Autor: Aleksandra Pituch-Zdanowska

Niedokrwistość oznacza stan, który charakteryzuje się spadkiem parametrów morfologicznych układu czerwonokrwinkowego, takich jak: stężenie hemoglobiny, liczba erytrocytów, czy wartość hematokrytu. Najczęstszą przyczyną niedokrwistości na całym świecie jest niedobór żelaza (IDA – Iron Deficiency Anemia), a schorzenie to dotyczy szczególnie dzieci. W ich przypadku negatywne skutki wystąpienia IDA obejmują znacznie gorszy rozwój psychoruchowy, zaburzenia funkcji poznawczych oraz zaburzenia zachowania. Długotrwałe utrzymywanie się niedokrwistości z niedoboru żelaza oraz brak wdrożonego leczenia może wpłynąć nieodwracalnie na funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego (OUN). Z tego powodu IDA jest istotnym problemem w pediatrii, któremu należy zapobiegać poprzez jego wykrywanie na wczesnym etapie rozwoju. Wyróżnia się trzy główne przyczyny niedokrwistości z niedoboru żelaza: nadmierne straty żelaza, zwiększone zapotrzebowanie oraz niedostateczne zaopatrzenie w żelazo, w tym niedostateczną podaż żelaza w diecie. W artykule omówiono zasady postępowania dietetycznego w przypadku występowania niedokrwistości z niedoboru żelaza u dzieci.

Żelazo jest niezbędnym mikroelementem w organizmie człowieka. Stanowi ono kluczowy składnik hemoglobiny pełniącej główną rolę w transporcie tlenu, jest kofaktorem wielu enzymów odpowiadających za różnorodne procesy biologiczne, m.in. syntezę neuroprzekaźników, kolagenu, kwasów nukleinowych, wytwarzanie erytrocytów, wpływa też na aktywność przeciwdrobnoustrojową fagocytów

W związku z postępami w nauce i coraz większą wiedzą na temat wpływu wczesnego żywienia na stan zdrowia człowieka, nie tylko w okresie dzieciństwa, ale również w wieku późniejszym, wytyczne dotyczące żywienia niemowląt są regularnie aktualizowane. Sposób żywienia niemowląt stanowi istotny, modyfikowalny czynnik środowiskowy, poprzez który można zmniejszać lub zwiększać ryzyko rozwoju różnych chorób. Zjawisko to określane jest w piśmiennictwie programowaniem metabolicznym lub żywieniowym. Dotychczas wytyczne dotyczące żywienia zdrowych niemowląt oparte były na stanowisku ekspertów Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (PTGHiŻ) z 2014 roku oraz na wytycznych dotyczących karmienia piersią z 2016 roku.

Od kilkudziesięciu lat olej rzepakowy pozyskiwany jest z uszlachetnionych, niskoerukowych odmian rzepaku, co gwarantuje jego bezpieczeństwo w żywieniu człowieka. Powszechnie nazywany jest „oliwą północy” ze względu na zbliżoną kompozycję kwasów tłuszczowych do tej występującej w oliwie z oliwek, a przede wszystkim wysoką zawartość kwasu oleinowego należącego do jednonienasyconych kwasów tłuszczowych (z ang. monounsaturated fatty acids MUFA, n-9). Optymalna kompozycja kwasów tłuszczowych, w tym zawartość niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT) z rodziny omega-6 oraz omega-3 w proporcji 2:1, jak również zawartość różnych związków bioaktywnych, w tym tokoferoli, fitosteroli czy związków polifenolowych, sprawia, że olej rzepakowy charakteryzuje się wysoką wartością odżywczą. Ponadto optymalny skład kwasów tłuszczowych i obecność związków przeciwutleniających decydują o dobrej stabilności oksydacyjnej oleju rzepakowego, a w związku z tym może być poddawany obróbce termicznej. W żywieniu dzieci olej rzepakowy jest zalecany przez grupy ekspertów już od początku rozszerzania diety, powinien być dodawany do gotowego posiłku w celu zachowania jego jak najwyższej wartości odżywczej oraz uniknięcia spożywania związków antyodżywczych, których powstawanie w trakcie obróbki termicznej, zwłaszcza takiej jak smażenie, jest nieuniknione.

