Szczepienia przeciwko meningokokom u dzieci w dobie COVID-19

Wykonywanie szczepień ochronnych u dzieci na bieżąco oraz jak najszybsze uzupełnienie zaległości w tym zakresie zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych (PSO) z 2020 r. w czasie pandemii COVID-19 jest bardzo ważne. W dobie pandemii COVID-19 uwaga pracowników ochrony zdrowia koncentruje się głównie na walce z SARS-CoV-2. Z tego względu pojawienie się innej choroby w czasie pandemii może zwiększać ryzyko opóźnionego postawienia prawidłowej diagnozy i wdrożenia odpowiedniego leczenia. Ważne jest wykorzystanie wszystkich dostępnych możliwości zmniejszenia ryzyka wystąpienia innej, zwłaszcza zagrażającej życiu choroby zakaźnej niosącej ryzyko konieczności długotrwałej hospitalizacji. 

Charakterystyka patogenu

Neisseria meningitidis (meningokok) jest jedną z głównych przyczyn zakażeń inwazyjnych, tj. zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i posocznicy u dzieci powyżej 3. m.ż. Meningokok kolonizuje błony śluzowe nosogardła, a bezobjawowe nosicielstwo dotyczy zwykle około 10% populacji. Najwyższy odsetek nosicielstwa stwierdza się u nastolatków i osób przebywających w skupiskach ludzkich – mieszkańców internatów i domów studenckich oraz skoszarowanych rekrutów. Inwazyjna choroba meningokokowa (IChM) występuje dużo rzadziej, niż mogłoby to wynikać z danych dotyczących nosicielstwa. Choroba jednak przebiega gwałtownie i już w ciągu 24 godzin od momentu pojawienia się pierwszych objawów klinicznych może być przyczyną śmierci lub poważnego upośledzenia sprawności.
Zachowanie zdolności kolonizacji oraz przeżycia w krwiobiegu i ostatecznie wywoływania zakażeń inwazyjnych wymaga strategii umożliwiających ominięcie mechanizmów obronnych układu odpornościowego gospodarza. Bakteria jest dwoinką Gram-ujemną rosnącą w warunkach tlenowych, jej błona komórkowa jest otoczona polisacharydową otoczką. Otoczka bakteryjna uważana jest za główny czynnik wirulencji i warunkuje przeżycie w krwiobiegu. Dzięki niej możliwe jest przetrwanie przez bakterie fagocytozy oraz lizy wywołanej działaniem dopełniacza. Białka błony zewnętrznej oraz otoczki polisacharydowej są głównymi antygenami powierzchniowymi tego organizmu. 
Biorąc pod uwagę zróżnicowanie polisacharydów otoczkowych, zidentyfikowano 12 serotypów N. meningitidis. Sześć z nich wywołuje znaczną większość zakażeń inwazyjnych – serotypy A, B, C, W, X, Y. Antygeny polisacharydowe serotypów A, C, W135 i Y wykorzystano w produkcji szczepionek skoniugowanych. Polisacharydy otoczkowe serotypu B cechuje niska immunogenność, a na dodatek przypominają one kwas polisialowy obecny w wielu ludzkich glikoproteinach, np. cząsteczkach adhezyjnych komórek nerwowych. Z tego względu produkcja szczepionki skierowanej przeciwko serotypom B N. meningitidis napotkała większe trudności. 
W ochronie przed zakażeniem N. meningitidis newralgiczną funkcję pełnią przeciwciała. Zauważono odwrotnie proporcjonalną zależność pomiędzy obecnością przeciwciał przeciwbakteryjnych, a nasileniem objawów klinicznych. Ważną rolę we wrodzonej odpowiedzi odpornościowej skierowanej przeciwko meningokokom pełni układ dopełniacza. Uważa się, że pacjenci z niedoborem końcowych składników komplementu są bardziej podatni na zakażenia meningokokowe. 
N. meningitidis wykształciła kilka mechanizmów pozwalających na ominięcie schematu działania komplementu. J...