dziecięcym, a także już u dorosłych. Próba zahamowania lub choćby zredukowania częstości występowania zmian związanych z tzw. marszem alergicznym jest zadaniem podejmowanym przez liczne zespoły badawcze i jest poważnym wyzwaniem z punktu widzenia nauki i praktyki na najbliższe dekady. W artykule przedstawiono dane sugerujące, że stosowanie specjalistycznej mieszanki w postaci kazeinowego hydrolizatu o znacznym stopniu hydrolizy z Lactobacillus rhamnosus GG (EHCF+LGG) może być elementem wpływającym na zmniejszenie częstości występowania marszu alergicznego.