Dzieci z chorobami przewlekłymi, w tym neurologicznymi stanowią grupę pacjentów szczególnie narażonych na zakażenie i ciężki przebieg chorób zakaźnych. Należy pamiętać, że terminowe realizowanie kalendarza szczepień oraz przeprowadzenie szczepień zalecanych stanowi najskuteczniejszą ochronę przed infekcjami, a przeciwskazania do podania szczepionek w tej grupie pacjentów są ograniczone. Zdarza się, że wątpliwości lekarza kwalifikującego do szczepienia są powodem opóźnień w realizacji PSO, dlatego planowe wykonanie i bezpieczeństwo szczepień zależy od współpracy pediatrów i lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej z neurologami dziecięcymi. Konsultacja specjalisty neurologa ma na celu ustalenie rozpoznania i/lub wykluczenie chorób wymagających odroczenia lub szczególnej ostrożności przy wykonywaniu szczepień. Sama decyzja o kwalifikacji do szczepienia należy do kompetencji i obowiązków lekarza Podstawowej Opieki Zdrowotnej (POZ). Odroczenie lub dyskwalifikacja z przeprowadzenia szczepienia powinny dotyczyć konkretnych preparatów i obowiązywać przez określony czas, który potrzebny jest do przeprowadzenia konsultacji neurologicznej, badań pomocniczych, obserwacji pacjenta oraz osiągnięcia przez niego oczekiwanego etapu rozwoju.
Dział: Temat numeru
Lakozamid (LCM) jest skutecznym i bezpiecznym lekiem przeciwpadaczkowym zarejestrowanym do leczenia napadów ogniskowych i ogniskowych wtórnie uogólnionych u dorosłych, młodzieży i dzieci w wieku od 4 lat. LCM jest lekiem wskazanym do stosowania w monoterapii oraz terapii dodanej. Jego skuteczność i bezpieczeństwo zostały udokumentowane w badaniach klinicznych i przedstawione w publikacjach omówionych w poniższym artykule.
Laktoferyna (LF) jest składnikiem odżywczym klasycznie występującym w mleku ssaków. Wiąże żelazo i jest po związaniu z różnymi receptorami nabłonka jelitowego przenoszona do komórek, a pomiędzy komórkami do surowicy, żółci i płynu mózgowo-rdzeniowego. Ma ważne i udowodnione właściwości odpornościowe, działając m.in. przeciwbakteryjnie, przeciwwirusowo i przeciwgrzybiczo. Istnieją także dowody na to, że może wiązać się i blokować przynajmniej niektóre receptory używane przez koronawirusy i utrudniać wirusowi wniknięcie do komórki docelowej. Szczególne istotnymi spośród nich są proteoglikan siarczanu heparanu (HSPG) i enzym konwertujący angiotensynę 2 (ACE2). Ta właściwość LF skojarzona z innymi działaniami odpornościowymi wskazuje, że może ona zapobiegać ciężkiemu ostremu zespołowi oddechowemu wywoływanemu przez koronawirusa 2 (SARS-CoV-2). LF, zwłaszcza w postaci dojelitowej (powlekanej) z uwagi na zwiększoną biodostępność, może, przynajmniej teoretycznie, wykazać swoją wartość profilaktyczną podczas obecnej pandemii COVID-19.
Na dziś ibuprofen może być stosowany zarówno do leczenia objawów COVID-19, jak i objawów związanych ze szczepieniem przeciwko zakażeniu SARS-CoV-2. Nie ma powodu do odradzania stosowania tego NLPZ także ze względu na ewentualne obniżanie poszczepiennej odpowiedzi odpornościowej.
