Bezpieczeństwo i skuteczność środków przeciwbólowych w pediatrii – co każdy lekarz powinien wiedzieć?

O problemach etycznych w zakresie leczenia bólu u dzieci – jak było kiedyś, jak jest teraz

Aż do połowy XX wieku na całym świecie powielano mit, jakoby dzieci nie były zdolne do odczuwania bólu na tym samym poziomie co dorośli oraz że nie zachowywały w pamięci doświadczeń z dzieciństwa związanych z bólem. Ponadto istniały obawy przed podawaniem opiatów dzieciom, ponieważ uważano, że są one bardziej narażone na uzależnienie od tych środków w porównaniu z dorosłymi. 
Te błędne przekonania przyczyniły się do wielokrotnego narażania małych pacjentów na niepotrzebne cierpienie wskutek stosowania zbyt małych dawek środków przeciwbólowych. Z biegiem lat podejście do analgezji w populacji pediatrycznej uległo zmianie na lepsze, jednak to tej pory istnieją problemy natury etycznej, dotyczące sposobu podawania leków (podaż dożylna bądź per rectum, co powodować może ból i dyskomfort), uzyskania świadomej zgody od niepełnoletniego pacjenta czy też udziału dzieci w badaniach klinicznych na temat skuteczności analgetyków. Najistotniejszą kwestią wydaje się dołożenie wszelkich starań, by korzyści terapii przeciwbólowej znacznie przewyższały ryzyko oraz by młody pacjent w każdej chwili otoczony był profesjonalną opieką oraz wsparciem osób bliskich [1, 2, 3]. 

Skale bólu i drabina analgetyczna 

Leczenie bólu u dzieci opiera się, tak jak w przypadku dorosłych, na zastosowaniu skali bólu, by określić natężenie dolegliwości, a później na podążaniu po stopniach drabiny analgetycznej w zależności od uzyskanego wyniku. 
U dzieci starszych stosujemy te same skale co u dorosłych – numeryczną skalę NRS (Numerical Rating Scale), skalę wzrokowo-analogową VAS (Visual Analogue Scale), kolorową skalę analogową CAS (Color Rating Scale) oraz skalą słowną VRS (Verbal Rating Scale). Ze względu na trudności, jakie nieraz pojawiają się w komunikacji z małymi pacjentami oraz problematyczność dokładnego określenia przez nich charakteru i natężenia bólu opracowano skale FPS (Faces Pain Scale), Ouchera i Wanga-Bakera, które przedstawiają rysunki twarzy o stopniowo zmieniającej się mimice – od uśmiechu po płacz. Dziecko w odpowiedzi na pytanie o siłę bólu wskazuje odpowiedni rysunek (ryc. 1.). U pacjentów poniżej 3. r.ż. używamy skali behawioralnej FLA...