Charakterystyczną formą kontaktowego zapalenia skóry z podrażnienia jest pieluszkowe zapalenie skóry – PZS (ang. Diaper dermatitis, Dermatitis glutealis), czyli jedno z najczęstszych schorzeń wieku niemowlęcego i wczesnodziecięcego. Objawia się jako stan zapalny skóry zlokalizowany w miejscu przylegania pieluszki, najczęściej przyjmując postać zmian rumieniowych. Skóra zmieniona chorobowo wymaga szczególnego traktowania oraz starannie dobranych preparatów do codziennej pielęgnacji. Prawidłowa pielęgnacja jest również elementem profilaktyki pieluszkowego zapalenia skóry.
Autor: Irena Walecka
dr n. med.; Klinika Dermatologii CSK MSWiA w Warszawie
Kierownik Kliniki: dr n. med. Irena Walecka
Skóra pełni wiele różnorodnych zadań, z których najważniejsze to pełnienie funkcji fizycznej i chemicznej bariery przed zewnętrznymi czynnikami środowiska, a także funkcji immunologicznej, w której pośredniczy szereg komórek (m.in. keratynocyty, komórki dendrytyczne, limfocyty i mastocyty). Wszystkie te elementy układu współpracują ze sobą w koordynowaniu odpowiedzi odpornościowej.
Charakterystyczną formą kontaktowego zapalenia skóry z podrażnienia jest pieluszkowe zapalenie skóry – PZS (ang. Diaper dermatitis, Dermatitis glutealis), czyli jedno z najczęstszych schorzeń wieku niemowlęcego i wczesnodziecięcego. Objawia się jako stan zapalny skóry zlokalizowany w miejscu przylegania pieluszki, najczęściej przyjmując postać zmian rumieniowych. Skóra zmieniona chorobowo wymaga szczególnego traktowania oraz starannie dobranych preparatów do codziennej pielęgnacji. Prawidłowa pielęgnacja jest również elementem profilaktyki pieluszkowego zapalenia skóry.
Skóra niemowląt i małych dzieci znacznie się różni budową od skóry dorosłego człowieka. Wpływ wielu czynników na niedojrzałą skórę niemowlęcia przyczynia się do zmiany pH skóry i sprzyja działaniu czynników drażniących. Często zmianom skórnym towarzyszy świąd, który dodatkowo zwiększa ryzyko wtórnego nadkażenia skóry poprzez wydrapania i przeczosy. Prawidłowa pielęgnacja podrażnionej skóry jest niezbędnym elementem postępowania terapeutycznego i profilaktycznego. W sytuacjach gdy nie jest wystarczająca, konieczne jest dołączenie miejscowych preparatów zawierających glikokortykosteroidy, antybiotyki i substancje przeciwgrzybicze.
Atopowe zapalenie skóry (AZS) jest przewlekłą chorobą zapalną, która charakteryzuje się nawrotowym przebiegiem w postaci zaostrzeń i remisji. Głównym elementem w etiopatogenezie AZS jest zaburzenie funkcjonowania bariery skórno-naskórkowej, dlatego też właściwa pielęgnacja i profilaktyka mają istotny wpływ na przebieg choroby. Wydłużają i podtrzymują okresy remisji, a także minimalizują potrzebę stosowania leków przeciwzapalnych, które w połączeniu z terapią emolientową są podstawą leczenia w okresach zaostrzeń. Skuteczna terapia AZS powinna szybko eliminować objawy choroby i poprawiać jakość życia pacjentów.
Łuszczyca to przewlekła, ogólnoustrojowa choroba zapalna skóry zaliczana do chorób autoimmunizacyjnych. Dotyka pacjentów w każdym wieku, od okresu noworodkowego do późnej starości. Patogeneza łuszczycy jest złożona, odgrywają w niej rolę m.in. zaburzenia immunologiczne i genetyczne oraz czynniki środowiskowe. Rozpowszechnienie łuszczycy na całym świecie według piśmiennictwa waha się od 0,51 do 11,3% wśród osób dorosłych i od 0 do 1,37% w populacji pediatrycznej [1]. Według polskiego piśmiennictwa zapadalność na łuszczycę u dzieci wynosi 0,7–2,1% [2]. Łuszczyca plackowata jest najczęstszą kliniczną postacią łuszczycy u dzieci do 18. r.ż. Inne postaci łuszczycy występujące u dzieci to łuszczyca kropelkowa, krostkowa i erytrodermiczna. Rozmieszczenie łuszczycowych zmian skórnych w populacji pediatrycznej częściej niż u dorosłych dotyczy zmian zlokalizowanych w zakresie twarzy, skóry owłosionej głowy i w okolicach wyprzeniowych. U większości pacjentów pediatrycznych z łagodną i umiarkowaną postacią łuszczycy wystarczające jest leczenie miejscowe. Niestety z uwagi na niewielką liczbę badań klinicznych z randomizacją w tej grupie wiekowej większość stosowanych terapii jest poza wskazaniami rejestracyjnymi. Celem niniejszej pracy jest omówienie odmienności przebiegu łuszczycy u dzieci, podstaw jej diagnostyki oraz najnowszych metod terapeutycznych stosowanych w leczeniu łuszczycy u dzieci.
