Niedokrwistość należy do najczęstszych chorób układu krwiotwórczego, a mimo to ciągle stanowi niedoceniany problem medyczny i wciąż bywa przyczyną trudności diagnostycznych i terapeutycznych. Ze względu na przyczynę niedokrwistości najczęstsza u dzieci jest niedokrwistość z niedoboru żelaza. Może ona wystąpić w każdym wieku, ale głównie obserwuje się ją w okresach intensywnego wzrostu, czyli w dwóch pierwszych latach życia i w okresie pokwitania. Z uwagi na bezpośredni wpływ niedokrwistości na rozwój organizmu i jakość życia, zwłaszcza w pierwszym roku życia, ogromne znaczenie ma wnikliwe i skuteczne jej rozpoznawanie i leczenie, jak również stosowanie w określonych przypadkach profilaktyki niedoboru żelaza.

Od lat 70. XX w. obserwuje się wyraźny wzrost częstości występowania alergii na białka mleka krowiego (ABMK). Obecnie częstość występowania ABMK określa się, w zależności od źródła, na 1,8–7,5% niemowląt. U około 50% dzieci z ABMK tolerancja na mleko i jego produkty rozwija się w wieku 12 miesięcy, w 3 r.ż. – u więcej niż 75% i w wieku 6 lat – u 90% uczulonych. Rozpoznawanie alergii na poziomie lekarza POZ nie jest łatwe, gdyż objawy alergii mogą przypominać inne typowe dla okresu niemowlęcego schorzenia/dolegliwości, jak np. kolka niemowlęca, GERD, ból brzucha, infekcja przewodu pokarmowego lub nietolerancja laktozy. W celu przybliżenia diagnozy i ograniczenia „nadrozpoznań”, jak i uniknięcia złych i nietrafionych rozpoznań, opracowano system punktowy wartościujący rodzicielską ocenę płaczu dokonywaną na przestrzeni tygodnia (z pominięciem oczywistych przyczyn, jak np. głód), ocenę regurgitacji (też na przestrzeni tygodnia obserwacji), stolca (wg skali brukselskiej – Infant Toddlers Stool Scale, BITSS), ocenę zmian skórnych oraz z układu oddechowego, tzw. CoMiSS (Cow’s Milk‑related Symptom Score). W badaniach klinicznych wykazano, że wartość predykcyjna narzędzia wynosi 80%, jeśli wynik początkowy wynosi > 10 pkt i spada do < 6 pkt w ciągu 2 tygodni w przypadku zastosowania diety eliminacyjnej z zastosowaniem hydrolizatu o znacznym stopniu hydrolizy, co pośrednio potwierdza rozpoznanie. Jeśli już rozpoznamy ABMK, to do chwili uzyskania tolerancji w lekkiej i umiarkowanej alergii konieczne jest stosowanie hydrolizatów białkowych z mleka (w niektórych krajach także z ryżu) o znacznym stopniu hydrolizy, a w ciężkiej alergii – mieszanek elementarnych, w których źródłem białka są wolne aminokwasy. W pracy przedstawiono dostępne w Polsce hydrolizaty i mieszanki aminokwasowe.

W pracy opisano patogenezę, klasyfikację, symptomatologię i leczenie zapaleń zatok przynosowych u dzieci w świetle wytyczanych EPOS 2020. Szczególnie przeanalizowano przydatność stosowania fitofarmaceutyków w tej grupie chorych.

W ostatnich latach mikrobiota jelitowa oraz biotyki, takie jak probiotyki, prebiotyki, synbiotyki i postbiotyki, zyskały ogromne zainteresowanie ze względu na ich potencjalne korzyści zdrowotne. Coraz więcej badań sugeruje, że mogą one odgrywać kluczową rolę w utrzymaniu zdrowia oraz zapobieganiu lub leczeniu wielu schorzeń przewodu pokarmowego. Mimo to istnieje wiele niejasności i kontrowersji dotyczących ich skuteczności. Celem niniejszego artykułu jest przegląd aktualnych wytycznych i najnowszych badań dotyczących biotyków oraz ocena, czy rzeczywiście przyczyniają się one do utrzymania lub poprawy zdrowia, czy są to jedynie marketingowe chwyty. Ponadto artykuł omawia aktualną definicję żywności fermentowanej, która coraz częściej rozpatrywana jest w kontekście wpływu na mikrobiotę jelitową.

