Fitoterapia w przeziębieniach u dzieci

Przeziębienie rozpoczyna się złym samopoczuciem, z gorączką i utratą apetytu, katarem, kaszlem, towarzyszącym bólem gardła, niekiedy głowy i mięśni, czasem biegunką i wymiotami. W łagodzeniu objawów przeziębienia u dzieci pomocne są preparaty roślinne o wielokierunkowym działaniu: zmniejszające obrzęk błony śluzowej nosa, wykrztuśne lub zmniejszające odruch kaszlu, obniżające gorączkę i działające przeciw drobnoustrojowo. Preparaty roślinne są szeroko wykorzystywane w lecznictwie otwartym w początkowej fazie infekcji przeziębieniowej o lekkim nasileniu, w celu zmniejszenia dolegliwości, jak i w zaburzeniach, które utrzymują się po chorobach infekcyjnych dróg oddechowych leczonych preparatami syntetycznymi czy antybiotykami. Zioła i preparaty roślinne bardzo często stosowane są w tzw. samoleczeniu. 

Bardzo ważne, żeby reagować już przy pierwszych objawach przeziębienia, co łagodzi objawy i niekiedy zmniejsza ryzyko powikłań. 

Z niefarmakologicznych metod [1] zaleca się odpowiednie nawodnienie, wilgotne, chłodne powietrze w pomieszczeniu, skuteczne czyszczenie nosa, odkrztuszanie i usunięcie wydzieliny z dróg oddechowych (kinezyterapia), a także odpowiednią dietę z ciepłymi pokarmami i napojami. 

Jednym z domowych sposobów zalecanych w początkowej fazie przeziębienia jest stopniowana kąpiel stóp: rozpoczęcie od około 33°C i stopniowe zwiększanie temperatury wody przez ostrożne dolewanie gorącej wody w ciągu 20 min, uwzględniając tolerancję, a następnie kąpiel, gorący napar z ziół napotnych i położenie się do łóżka [2]. 

Korzystne jest nawilżanie powietrza olejkami eterycznymi lub preparatami zawierającymi olejki eteryczne. 

Leczenie miejscowe

W przeziębieniach korzystny efekt wywierają olejki eteryczne (olejek eukaliptusowy, rozmarynowy, terpentynowy, sosnowy, jałowcowy, tymiankowy, miętowy), a także ich składniki, np. mentol lub kamfora, wchodzące w skład maści do nacierań, a także wykorzystywane do inhalacji i kąpieli [3].

Maści i żele zawierające olejki eteryczne, a także składniki olejków, zaleca się wcierać w skórę klatki piersiowej lub plecy w stanach zapalnych górnych i dolnych dróg oddechowych, przewlekłych chorobach oskrzeli z obfitą wydzieliną, na powierzchnię równą powierzchni dłoni. Nie należy stosować ich u niemowląt i dzieci poniżej 2. r.ż. bezpośrednio do nosa lub w okolicy, gdyż odruch Kretschmera może doprowadzić do upośledzenia oddechu, a nawet uduszenia [4].
Inhalacje przygotowuje się, dodając do 0,5 l wrzącej wody (ponad 90°C) w szklanym naczyniu 4–6 kropli olejku eterycznego, kolejne 0,5 l wrzącej wody wlewamy po upływie 5 min. Inhalacja powinna trwać co najmniej 10 min. Zaleca się głębokie oddychanie (korzystne nucenie, mruczenie, gdyż wibracje działają rozluźniająco na mięśnie) [4]. Należy zachować szczególną ostrożność, aby nie doszło do poparzenia, zwłaszcza jeżeli inhalacje stosujemy u małych dzieci.

Poza tym przy stosowaniu inhalacji mogą wystąpić niepożądane objawy w formie skurczu oskrzeli, stąd nie należy ich zalecać u dzieci ze skłonnością do zapalenia krtani, nawracających zapaleń oskrzeli lub w astmie oskrzelowej.

Korzystne jest nawilżanie powietrza olejkami eterycznymi lub preparatami zawierającymi olejki eteryczne. Do nawilżania powietrza można też wykorzystać mgiełkę solankową zabłocką, stosując ją w nawilżaczach do kaloryferów lub w nebulizatorze.

Nie zaleca się rozpylania olejków eterycznych za pomocą ultradźwięków w przypadku niemowląt i małych dzieci, gdyż kropelki olejków mogą dostać się do dolnych dróg oddechowych; takiego zagrożenia nie ma w przypadku inhalacji parowej. Metoda ultradźwiękowa może być natomiast wykorzystywana do nawilżania powietrza w pomieszczeniu, w którym przebywa dziecko. 

Przykłady preparatów do nacierań (powyżej 6. m.ż.), zawierających olejek eukaliptusowy i rozmarynowy oraz balsam peruwiański to: Depulol (Hasco-Lek SA) żel – produkt leczniczy. Dla dzieci powyżej 3. r.ż., można zastosować maść Pulmonil (Pampa) zawierającą tymol, mentol, olejek terpentynowy, sosnowy, jałowcowy, eukaliptusowy i kamforę.

Stany zapalne jamy ustnej i gardła

W tych stanach zaleca się dzieciom w wieku szkolnym i starszym płukanie 2–3 razy dziennie naparem z liści szałwii lekarskiej (Salviae officinalis folium) o silnych właściwościach antyseptycznych [5]: łyżeczkę liści szałwii (2,5 g), zalać 150 ml wrzącej wody, po 10 min odcedzić. Można też płukać gardło roztworem olejku szałwiowego (1–2 krople olejku zmieszać ze 100 ml wody). Dla dzieci powyżej 2 r.ż. i dorosłych zaleca się też płukanie roztworem wyciągu alkoholowego z liści szałwii lekarskiej (nalewka szałwiowa – Tinctura Salviae) i wody (1 łyżeczkę nalewki w 1 szklance wody). Można rozpylać w jamie ustnej u dzieci powyżej 
12. r.ż. (3–4-krotnie, 3 raz...