W artykule omówiono znaczenie białka w diecie niemowląt, zalety karmienia piersią jeśli chodzi o ilość oraz jakość białek zawartych w pokarmie kobiecym oraz wpływ przekarmiania białkiem, zwłaszcza pochodzącego z mlek modyfikowanych, na rozwój otyłości niemowlęcej oraz w późniejszym życiu.

Nadwrażliwość na pokarm to każdy niepożądany objaw występujący podczas lub po spożyciu określonego pokarmu. Podstawowy podział obejmuje dwa typy nadwrażliwości: niealergiczną nadwrażliwość na pokarm oraz alergię pokarmową. Alergia pokarmowa to niepożądana, powtarzalna i odtwarzalna reakcja, powstała w wyniku specyficznej odpornościowej odpowiedzi ustroju na spożyty pokarm. Odpowiedź ta może być IgE-zależna, IgE-niezależna lub mieszana (IgE-zależna i IgE-niezależna). Najczęściej alergie pokarmowe rozpoznawane są u niemowląt i małych dzieci (częstość występowania szacuje się na ok. 6–8% populacji dziecięcej). Najczęściej uczulające pokarmy to tzw. wielka ósemka alergenów pokarmowych tj. mleko krowie, jajo kurze, soja, pszenica, orzechy arachidowe, inne orzechy oraz ryby i skorupiaki. W 1. r.ż. częstość występowania alergii na białka mleka krowiego (ABMK) jest zdecydowanie największa. Odsetek niemowląt karmionych piersią z ABMK ocenia się na 0,5%, a niemowląt karmionych sztucznie na 1,9–3,2%. Alergię na białka mleka krowiego można podejrzewać u dziecka z objawami o charakterze natychmiastowym (wymioty, pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy, świszczący oddech, nieżyt nosa, suchy kaszel) lub opóźnionym (atopowe zapalenie skóry o średnim nasileniu, biegunka, krew w stolcach, niedokrwistość sideropeniczna, choroba refluksowa przełyku, zaparcie i wyjątkowo kolka niemowlęca). Inne przyczyny można rozważać w przypadku braku efektów terapii (dieta całkowicie pozbawiona białek mleka krowiego). Rozpoznanie stawia się głównie w oparciu o wywiad i jemu przypada zasadnicza rola diagnostyczna. Pomocne mogą się okazać testy skórne, stężenie specyficznych przeciwciał w klasie IgE, testy płatkowe oraz test karencji i prowokacji. Leczeniem pierwszego wyboru u dzieci z ABMK są hydrolizaty białka mleka krowiego o znacznym stopniu hydrolizy, a w szczególnych okolicznościach mieszanki elementarne. Ciekawym aspektem leczenia ABMK jest wpływ takiej terapii na tzw. marsz alergiczny. Wydaje się, że zastosowanie kazeinowego eHF z LGG zmniejsza ryzyko takiego marszu, choć zapewne wymaga to dalszych obserwacji.

Nadwrażliwość na pokarm to każda niepożądana reakcja organizmu związana ze spożywaniem pokarmu, 
u której podłoża leżeć mogą różne mechanizmy patogenetyczne. Podstawowy podział obejmuje niealergiczną nadwrażliwość na pokarm oraz alergię pokarmową.

Prawidłowe żywienie dzieci i młodzieży uprawiających sport jest kluczowym czynnikiem, który zapewnia harmonijny rozwój i wzrastanie młodego organizmu, jak również umożliwia uzyskiwanie optymalnych wyników sportowych. W planowaniu diety sportowca należy uwzględnić odpowiednią ilość makro- i mikroskładników oraz odpowiednią objętość płynów zapewniającą właściwe nawodnienie.