Zespół Huntera (mukopolisacharydoza typu II) jest spowodowany niedoborem lizosomalnego enzymu sulfatazy-2-iduronianu, który rozszczepia cząsteczki siarczanu dermatanu i siarczanu heparanu, co prowadzi do gromadzenia się glikozaminoglikanów (GAG). Choroba dziedziczy się w sprzężeniu z chromosomem X. Klinicznie wyróżniamy postacie ciężkie (ok. 70%) i o łagodniejszym, powolnym przebiegu. Chorzy z ciężką postacią, rozpoznawaną zwykle w wieku trzech, czterech lat, mają pogrubiałe rysy twarzy, niski wzrost, przykurcze w stawach, krótką szyję, duży obwód głowy, zmiany kostne, postępujące upośledzenie umysłowe, często zwyrodnienie siatkówki, niedosłuch, kardiomiopatię, zajęcie zastawek z postępującym pogrubieniem i usztywnieniem płatków zastawek, prowadzące do niedomykalności i zwężenia zastawki mitralnej i aortalnej. Nawracający i przedłużający się nieżyt nosa z uporczywą wydzieliną są pierwszymi objawami częstych infekcji dróg oddechowych. Często towarzyszy im niedosłuch, początkowo przejściowy, który potem utrwala się. Włosy są szorstkie, proste i szczeciniaste. W okresie niemowlęcym lub najpóźniej w 2. r.ż. pojawiają się przepukliny pachwinowe, wynikające z nieprawidłowej struktury tkanki łącznej. Pacjenci z łagodną postacią choroby mają normalną inteligencję i mniej wyraziste zmiany somatyczne. Diagnostyka obejmuje wstępnie badanie przesiewowe polegające na ocenie ilościowej wydalania mukopolisacharydów w moczu. Jakościowa ocena mukopolisacharydów metodą elektroforezy pozwala na rozróżnienie postaci mukopolisacharydozy typu II. Ostateczne rozpoznanie opiera się na oznaczeniu i wykazaniu deficytu aktywności sulfatazy iduronianu w leukocytach, fibroblastach lub surowicy. Materiał do tego badania może też być zachowany w postaci wysuszonej kropli krwi na bibule. Testy molekularne są zalecane głównie do poradnictwa genetycznego i wykrywania nosicielek. Leczenie przyczynowe opiera się na substytucji deficytowego enzymu za pośrednictwem enzymatycznej terapii zastępczej, w postaci cotygodniowych wlewów dożylnych lub przeszczepu komórek macierzystych. Jednak doświadczenia w tej drugiej formie terapii są jeszcze ograniczone.
Ostre zapalenie ucha środkowego (OZUŚ) jest stanem zapalnym ucha wywoływanym poprzez infiltrację bakteryjną do jamy bębenkowej i stanowi najczęstszą infekcję bakteryjną u dzieci i niemowląt dotyczącą nawet 75% populacji pediatrycznej przed osiągnięciem 5. r.ż. Jednocześnie schorzenie jest główną przyczyną ambulatoryjnej ordynacji antybiotyków u dzieci. OZUŚ jest najczęstszym powikłaniem infekcji górnych dróg oddechowych, a 90% przypadków OZUŚ jest poprzedzone wirusowym nieżytem nosa lub mu towarzyszy. Jedną z procedur stosowaną w celu zapobiegania wystąpienia zapalenia ucha środkowego, ale również wykorzystywaną w celach leczniczych, jest zachowanie odpowiedniej higieny nosa za pomocą różnych roztworów chlorku sodu.
Choroba wywołana przez SARS-CoV-2 (COVID-19) u dzieci ma zwykle łagodny przebieg. Jednak w wybranych przypadkach obraz choroby może być ciężki, a objawy kliniczne mogą różnić się od dorosłych. W kwietniu 2020 r. pojawiły się doniesienia o manifestacji klinicznej u dzieci podobnej do choroby Kawasakiego (KD). Od tego czasu liczba doniesień dotyczących podobnych przypadków na całym świecie rośnie. Zespół ten został określony jako wielosystemowy zespół zapalny u dzieci (MIS-C). Objawy kliniczne MIS-C obejmują uporczywą gorączkę, objawy żołądkowo- -jelitowe (ból brzucha, wymioty, biegunka), wysypkę i zapalenie spojówek. U części pacjentów po kilkudniowej gorączce dochodzi do rozwoju objawów wstrząsu. W wynikach badań laboratoryjnych stwierdza się: limfocytopenię, podwyższone wykładniki stanu zapalnego (białko C-reaktywne, OB, D-dimery) i podwyższone wskaźniki uszkodzenia mięśnia sercowego (troponina, BNP).
Duszność to subiektywne odczucie trudności w oddychaniu, w populacji dziecięcej jest jednym z częstszych objawów, który skłania do szukania pomocy lekarskiej. Jest to objaw, który występuje w bardzo wielu jednostkach chorobowych. W artykule przedstawiono najczęstsze przyczyny nagłej duszności u dzieci. Na podstawie przytoczonych przypadków omówiono także postępowanie w poszczególnych jednostkach chorobowych.
