Dział: Temat numeru

Kolka niemowlęca to problem wciąż aktualny, z którym spotyka się każdy pediatra i niemal połowa rodziców młodych niemowląt, albowiem szacuje się, że może dotyczyć nawet 40% dzieci w pierwszych miesiącach życia. Popularnie kolką niemowlęcą nazywany jest stan nasilonego niepokoju i płaczu niemowlęcia, który obserwowany jest zwyczajowo późnym popołudniem lub wieczorem. Z medycznego punktu widzenia, dolegliwość ta kwalifikowana jest do zaburzeń czynnościowych przewodu pokarmowego. Jednak przyczyna tego zaburzenia nie została dotychczas jednoznacznie ustalona, stąd trudno również określić ścisłe postępowanie lecznicze, przynoszące całkowite ustąpienie dolegliwości. Potrzebne jest wielokierunkowe działanie, w którym współpraca z rodzicami odgrywa niebagatelną rolę. I choć kolka niemowlęca jest niegroźną dolegliwością, wiąże się z niewspółmiernym do sytuacji uczuciem bezradności i niepokoju po stronie rodziców. Dlatego podstawą postępowania jest odpowiednie wsparcie rodziców i udzielenie im wyczerpujących informacji odnośnie charakteru tego zaburzenia oraz możliwości postępowania terapeutycznego.

Według definicji Międzynarodowego Towarzystwa Bólu „ból to subiektywnie przykre oraz jednoznacznie negatywne wrażenie zmysłowe i emocjonalne, powstające pod wpływem bodźców uszkadzających tkankę lub zagrażających jej uszkodzeniem albo opisywanym w kategoriach takiego uszkodzenia”. Z punktu widzenia fizjologicznego ból powstaje na skutek podrażnienia receptorów bólowych, tzw. nocyceptorów lub też na skutek ich nadreaktywności na zwykły bodziec, wynikającej z obniżenia ich progu pobudliwości. W większości przypadków prawidłowe leczenie przeciwbólowe sprawia, że ból ustępuje po kilku lub kilkunastu dniach od zdarzenia, które go zainicjowało. Mówimy wówczas o bólu ostrym. Natomiast jeśli utrzymuje się on powyżej 3 miesięcy mamy do czynienia z bólem przewlekłym. Obecnie stosujemy kilka skal i kwestionariuszy, które zawsze opierają się na opinii samego chorego i pomimo, że stanowią narzędzia oceny subiektywnej mają znaczenie zarówno w ocenie nasilenia bólu jak i skuteczności jego leczenia. W 2012 roku została wprowadzona przez WHO koncepcja leczenia bólu przewlekłego u dzieci oparta na 4 założeniach. Leczenie bólu u dzieci opiera się na postepowaniu kilkustopniowym. Należy zwrócić również uwagę na pojęcie bólu neuropatycznego. Jest to rodzaj bólu, który powstaje w wyniku uszkodzenia układu nerwowego. Ból stanowi bardzo istotny problem w pediatrii z uwagi na jego złożoność i częstość występowania. Dlatego tak istotne jest odpowiednie postępowanie w chwili jego wystąpienia oraz poszukiwanie nowych opcji terapeutycznych.

Mikrobiom skóry obejmuje skład drobnoustrojów (w tym bakterii, grzybów i wirusów), ich genomy, ale także warunki środowiskowe, w których żyją. Mikrobiom zmienia się z wiekiem, jest odmienny w okresie noworodkowym, u małych dzieci oraz osób dorosłych. Mają na niego wpływ takie zmienne jak: rozwiązanie porodu, wiek ciążowy w momencie porodu, stan zdrowia matki i inne. Odmienności składu mikrobiomu skóry obserwuje się w różnych schorzeniach dermatologicznych, m.in. atopowym zapaleniu skóry czy trądziku. W poniższym artykule omówiono najnowsze metody terapeutyczne mające na celu przywrócenie prawidłowego mikrobiomu skóry u dzieci.

Skóra niemowląt i małych dzieci znacznie się różni budową od skóry dorosłego człowieka. Wpływ wielu czynników na niedojrzałą skórę niemowlęcia przyczynia się do zmiany pH skóry i sprzyja działaniu czynników drażniących. Często zmianom skórnym towarzyszy świąd, który dodatkowo zwiększa ryzyko wtórnego nadkażenia skóry poprzez wydrapania i przeczosy. Prawidłowa pielęgnacja podrażnionej skóry jest niezbędnym elementem postępowania terapeutycznego i profilaktycznego. W sytuacjach gdy nie jest wystarczająca, konieczne jest dołączenie miejscowych preparatów zawierających glikokortykosteroidy, antybiotyki i substancje przeciwgrzybicze.

