Autor: Wioletta Zagórska

Kaszel jest naturalną reakcją obronną organizmu, ale może być też objawem wielu jednostek chorobowych. Możemy go podzielić na podstawie długości trwania na ostry i przewlekły lub w zależności od jego charakteru na suchy oraz produktywny. W praktyce lekarskiej najistotniejsze jest nieprzeoczenie objawów alarmowych (czerwonych flag), które wymagają poszerzenia diagnostyki kaszlu. W rozpoznawaniu kaszlu przydatne są algorytmy diagnostyczno-terapeutyczne British Thoracic Society (BTS). W zależności od rodzaju kaszlu możemy zastosować różne terapie. W artykule opisano najczęstsze przyczyny kaszlu u dzieci.

Kaszel to najczęstszy objaw ze strony układu oddechowego, z którym mierzymy się w opiece ambulatoryjnej u dzieci. Podział kaszlu możemy przeprowadzić na podstawie kryterium czasowego: ostry i przewlekły oraz jego charakteru: suchy i produktywny. Kaszel ostry zwykle nie przysparza trudności diagnostycznych z uwagi na najczęstszą znaną etiologię tego schorzenia w postaci infekcji wirusowej. W diagnostyce kaszlu przewlekłego najistotniejsze jest szczegółowe przeprowadzenie wywiadu i badania fizykalnego. Prawidłowe badanie pacjenta w połączeniu z odpowiednimi badaniami pomocniczymi pozwalają na szybkie postawienie rozpoznania i wdrożenie leczenia przyczynowego. W przypadku leczenia farmakologicznego kaszlu należy kierować się profilem bezpieczeństwa stosowanych leków oraz ich mechanizmem działania.

Obrona organizmu przed mikroorganizmami jest najważniejszą funkcją układu odpornościowego. Na drodze ewolucji nasz układ immunologiczny wykształcił mechanizmy, które zwykle pozwalają na skuteczną eliminację wirusów, bakterii, grzybów i pasożytów z naszego organizmu. Nieswoiste mechanizmy odpornościowe (wrodzone, niespecyficzne) uruchamiane są stosunkowo szybko i działają jako tzw. pierwsza linia obrony. Mechanizmy swoiste (nabyte, specyficzne) uruchamiane są nieco później, za to są bardziej precyzyjne od nieswoistych.

Najczęstszą przyczyną ostrego zapalenia oskrzeli u dzieci są infekcje wirusowe dolnych dróg oddechowych. Nawracające obturacyjne zapalenia oskrzeli u małych dzieci są częstym problemem i wielokrotnie zostają błędnie rozpoznane jako astma oskrzelowa. Ich objawy są bardzo podobne do zaostrzenia astmy. W przypadku rozpoznawania astmy niezwykle istotne jest dokładne zebranie wywiadu oraz przeprowadzenie szczegółowej diagnostyki różnicowej.

Zjawisko anafilaksji zostało opisane po raz pierwszy w literaturze naukowej ponad 100 lat temu (w 1902 r. przez Portiera i Richeta) [1, 2]. Pomimo wielkich postępów w immunologii i patofizjologii reakcji anafilaktycznej do dziś nie ma odpowiednio jasno sformułowanej definicji, pozwalającej szybko ją rozpoznać i odpowiednio leczyć. Wciąż nie wiadomo, dlaczego u jednego pacjenta pojawia się tylko niewielka reakcja, a u innego gwałtowna, oraz dlaczego u niektórych jest to reakcja samoograniczająca się, a inni – mimo pełnego, odpowiedniego leczenia – umierają [3]. 

Kaszel to naturalny odruch obronny organizmu oczyszczający drogi oddechowe z nadmiaru wydzieliny oraz aspirowanych płynów, pokarmów czy innych ciał obcych. Nie zawsze musi być objawem choroby – 
zdrowe dziecko kaszle średnio 11 razy w ciągu doby [1]. Kiedy jednak częstotliwość i nasilenie kaszlu zwiększają się, obniża to jakość życia dziecka i jego rodziny oraz jest jedną z najczęstszych przyczyn konsultacji pediatrycznych

Ostre zapalenie oskrzelików jest chorobą dolnych dróg oddechowych najczęściej występującą w 1. r.ż. [1] Przebiega głównie pod postacią nieżytu górnych dróg oddechowych połączonego z kaszlem i zwiększonym wysiłkiem oddechowym. Objawy zwykle nie są mocno nasilone i ulegają samoograniczeniu w ciągu kilku dni, mogą się jednak wiązać z trudnościami w karmieniu dziecka. Możliwy jest również ciężki przebieg ostrego zapalenia oskrzelików wymagający hospitalizacji

W związku z wzrastającą na świecie zapadalnością na choroby alergiczne istotna jest identyfikacja czynników, które powodują to zjawisko, oraz podjęcie wszelkich działań w celu zapobiegania zachorowaniom na choroby alergiczne. Pierwszą falę chorób alergicznych obserwowano od lat 60. XX wieku i był to znaczący wzrost zapadalności na choroby indukowane uczuleniem na alergeny wziewne. Obecnie obserwujemy drugą falę wzrostu zapadalności na alergie pokarmowe. W ciągu ostatniej dekady podwoiła się w Europie liczba chorych z objawami alergii pokarmowej. Coraz częściej obserwuje się przetrwałą alergię pokarmową i późniejsze nabywanie immunotolerancji na pokarmy oraz wzrastającą częstość reakcji anafilaktycznych [1].