Profilaktyka i pielęgnacja w atopowym zapaleniu skóry mają za zadanie zminimalizować potrzebę stosowania leków przeciwzapalnych, które dołączone do terapii emolientowej są podstawą leczenia w okresach zaostrzeń. W leczeniu AZS dostępnych jest wiele miejscowych preparatów glikokortykosteroidowych (GKS). W AZS znajdują także zastosowanie miejscowe preparaty zawierające inhibitory kalcyneuryny.
Skóra – największy narząd człowieka, przetwarza informacje ze świata zewnętrznego oraz zapewnia pierwszą linię obrony przeciwko patogenom, toksynom oraz nieprzyjaznym warunkom środowiska. Skóra stanowi barierę fizyczną i odpornościową, która wspierana jest przez społeczność mikroorganizmów ją zasiedlających. Mikrobiota umacnia barierę skórno-naskórkową poprzez konkurowanie z patogenami oraz modulowanie odpowiedzi odpornościowej organizmu gospodarza. W skład mikrobiomu człowieka wchodzą bakterie, grzyby, wirusy oraz ich genomy. W zależności od wieku, etapu rozwoju, na jakim znajduje się człowiek, oraz środowiska, w jakim przebywa, zmienia się skład jego mikrobiomu – co może mieć znaczący wpływ na występowanie wielu chorób.
Kontaktowe zapalenie skóry (inaczej nazywane egzemą lub wypryskiem) to schorzenie zaliczane do nieinfekcyjnych chorób zapalnych o typowym obrazie klinicznym, często występujące w populacji pediatrycznej. W zależności od patogenezy wyróżnia się alergiczne kontaktowe zapalenie skóry, które jest nabytą reakcją nadwrażliwości typu komórkowego (typ IV) na alergen oraz kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia lub toksyczne – wywołane przez substancje bezpośrednio uszkadzające skórę. Obserwuje się postacie ostre i przewlekłe. Klinicznie kontaktowe zapalenie skóry charakteryzuje się występowaniem zmian rumieniowo-złuszczających z obecnością grudek wysiękowych, pęcherzyków oraz nadżerek, a w przypadkach przewlekłych pogrubieniem i lichenizacją naskórka. Zmianom często towarzyszy świąd oraz pieczenie skóry [1, 2, 3].
Czytaj więcej
Pokrzywkę stwierdza się u około 15–20% populacji, z czego u około 75% przechodzi ona w postać przewlekłą lub nawrotową. Szczyt zachorowania przypada na 3.–4. dekadę życia, lecz objawy pokrzywki możemy obserwować tak naprawdę w każdej grupie wiekowej, poczynając od noworodków i małych dzieci. Jej występowanie u dzieci szacuje się na 2–6%, jednakże dane są różne w zależności od miejsca zamieszkania. U dzieci podobnie jak u dorosłych, częściej pojawia się pokrzywka ostra, a głównym czynnikiem sprawczym są infekcje, pokarmy lub alergeny wziewne. W terapii pierwszego rzutu zaleca się leki przeciwhistaminowe, a w cięższych przypadkach konieczne jest zastosowanie preparatów immunosupresyjnych lub terapii biologicznej.
Znamiona barwnikowe (melanocytowe) stanowią łagodną proliferację prawidłowych melanocytów, tworzących gniazda w obrębie naskórka i/lub skóry właściwej. Występują bardzo często zarówno u dorosłych, jak i w populacji pediatrycznej. Szacuje się, że u dzieci w pierwszej dekadzie życia średnia liczba znamion wynosi około 15–30 w przypadku rasy białej oraz 5–10 u dzieci pochodzenia afrykańskiego, azjatyckiego i rdzennych Amerykanów.
W przebiegu atopowego zapalenia skóry (AZS) występuje nadmierna suchość skóry z towarzyszącym złuszczaniem, szorstkością i świądem. Dziecięca postać AZS charakteryzuje się występowaniem przeczosów i strupów. Ciągłe drapanie powoduje częste występowanie objawów wtórnego zakażenia (zliszajowacenia). Pogrubienie naskórka jest najczęściej widoczne w fałdach skóry i na czole. U ok. 70% dzieci wypryskowi na skórze rąk towarzyszy hiperkeratoza i pęknięcia opuszków palców.