Nawracające zakażenia dróg oddechowych (NZDO) charakteryzują się znaczną zachorowalnością i stanowią bardzo powszechny problem zdrowotny w pierwszych latach życia. Nawrotowość związana jest z wieloma czynnikami, takimi jak: zmiany anatomiczne i czynnościowe w drogach oddechowych, zwiększona ekspozycja na czynniki zakaźne, atopia i niedobory odporności, uczęszczanie do żłobka lub przedszkola, stres fizyczny, długość karmienia piersią, liczba członków w rodzinie, zanieczyszczenie powietrza, obecność zwierząt domowych, palenie przez rodziców, pominięte szczepienia czy też choroby współistniejące, jak np. sercowo-płucne, żołądkowo-jelitowe, neurologiczne. Ostatnio, aby zapobiegać NZDO, unikać niewłaściwego leczenia oraz zmniejszać występowanie oporności na antybiotyki, zaproponowano alternatywne metody postępowania. Ciekawą ścieżkę postępowania wskazały badania nad mikrobiomem nosa, gardła i jamy ustnej, który poprzez interakcje z komórkami nabłonka i układu odpornościowego wywołuje miejscową i ogólnoustrojową odpowiedź odpornościową i pośrednio lub bezpośrednio eliminuje gatunki inwazyjne, pełniąc rolę bakterii przyjaznych dla zdrowia (współcześnie zwanych probiotykami). Szczególną rolę, jak wykazały dość liczne badania, odgrywają wybrane szczepy komensalnych paciorkowców alfahemolizujących. W pracy omówiono możliwości zapobiegania NZDO, a zwłaszcza nawracającym anginom paciorkowcowym, za pomocą mieszanki Streptococcus salivarius 24SMBc ze Streptococcus oralis 89a.
Dział: Temat numeru
Refluks żołądkowo-przełykowy jest częstym problemem gastroenterologicznym w populacji dziecięcej, mogącym sprawić liczne dylematy diagnostyczno-lecznicze. W artykule przedstawiono aktualną wiedzę dotyczącą refluksu i choroby refluksowej, z uwzględnieniem etiologii, czynników ryzyka, możliwości diagnostycznych i leczenia.
Alergia na pyłki roślin, zwana również pyłkowicą, to jedna z najczęstszych chorób alergicznych, dotykająca miliony ludzi na całym świecie. Szacuje się, że w Europie dotyczy ona nawet 40% populacji, a w Polsce liczba osób cierpiących na to schorzenie przekracza 12 milionów. Liczba przypadków alergii pyłkowej stale rośnie, co jest związane zarówno z czynnikami genetycznymi, jak i zmianami środowiskowymi (jak zanieczyszczenia powietrza) i zmianami klimatycznymi. Alergia objawia się nieżytem nosa, gardła i spojówek nawracającym co roku w okresie pylenia roślin. Współczesna medycyna oferuje szeroki wachlarz metod diagnostycznych i terapeutycznych, które pozwalają na skuteczne rozpoznawanie i kontrolowanie objawów, a w niektórych przypadkach nawet na ich całkowite wyeliminowanie. W artykule omówimy zarówno przyczyny alergii pyłkowej, jej objawy i metody diagnostyczne, jak i nowoczesne podejście do leczenia – od farmakoterapii, przez immunoterapię, aż po zalecenia dotyczące profilaktyki.
Antybiotyki, choć stanowią podstawę współczesnej terapii zakażeń bakteryjnych, mogą powodować działania niepożądane, takie jak zaburzenia mikrobioty jelitowej, biegunkę poantybiotykową czy zakażenie Clostridioides difficile. W minimalizowaniu tych skutków kluczowe jest racjonalne stosowanie antybiotyków, a w sytuacjach konieczności ich podania rozważa się zastosowanie probiotyku. Badania kliniczne potwierdzają skuteczność wybranych szczepów probiotycznych w redukcji ryzyka biegunki związanej z antybiotykoterapią, co znajduje odzwierciedlenie w międzynarodowych wytycznych. Mechanizmy działania probiotyków są wciąż badane, a dowody na ich wpływ na pełną regenerację mikrobioty pozostają ograniczone. Artykuł przedstawia odpowiedzi na kluczowe pytania związane ze stosowaniem probiotyków podczas antybiotykoterapii, podkreślając potrzebę dalszych badań oraz indywidualnej oceny ryzyka i korzyści przy podejmowaniu decyzji o ich zastosowaniu.
