Alergia na białka mleka krowiego

Alergia na pokarm, której najczęstszą postacią jest alergia na białka mleka krowiego (ABMK), to powtarzalna, niepożądana reakcja po ich spożyciu, u podłoża której leży mechanizm odpornościowy [1].
Chociaż opublikowano wiele wytycznych, zarówno rozpoznawanie, jak i leczenie ABMK pozostaje wyzwaniem. Dotyczy to zwłaszcza IgE-niezależnej postaci ABMK z objawami ze strony przewodu pokarmowego, które pokrywają się z objawami występującymi w czynnościowych zaburzeniach przewodu pokarmowego [2]. Aby ułatwić podejmowanie decyzji diagnostycznych i terapeutycznych, w artykule podsumowano aktualne dane dotyczące ABMK. 

Epidemiologia

Częstość występowania ABMK szacuje się na 0,54 do 4,9%, w zależności od kraju/regionu oraz sposobu żywienia [3]. Na podstawie wyników europejskiego badania EuroPrevall [4], w którym zastosowano wiarygodne kryteria diagnostyczne, porównywalne pomiędzy ośrodkami biorącymi udział w badaniu, szacuje się, że częstość występowania ABMK w Europie u dzieci do 2. r.ż. wynosi 0,54% [95% przedział ufności 0,41–0,70], a skorygowana (po uwzględnieniu czynników, które mogą wpływać na wynik) – 0,74%. W Polsce, zgodnie z wynikami tego samego badania, częstość ABMK szacowana jest na 0,65% (95% przedział ufności 0,26–1,17), a skorygowana – 0,95%. Dane z badania EuroPrevall odnoszą się przede wszystkim do IgE-zależnej ABMK. Oszacowanie częstości występowania IgE-niezależnej ABMK jest trudniejsze [5].

Ryzyko wystąpienia alergii na pokarm 

Na ryzyko wystąpienia alergii na pokarm wpływają czynniki genetyczne (chociaż nadal nie zidentyfikowano specyficznych genów związanych z alergią na pokarm) i środowiskowe [6]. Wśród tych ostatnich znaczenie mają m.in. cięcie cesarskie, narażenie na dym tytoniowy, przyjmowane leki (zwłaszcza antybiotykoterapia w okresie prenatalnym i wczesnym postnatalnym), dieta. W określaniu ryzyka wystąpienia choroby alergicznej istotny jest wywiad rodzinny w kierunku alergii [7]. 
U dzieci z rodzin, w których u co najmniej jednego członka rodziny z pierwszym stopniem pokrewieństwa (rodzica lub rodzeństwa) występuje choroba atopowa, istotnie wzrasta ryzyko wystąpienia choroby alergicznej. Największe (ok. 60–80%) występuje w rodzinach, w których oboje rodziców ma tę samą chorobę atopową. Aktualne dane wskazują jednak, że na troje dzieci z chorobą alergiczną u jednego nie stwierdza się występowania alergii w rodzinie [4]. Znaczenie ma również wywiad osobniczy. Umiarkowana lub ciężka egzema występująca w pierwszych miesiącach życia zwiększa ryzyko wystąpienia alergii na jajo kurze i orzeszki ziemne [8]. 

Alergeny mleka krowiego 

Najważniejsze alergeny mleka krowiego to [9]:

• kazeina (Bos d 8), składająca się z kilku frakcji białkowych (Bos d 9, Bos d 10, Bos d 1, Bos d 12); kazeina stanowi ok. 80% białek mleka;
• białka serwatkowe (ok. 20% białek mleka krowiego), w tym: 
  - α-laktalbumina (Bos d 4);
  - β-laktoglobulina (Bos d 5); najczęściej uczulające białko serwatkowe mleka;
  - albumina surowicza (Bos d 6). 

Większość dzieci prezentuje objawy uczulenia na obie frakcje białek (kazeiny i serwatki).

Patomechanizm

W zależności od mechanizmów wyróżnia się alergię [1, 10]:

• IgE-zależną – objawy miejscowe ujawniają się zwykle w ciągu kilku minut po spożyciu białek mleka krowiego, a objawy ogólne po kilku minutach lub dopiero ok. 2 godz. po ekspozycji na pokarm;
• IgE-niezależną – objawy pojawiają się po upływie co najmniej 2 godz., zwykle po 24–48 godz., a nierzadko po kilku dniach od spożycia alergenu; 
• mieszaną (IgE-zależną i IgE-niezależną) – objawy mogą pojawiać się w różnym czasie i z różnym nasileniem, dotyczą m.in. pacjentów z eozynofilowym zapaleniem przełyku czy niektórych postaci atopowego zapalenia skóry.

Objawy kliniczne

Objawy kliniczne każdej postaci alergii na pokarm muszą występować w sposób powtarzalny po kontakcie z alergenem. Nie ma żadnego specyficznego objawu typowego dla ABMK. W przebiegu IgE-zależnej alergii częściej występują objawy skórne...