Terapia przeciwbólowa u dzieci do dziś stanowi dla klinicystów wyzwanie zarówno pod kątem etycznym, jak i medycznym. Na lekarzach spoczywa obowiązek dobrania odpowiedniego i bezpiecznego analgetyku, jak również zapewnienia komfortu zarówno małemu, jak i starszemu pacjentowi podczas jego hospitalizacji. W prowadzeniu właściwej terapii pomocne jest regularne ocenianie natężenia bólu dzięki różnorodnym skalom dostosowanym do wieku dziecka, a także stosowanie zasad drabiny analgetycznej. Według nowych wytycznych WHO przy umiarkowanym bólu słabe opioidy można zastąpić mniejszymi dawkami mocnych opioidów. Ponadto na każdym stopniu drabiny można stosować nieopioidowe leki przeciwbólowe. Najczęściej stosowanymi lekami z tej grupy są paracetamol i ibuprofen. Liczne badania wykazały skuteczność analgezji multimodalnej, która polega na użyciu kilku analgetyków o różnym mechanizmie działania w połączeniu ze znieczuleniem regionalnym bądź miejscowym. Korzyści terapeutyczne przynosi też stosowanie koanalgetyków, których głównym zadaniem jest potęgowanie działania przeciwbólowego przy jednoczesnym zmniejszaniu niepożądanych efektów ubocznych, np. opioidów.

Wirusy są najczęstszą przyczyną infekcji górnych dróg oddechowych u dzieci. Mamy jednak dość ograniczone możliwości, aby leczyć je przyczynowo, skupiamy się przede wszystkim na łagodzeniu objawów. Pelargonia afrykańska jest aktywnie działającym lekiem roślinnym, który ze względu na swoje dobrze udokumentowane badania polecany jest przez towarzystwa naukowe do leczenia infekcji dróg oddechowych. Udowodniono, że zastosowanie ekstraktu z pelargonii skraca czas trwania infekcji i łagodzi jej przebieg. Ma bezpośrednie działanie przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne oraz immunomodulujące.

O makrocefalii mówimy, kiedy obwód czołowo-potyliczny głowy (head circumference, HC) przekracza o więcej niż dwa odchylenia standardowe (standard deviation, SD) wartość średnią dla wieku i płci. Jest to częsta nieprawidłowość, stwierdzana w zależności od źródła u 2–5% dzieci. Makrocefalia może być pierwotna i wynikać ze zwiększonej objętości tkanki mózgowej oraz wtórna. Dodatkowo należy rozróżnić pojęcia makrocefalii oraz megaencefalii. Ta druga odnosi się do zwiększonej masy i rozmiaru mózgu w wyniku rozrostu tkanki ośrodkowego układu nerwowego. Stanowi jedną z przyczyn makrocefalii i może mieć podłoże rozwojowe/anatomiczne lub metaboliczne. U pacjentów z makrocefalią najczęściej rozpoznaje się makrocefalię rodzinną albo łagodne poszerzenie przestrzeni podpajęczynówkowych. Makrocefalia może być także cechą wielu zespołów genetycznych i innych schorzeń. U pacjenta należy przede wszystkim wykluczyć stany związane ze zwiększonym ciśnieniem śródczaszkowym. Autorzy jednej z publikacji dzielą pacjentów w zależności od obrazu klinicznego na trzy grupy ryzyka. Dla każdej z nich opracowano odpowiednie postępowanie. W większości przypadków makrocefalia jest łagodnym zaburzeniem i pacjenci nie wymagają leczenia.

O dobrej jakości snu dziecka decyduje szereg czynników: lekkostrawna dieta, codzienna porcja ruchu i stały harmonogram dnia. Jednak największe znaczenie mają warunki, w jakich zasypiają najmłodsi członkowie rodziny: dobrze przewietrzony pokój, cisza, eliminacja ostrego światła, przyjazna kolorystyka ścian i wygodne miejsce wypoczynku. Na jego komfort wpływa głównie odpowiednio dobrany materac.

Alergia na białka mleka krowiego (ABMK) to codzienny problem każdego pediatry, bez względu na to, w jakim systemie pracuje. Spowodowane to jest znaczną częstością ABMK, szacowaną na podstawie samooceny na 1,2 do nawet 17% populacji dziecięcej [1]. Większości z nas, jeśli nie jesteśmy alergologami, a jak wiemy, szybki dostęp do alergologa nie jest łatwy, w rozpoznawaniu ABMK pozostaje nasze własne doświadczenie i przysłowiowe „szkiełko i oko”. Trzeba także podkreślić, że alergolog w większości przypadków nie jest potrzebny, gdyż w typowych sytuacjach postawienie rozpoznania nie powinno nastręczać trudności. Możemy także zlecać wszystkie rodzaje hydrolizatów, mieszanek elementarnych czy sojowych. W artykule przedstawiono najczęstsze postaci IgE-zależnej i IgE-niezależnej ABMK. Odpowiedź IgE-zależna cechuje się natychmiastowością (początek w ciągu minut do pierwszych 2 godzin po kontakcie z alergenem, wyjątkowo po 6–12 godz.) i daje głównie objawy skórne, oddechowe, niekiedy anafilaktyczne, stąd też może być odpowiedzią niebezpieczną. Cechuje ją także obecność we krwi swoistych przeciwciał klasy IgE oraz dodatnie testy skórne (testy punktowe). Odpowiedź IgE-niezależna, najczęściej o charakterze komórkowym, charakteryzuje się przede wszystkim objawami ze strony układu pokarmowego. Jak dotąd dla tego typu odpowiedzi nie ustalono wiarygodnych metod diagnostycznych, ponieważ odpowiedź ta jest spowodowana przez różne komórki i różne cytokiny. Ten typ reakcji obejmuje takie schorzenia wywołane białkiem pokarmowym, jak: alergiczne zapalenie jelita grubego (FPIAP), zapalenie jelit wywołane białkami pokarmowymi (FPIES), enteropatia wywołana białkami pokarmowymi (FPE), eozynofilowe zaburzenia żołądkowo-jelitowe (EGID), w tym eozynofilowe zapalenie przełyku (EoE), które do rozpoznania wymagają wykonania endoskopii i pobrania wycinków do badania histopatologicznego [2]. Mogą także wystąpić objawy bardziej niespecyficzne, które stosunkowo łatwo pomylić z czynnościowymi zaburzeniami osi mózg-jelita, takimi jak: zespół jelita drażliwego, kolka niemowlęca czy też zaparcie [3]. W pracy przedstawiono praktyczne zasady rozpoznawania i leczenia ABMK, m.in. po to, abyśmy mogli uniknąć konsekwencji kontroli naszych ordynacji leczniczych przez NFZ. Zwrócono także uwagę na rysujące się możliwości immunoterapii w ABMK.