Grypa jest chorobą wirusową, charakteryzującą się sezonowością występowania od października do kwietnia. Pacjenci w wieku poniżej 5. roku życia, a także osoby starsze powyżej 65. roku życia i chorzy przewlekle są obarczeni ryzykiem ciężkiego przebiegu choroby. Najskuteczniejszym sposobem zapobiegania zakażeniom wirusem grypy są szczepienia ochronne. Z uwagi na dużą zmienność wirusa grypy szczepienie musi być powtarzane co roku, jest ono rekomendowane u wszystkich osób powyżej 6. miesiąca życia, u których nie stwierdzamy przeciwwskazań do wykonywania szczepień ochronnych. Dotychczas na rynku polskim dostępnych było kilka szczepionek inaktywowanych (IIV) przeciwko grypie, od zeszłego sezonu zawierających dwa szczepy wirusa grypy typu A i dwa szczepy wirusa grypy typu B. Od niedawna pojawiła się możliwość szczepienia przeciwko grypie z użyciem żywej atenuowanej szczepionki donosowej. Szczepionka przeznaczona jest do czynnego uodparniania dzieci i młodzieży od 24. miesiąca do 18. roku życia.
W artykule przedstawiono kontrowersje związane z wyborem szczepionki przeciwpneumokokowej dla populacji polskich dzieci w związku ze zmianami w epidemiologii zakażeń pneumokokowych i narastaniu w Polsce i szeregu innych krajach europejskich częstości zakażeń wywołanych zwłaszcza przez serotyp 19A. Przedstawiono dane epidemiologiczne z takich krajów jak: Finlandia, Austria i Belgia, które w oparciu o te dane skłonne są lub już zastąpiły w PSO szczepionkę dziesięciowalentną i trzynastowalentną. Porównano także Anglię i Walię, w których od początku stosowano PCV-7/PCV-13 z Finlandią która od początku stosowała PCV-10. Dla ilustracji problemu zaprezentowano przypadek zakażenia pneumokokowego serotypem 19A u 4-letniego chłopca.
Mleko kobiece, oprócz podstawowych składników odżywczych, zawiera także składniki bioaktywne, w tym cząsteczki o właściwościach immunomodulujących, które wywierają istotny wpływ na dojrzewanie układu odpornościowego, pokarmowego i nerwowego oraz zapewniają ochronę przed patogenami, stanowiąc niezbędny element odporności przekazywanej noworodkowi wraz z mlekiem matki. Do najważniejszych odpornościowych „cukrowych” składników mleka kobiecego należą glikoproteiny, glikolipidy oraz wolne oligosacharydy (HMO). W artykule przedstawiono najnowsze dane dotyczące budowy, stężenia i występowania oligosacharydów, z uwzględnieniem czynników wpływających na ich profil, w tym statusu „wydzielacza” matki. Omówiono główne funkcje biologiczne, mechanizmy działania anty-bakteryjnego, anty-wirusowego oraz immunomodulującego oraz wpływ na mikroflorę przewodu pokarmowego niemowląt z uwzględnieniem wstępnych badań klinicznych.”
Okres znaczących sukcesów w leczeniu zakażeń bakteryjnych m.in. zakażeń układu oddechowego to już niestety przeszłość. Obecnie stajemy przed problemem narastającej antybiotykoodporności. Zasadniczą przyczyną tego zjawiska jest nadużywanie antybiotyków, głównie w praktyce ambulatoryjnej. Inną ważną przyczyną jest stosowanie antybiotyków niezgodnie z obowiązującymi zaleceniami. W artykule podzieliliśmy się naszymi obserwacjami nad codziennymi nierzadkimi przykładami błędów popełnianych w antybiotykoterapii podstawowych schorzeń układu oddechowego w codziennej praktyce ambulatoryjnej. Błędy zanalizowaliśmy w odniesieniu do najczęstszych postaci zakażeń dróg oddechowych, jak np. angina paciorkowcowa, ostre zapalenie zatok przynosowych, ostre zapalenie ucha środkowego czy pozaszpitalne zapalenie płuc.