Wirus syncytium nabłonka oddechowego (RSV) jest najczęściej stwierdzaną przyczyną zakażeń dróg oddechowych u noworodków i niemowląt (ryc. 1.). Jest otoczkowym wirusem RNA, należącym do rodziny Paramyksowirusów i rodzaju Pneumowirusów – razem z wirusami odry, świnki i paragrypy. Nazwa wirusa pochodzi od zjawiska zlewania się komórek nabłonka oddechowego, w których dochodzi do replikacji wirusa.
Wirus brodawczaka ludzkiego (ang. human papiloma virus, HPV) jest patogenem przenoszonym drogą płciową, który powoduje choroby narządów płciowych, odbytu, jamy ustnej i gardła u mężczyzn i kobiet. Genotypy HPV wysokiego ryzyka powodują przeszło 90% wszystkich nowotworów szyjki macicy na całym świecie. Szczepienia ochronne przeciwko HPV są skutecznym środkiem zapobiegającym zakażeniom genotypami HPV zawartymi w szczepionkach, co przekłada się na istotne obniżenie częstości występowania nowotworów związanych z zakażeniem. Szczepienia przeciwko HPV są bezpieczne i nie powodują poważnych działań niepożądanych. Pomimo programu profilaktycznego Światowej Organizacji Zdrowia wykorzystanie szczepień ochronnych przeciwko HPV jest niewystarczające i konieczne są programy edukacyjne zmierzające do ich popularyzacji.
O makrocefalii mówimy, kiedy obwód czołowo-potyliczny głowy (head circumference, HC) przekracza o więcej niż dwa odchylenia standardowe (standard deviation, SD) wartość średnią dla wieku i płci. Jest to częsta nieprawidłowość, stwierdzana w zależności od źródła u 2–5% dzieci. Makrocefalia może być pierwotna i wynikać ze zwiększonej objętości tkanki mózgowej oraz wtórna. Dodatkowo należy rozróżnić pojęcia makrocefalii oraz megaencefalii. Ta druga odnosi się do zwiększonej masy i rozmiaru mózgu w wyniku rozrostu tkanki ośrodkowego układu nerwowego. Stanowi jedną z przyczyn makrocefalii i może mieć podłoże rozwojowe/anatomiczne lub metaboliczne. U pacjentów z makrocefalią najczęściej rozpoznaje się makrocefalię rodzinną albo łagodne poszerzenie przestrzeni podpajęczynówkowych. Makrocefalia może być także cechą wielu zespołów genetycznych i innych schorzeń. U pacjenta należy przede wszystkim wykluczyć stany związane ze zwiększonym ciśnieniem śródczaszkowym. Autorzy jednej z publikacji dzielą pacjentów w zależności od obrazu klinicznego na trzy grupy ryzyka. Dla każdej z nich opracowano odpowiednie postępowanie. W większości przypadków makrocefalia jest łagodnym zaburzeniem i pacjenci nie wymagają leczenia.
W pracy opisano uznane na świecie wskazania do leczenia hormonem wzrostu oraz aktualne programy leczenia hormonem wzrostu u dzieci dostępne w Polsce. Przedstawiono kryteria kwalifikacji do poszczególnych programów lekowych: w somatotropinowej niedoczynności przysadki, przewlekłej niewydolności nerek, zespole Turnera i zespole Pradera-Williego oraz u dzieci niskorosłych z niską masą urodzeniową. Omówiono dawkowanie i zasady leczenia oraz oczekiwane realne efekty terapii.
Mikrobiota jelitowa to zespół mikroorganizmów tworzących w układzie pokarmowym złożony ekosystem. Większość z nich stanowią bakterie, jednak dolny odcinek układu pokarmowego „zamieszkują” też archeony (drobne jednokomórkowce), eukarionty (jądrowce), wirusy i grzyby. Istnieje wiele dowodów na to, że mikrobiota jelitowa odgrywa niezwykle ważną rolę dla zdrowia dziecka już od momentu jego narodzin. Natomiast probiotyki wspomagają jej korzystny wpływ na prawidłową funkcję układu pokarmowego i odpornościowego, głównie poprzez wspieranie naturalnej mikrobioty fizjologicznej i utrzymywanie jej równowagi. Tym samym zyskują one coraz więcej zastosowań również u najmłodszych pacjentów. Szczególną uwagą warto objąć szczepy z rodzaju Bifidobactrium, gdyż należą one do najliczniejszych bakterii w przewodzie pokarmowym zdrowego dziecka w pierwszych latach jego życia. Szczepy z gatunku Bifidobacterium breve zostały szczegółowo scharakteryzowane pod kątem potencjalnych właściwości probiotycznych. Należy podkreślić, że podobnie jak w przypadku wszystkich organizmów probiotycznych, korzystne efekty laboratoryjne i kliniczne są ściśle specyficzne dla szczepu. W pracy omówiona zostanie rola Bifidobacterium breve BR03 i Bifidobacterium breve B632 w ochronie prawidłowej funkcji przewodu pokarmowego niemowląt.