Ból jest niezwykle częstym objawem ostrzegawczym sygnalizującym, że w ustroju doszło do jakiegoś urazu, przeciążenia czy np. szeroko rozumianego stanu zapalnego. Choć ból jest zjawiskiem biologicznie niezwykle ważnym, jest też źródłem trudnych do zniesienia doznań i cierpienia, więc jeśli tylko spełni swoje ostrzegawcze zadanie, powinien być skutecznie zwalczany. Najczęściej stosowanymi lekami przeciwbólowymi (i przeciwgorączkowymi), niejako lekami pierwszego rzutu, są paracetamol i ibuprofen. Lekiem nieco zapomnianym, w niektórych krajach nawet niestosowanym, ale wracającym obecnie do łask, jest metamizol. Wydaje się, że przejściowa niełaska związana była z doniesieniami wskazującymi na indukowanie przez metamizol poważnych działań niepożądanych, przede wszystkim agranulocytozy. Dowody wskazujące na tę zależność są jednak bardzo zróżnicowane. Pierwsze raporty wskazywały na ryzyko równe 1,1 przypadków na milion pacjentów na tydzień stosowania leku, inne – na 1 przypadek na ok. 1500 pacjentów [1, 2]. Dalsze obserwacje w krajach stosujących nadal ten lek wskazują, że lęk przed nim jest zdecydowanie nadmierny. Spośród terapeutyków nieopioidowych metamizol stoi w drabinie analgetycznej najwyżej, m.in. ze względu na wysoką skuteczność i szybkość działania oraz dodatkowe działanie spazmolityczne, którego nie posiadają ani paracetamol, ani ibuprofen. Co bardzo ważne, na rynku polskim dostępne są już formy pozwalające na stosowanie tego leku także u dzieci. Pamiętać jednak trzeba, że w zwalczaniu bólu (i gorączki) nie jest to lek pierwszego rzutu.

Właściwa równowaga mikrobioty przewodu pokarmowego ma kluczowe znaczenie dla utrzymania zdrowia. Zmiany w składzie i/lub aktywności mikrobioty, znane jako dysbioza, odgrywają istotną rolę w powstawaniu wielu chorób. Metody modyfikacji mikrobioty, w tym stosowanie „biotyków” (probiotyków, prebiotyków, synbiotyków i postbiotyków), wzbudzają duże zainteresowanie. Istnieje jednak wiele sprzecznych opinii na temat ich skuteczności i wartości. Czy są one tylko elementem marketingu, czy też rzeczywiście przynoszą korzyści? Co jest prawdą, a co fałszem? W artykule omówiono dane na temat stosowania biotyków u dzieci.

Świerzb jest chorobą pasożytniczą skóry, za którą odpowiadają roztocza świerzbowca Sarcoptes scabiei. Infekcja przenosi się poprzez kontakt bezpośredni i/lub pośredni. Podkreśla się, że infekcja zdecydowanie częściej dotyczy dzieci i młodych dorosłych, najprawdopodobniej wskutek niedostatecznej diagnostyki i niekiedy braku uczucia świądu. Rozpoznanie choroby następuje na podstawie charakterystycznego obrazu klinicznego w połączeniu z wywiadem medycznym i wynikami badań pomocniczych. W przypadku świerzbu za główne cele terapeutyczne uznaje się eradykację pasożytów, zapobieganie rozprzestrzenianiu się infekcji na inne osoby, zmniejszanie nasilenia świądu oraz rozpoznanie i leczenie ewentualnych powikłań. Konieczne jest prowadzenie równoczesnej terapii u pacjentów zarażonych, domowników i osób mających z nimi kontakt, co wynika z ryzyka występowania infekcji bezobjawowej lub przedłużonego okresu latencji objawów. W poniższym artykule opisano możliwości terapeutyczne w przypadku świerzbu, ze szczególnym uwzględnieniem permetryny 5% w kremie.