Świerzb jest wywoływanym przez świerzbowca ludzkiego zakażeniem pasożytniczym często występującym w populacji dziecięcej. W artykule przedstawiono epidemiologię, objawy, powikłania, kryteria rozpoznania świerzbu oraz postepowanie terapeutyczne za szczególnym uwzględnieniem populacji pediatrycznej. Zastosowania skojarzonego postępowania farmakologicznego, higienicznego i środowiskowego jest konieczne, aby zapobiec zakażeniu osób z otoczenia chorego oraz wystąpieniu powikłań.

Padaczka jest jednym z najczęstszych zaburzeń neurologicznych okresu dziecięcego. Jest to jednostka chorobowa przebiegająca przewlekle i nawrotowo, w której występują spontaniczne oraz patologiczne wyładowania w neuronach mózgu w postaci nadmiernej i synchronicznej ich aktywności. Zapadalność na tę chorobę wśród dzieci wynosi ok. 50–72: 100 000. Benzodiazepiny są grupą leków, których mechanizm działania polega na oddziaływaniu na układ GABA-ergiczny, poprzez połączenie z receptorami GABA-A, co wpływa bezpośrednio na działanie kwasu gamma-aminomasłowego (GABA), który należy do najważniejszych substancji hamujących w ośrodkowym układzie nerwowym. Nowością w stosowaniu benzodiazepin u dzieci stało się wprowadzenie na rynek polski preparatu Buccolam (midazolam). Jest to lek, który stosuje się w postaci roztworu do stosowania na śluzówkę jamy ustnej – do przestrzeni pomiędzy dziąsłem a policzkiem.

Alergia na białka mleka krowiego (ABMK) to powtarzalna, niepożądana reakcja po ich spożyciu, u podłoża której leży mechanizm odpornościowy (IgE-zależny, IgE-niezależny lub mieszany). Najczęstszymi alergenami mleka krowiego są: kazeina, β-laktoglobulina i α-laktoalbumina. ABMK należy odróżniać od nadwrażliwości niealergicznej na mleko krowie, która spowodowana jest niedoborem laktazy. U większości dzieci z wiekiem rozwija się tolerancja na białka mleka krowiego. Objawy kliniczne alergii są zróżnicowane, w wieku niemowlęcym zwykle dotyczą przewodu pokarmowego, skóry oraz układu oddechowego. U części chorych obserwuje się objawy wielonarządowe. Nie ma pojedynczego badania, które w sposób jednoznaczny pozwalałaby na rozpoznanie ABMK. W diagnostyce podstawowe znaczenie ma wywiad chorobowy. Złotym standardem rozpoznawania jest próba prowokacji wykonana metodą podwójnie ślepej próby z placebo. W praktyce zwykle wystarcza jednak doustna próba prowokacji przeprowadzona metodą otwartą. Podstawą leczenia jest eliminacja z diety mleka krowiego i jego przetworów. U niemowląt i małych dzieci w ich miejsce wprowadzane są hydrolizaty o znacznym stopniu hydrolizy białka. W wybranych sytuacjach (zwykle ciężkich postaciach ABMK) zastosowanie mają preparaty aminokwasowe (mieszanki elementarne).

Dzieci z chorobami przewlekłymi, w tym neurologicznymi stanowią grupę pacjentów szczególnie narażonych na zakażenie i ciężki przebieg chorób zakaźnych. Należy pamiętać, że terminowe realizowanie kalendarza szczepień oraz przeprowadzenie szczepień zalecanych stanowi najskuteczniejszą ochronę przed infekcjami, a przeciwskazania do podania szczepionek w tej grupie pacjentów są ograniczone. Zdarza się, że wątpliwości lekarza kwalifikującego do szczepienia są powodem opóźnień w realizacji PSO, dlatego planowe wykonanie i bezpieczeństwo szczepień zależy od współpracy pediatrów i lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej z neurologami dziecięcymi. Konsultacja specjalisty neurologa ma na celu ustalenie rozpoznania i/lub wykluczenie chorób wymagających odroczenia lub szczególnej ostrożności przy wykonywaniu szczepień. Sama decyzja o kwalifikacji do szczepienia należy do kompetencji i obowiązków lekarza Podstawowej Opieki Zdrowotnej (POZ). Odroczenie lub dyskwalifikacja z przeprowadzenia szczepienia powinny dotyczyć konkretnych preparatów i obowiązywać przez określony czas, który potrzebny jest do przeprowadzenia konsultacji neurologicznej, badań pomocniczych, obserwacji pacjenta oraz osiągnięcia przez niego oczekiwanego etapu rozwoju.