Zespół jelita nadwrażliwego (ZJN) to zespół dolegliwości, które nie są spowodowane żadnymi organicznymi lub metabolicznymi uszkodzeniami przewodu pokarmowego. Jego patomechanizm jest złożony, choć obecnie uważa się, że u jego podstawy znajdują się zaburzenia w funkcjonowaniu osi mózg-jelito i jelito-mózg. Nie bez znaczenia są czynniki genetyczne, środowiskowe oraz podkreślana obecnie dysbioza jelitowa, bez względu na jej przyczyny. Jedną z czterech postaci ZJN jest postać zaparciowa (IBS-C, Constipation-Predominant Irritable Bowel Syndrome). Niektórzy pacjenci mają ją niejako wpisaną w swój sposób chorowania, u innych natomiast jest to postać przeplatająca się z postacią biegunkową, mieszaną lub bliżej nieokreśloną. W postaci zaparciowej ZJN głównym sposobem terapii są makrogole, choć ze względu na pewne specyficzne cechy ZJN ten rodzaj terapii wymaga zastosowania jeszcze dodatkowych leków wspomagających (psychoterapia, leki rozkurczowe, ziołowe itp.).
Dysbioza – w szerokim ujęciu – to jakakolwiek zmiana w składzie komensali zasiedlających nasz organizm, a zwłaszcza przewód pokarmowy, w stosunku do składu obserwowanego u osób zdrowych. Dysbioza jelitowa i zwiększona przepuszczalność jelit mogą odgrywać rolę w pojawianiu się i postępie szeregu chorób autoimmunizacyjnych. Dysbioza jest ponadto udziałem blisko 100% osób poddawanych antybiotykoterapii zarówno doustnej, jak i pozajelitowej. Dostrzegalne wczesne konsekwencje w postaci biegunki poantybiotykowej (ang. antibiotic associated diarrhea – AAD) występują u ok. 5–25% chorych leczonych antybiotykami. Poza biegunką poantybiotykową, pamiętać trzeba o odległych następstwach dysbiozy, jak: choroby autoimmunizacyjne, w tym nieswoiste zapalenia jelit, cukrzyca, zespół jelita nadwrażliwego lub SIBO. W artykule omówiono rolę probiotyków, a zwłaszcza Sacharomyce boulardii CNCM I-745, w profilaktyce dysbiozy, głównie poantybiokowej, oraz mechanizmy jego korzystnego działania. Zajęto się także optymalnym sposobem podawania tego probiotyku.
Zespół jelita nadwrażliwego (ZJN) to zespół dolegliwości, które nie są spowodowane żadnymi organicznymi lub metabolicznymi uszkodzeniami przewodu pokarmowego. Jego patomechanizm jest złożony, choć obecnie uważa się, że u jego podstawy znajdują się zaburzenia w funkcjonowaniu osi mózg–jelito i jelito–mózg. Nie bez znaczenia są czynniki genetyczne, środowiskowe oraz podkreślana obecnie dysbioza jelitowa, bez względu na jej przyczyny. W związku z tym złożonym patomechanizmem leczenie ZJN jest wielokierunkowe i obejmuje: postępowanie psychologiczne (poradnictwo i edukacja rodzicielska, terapia poznawczo-behawioralną, hipnoza), dietetyczne (dieta FODMAP – niebędąca jednak obecnie terapią zalecaną u dzieci) oraz leki z bardzo różnych grup, jak: ziołowe (STW-5), rozkurczowe, probiotyki czy koloidalny kwas krzemowy. Wymienione wyżej sposoby leczenia omówiono szerzej, gdyż mają one u dzieci badania potwierdzające ich skuteczność.