Autor: Elżbieta Szymańska

Skóra niemowląt i małych dzieci znacznie się różni budową od skóry dorosłego człowieka. Wpływ wielu czynników na niedojrzałą skórę niemowlęcia przyczynia się do zmiany pH skóry i sprzyja działaniu czynników drażniących. Często zmianom skórnym towarzyszy świąd, który dodatkowo zwiększa ryzyko wtórnego nadkażenia skóry poprzez wydrapania i przeczosy. Prawidłowa pielęgnacja podrażnionej skóry jest niezbędnym elementem postępowania terapeutycznego i profilaktycznego. W sytuacjach gdy nie jest wystarczająca, konieczne jest dołączenie miejscowych preparatów zawierających glikokortykosteroidy, antybiotyki i substancje przeciwgrzybicze.

Atopowe zapalenie skóry (AZS) jest przewlekłą chorobą zapalną, która charakteryzuje się nawrotowym przebiegiem w postaci zaostrzeń i remisji. Głównym elementem w etiopatogenezie AZS jest zaburzenie funkcjonowania bariery skórno-naskórkowej, dlatego też właściwa pielęgnacja i profilaktyka mają istotny wpływ na przebieg choroby. Wydłużają i podtrzymują okresy remisji, a także minimalizują potrzebę stosowania leków przeciwzapalnych, które w połączeniu z terapią emolientową są podstawą leczenia w okresach zaostrzeń. Skuteczna terapia AZS powinna szybko eliminować objawy choroby i poprawiać jakość życia pacjentów. 

Profilaktyka i pielęgnacja w atopowym zapaleniu skóry mają za zadanie zminimalizować potrzebę stosowania leków przeciwzapalnych, które dołączone do terapii emolientowej są podstawą leczenia w okresach zaostrzeń. W leczeniu AZS dostępnych jest wiele miejscowych preparatów glikokortykosteroidowych (GKS). W AZS znajdują także zastosowanie miejscowe preparaty zawierające inhibitory kalcyneuryny.

Skóra – największy narząd człowieka, przetwarza informacje ze świata zewnętrznego oraz zapewnia pierwszą linię obrony przeciwko patogenom, toksynom oraz nieprzyjaznym warunkom środowiska. Skóra stanowi barierę fizyczną i odpornościową, która wspierana jest przez społeczność mikroorganizmów ją zasiedlających. Mikrobiota umacnia barierę skórno-naskórkową poprzez konkurowanie z patogenami oraz modulowanie odpowiedzi odpornościowej organizmu gospodarza. W skład mikrobiomu człowieka wchodzą bakterie, grzyby, wirusy oraz ich genomy. W zależności od wieku, etapu rozwoju, na jakim znajduje się człowiek, oraz środowiska, w jakim przebywa, zmienia się skład jego mikrobiomu – co może mieć znaczący wpływ na występowanie wielu chorób.

Pokrzywkę stwierdza się u około 15–20% populacji, z czego u około 75% przechodzi ona w postać przewlekłą lub nawrotową. Szczyt zachorowania przypada na 3.–4. dekadę życia, lecz objawy pokrzywki możemy obserwować tak naprawdę w każdej grupie wiekowej, poczynając od noworodków i małych dzieci. Jej występowanie u dzieci szacuje się na 2–6%, jednakże dane są różne w zależności od miejsca zamieszkania. U dzieci podobnie jak u dorosłych, częściej pojawia się pokrzywka ostra, a głównym czynnikiem sprawczym są infekcje, pokarmy lub alergeny wziewne. W terapii pierwszego rzutu zaleca się leki przeciwhistaminowe, a w cięższych przypadkach konieczne jest zastosowanie preparatów immunosupresyjnych lub terapii biologicznej.

Znamiona barwnikowe (melanocytowe) stanowią łagodną proliferację prawidłowych melanocytów, tworzących gniazda w obrębie naskórka i/lub skóry właściwej. Występują bardzo często zarówno u dorosłych, jak i w populacji pediatrycznej. Szacuje się, że u dzieci w pierwszej dekadzie życia średnia liczba znamion wynosi około 15–30 w przypadku rasy białej oraz 5–10 u dzieci pochodzenia afrykańskiego, azjatyckiego i rdzennych Amerykanów. 

Zgodnie z definicją, świądem nazywamy odczucie prowadzące do intensywnego drapania. Zależnie od czasu trwania, wyróżniamy dwie fazy świądu – ostrą (nazywaną też obronną) oraz przewlekłą (trwającą ponad 6 tygodni), najczęściej towarzyszącą chorobom układowym lub mającą charakter idiopatyczny. Uczucie świądu towarzyszy najczęściej chorobom skóry o podłożu zapalanym, a przez pacjentów uważane jest za jedną z najbardziej nieprzyjemnych i obciążających psychicznie dolegliwości. Jest to najczęstszy objaw spotykany w dermatologii, bardzo subiektywny i stanowi nie lada wyzwanie nawet dla bardzo doświadczonych specjalistów.