Praktyczne spojrzenie na nieswoiste zapalenia jelit u dzieci

Studium przypadku

Nieswoiste zapalenie jelit (NZJ) to grupa przewlekłych idiopatycznych chorób przewodu pokarmowego o podłożu autoimmunizacyjnym. Obejmują one trzy główne jednostki: chorobę Leśniowskiego-Crohna (CLC), wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG) i nieokreślone nieswoiste zapalenie jelita grubego (NNZJG). Przewlekły przebieg NZJ charakteryzuje się okresami remisji i zaostrzeń. Rozpoznanie NZJ stawiamy na podstawie złożonego procesu diagnostycznego opartego na wywiadzie, badaniu fizykalnym, podstawowych badaniach pomocniczych, bezwzględnie koniecznych w tym przypadku badaniach endoskopowych z histopatologiczną oceną pobranych wycinków oraz obrazową oceną jelita cienkiego. Zalecane badania obrazowe to ultrasonografia jamy brzusznej oraz enterokliza metodą rezonansu magnetycznego lub tomografia komputerowa. 

Celem leczenia NZJ u dzieci jest nie tylko osiągnięcie remisji choroby, ale także jej utrzymanie, zapewnienie prawidłowego rozwoju fizycznego oraz maksymalnie możliwa poprawa jakości życia. Leczeniem pacjentów z NZJ powinni zajmować się gastroenterolodzy dziecięcy lub pediatrzy pracujący w wyspecjalizowanych oddziałach gastrologii dziecięcej. Pamiętać należy, że z racji swojego przewlekłego przebiegu, NZJ często obniża jakość życia pacjentów. Celem artykułu jest przybliżenie ogólnie praktykującym pediatrom tych stosunkowo rzadkich, ale w związku z tym często zbyt późno rozpoznawanych chorób.
Nieswoiste zapalenia jelit (NZJ) obejmują trzy jednostki chorobowe, wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG), chorobę Leśniowskiego-Crohna (CLC) oraz nieokreślone nieswoiste zapalenie jelita grubego (NNZJG), które posiada cechy typowe zarówno dla CLC jak i WZJG, jednak nie daje się zdefiniować ani jako CLC, ani jako WZJG [1]. Nieswoiste zapalenia jelit w krajach rozwiniętych rozpoznaje się z coraz większą częstością zarówno u dzieci, jak i dorosłych w każdym wieku. Chorobę Leśniowskiego-Crohna w 20–25% przypadków rozpoznaje się przed 20. r.ż., a wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG) w około 20%. Blisko 4% NZJ rozpoznaje się przed 5. r.ż. 
Coraz więcej danych z szeroko zakrojonych badań genetycznych wskazuje, że im wcześniej ujawnia się NZJ, tym większa jest rola czynników genetycznych, a w przypadkach ujawniających się poniżej 2. r.ż. dziedziczenie może być nawet monogenowe. Im bliżej okresu dorastania i dorosłości, tym bardziej mamy do czynienia z predyspozycją wielogenową i coraz silniejszym wpływem czynników środowiskowych.

Obraz kliniczny nieswoistych zapaleń jelit u dzieci

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego to przewlekłe idiopatyczne zapalenie jelita grubego. Najczęściej występuje w odbytnicy i szerzy się w sposób ciągły na jego odcinki proksymalne. Stan zapalny ograniczony jest do błony 
śluzowej. U dzieci młodszych chorobą objęte jest z reguły całe jelito grube, rzadko natomiast w przeciwieństwie do dorosłych zajęta bywa sama odbytnica.
Charakterystyczne objawy WZJG to biegunka, zwykle z domieszką krwi oraz bóle brzucha, często w postaci bolesnego parcia na stolec. Do objawów pozajelitowych, o których należy bezwzględnie pamiętać, należą: gorączka, zapalenie stawów, zapalenie błony naczyniowej oka, zmiany skórne (zgorzelinowe zapalenie skóry, rumień guzowaty) i zmiany wątrobowe (stwardniające zapalenie dróg żółciowych, autoimmunizacyjne zapalenie wątroby). Jest to ważne, gdyż objawy te mogą niekiedy o miesiące lub lata wyprzedzać objawy jelitowe i prowadzić do fałszywych rozpoznań.
Choroba Leśniowskiego-Crohna to przewlekłe idiopatyczne, wykazujące skłonność do ziarninowania, nieswoiste zapalenie jelit. Zmiany mają charakter odcinkowy lub ogniskowy, mogą występować od jamy ustnej do odbytu, a procesem chorobowym objęta może być cała ściana przewodu pokarmowego, stąd skłonność do tworzenia przetok. 
Lokalizacja CLC u dzieci w ponad 70% przypadków obejmuje jednocześnie końcowy odcinek jelita cienkiego i początkowy odcinek jelita grubego (kątnica). W 40% choroba umiejscawia się w górnym odcinku przewodu pokarmowego. W 10–15% zajęte jest tylko jelito grube, choć zmiany w odbytnicy obserwuje się wtedy jedynie w 50% przypadków.
Charakterystyczna dla CLC triada objawów: bóle brzucha, biegunka i utrata masy ciała występuje tylko u 40% dzieci. Najczęstszym objawem początkowym CLC są bóle brzucha. Krwawienia z dolnego odcinka przewodu pokarmowego należą do rzadkości i występują, gdy zmiany zlokalizowane są w jelicie grubym. Charakterystyczną, choć niezbyt częstą cechą CLC są zmiany okołoodbyto...

Pozostałe 90% treści dostępne jest tylko dla Prenumeratorów

Co zyskasz, kupując prenumeratę?
  • 6 wydań czasopisma "Forum Pediatrii Praktycznej"
  • Nielimitowany dostęp do całego archiwum czasopisma
  • Dodatkowe artykuły niepublikowane w formie papierowej
  • ...i wiele więcej!

Przypisy

    POZNAJ PUBLIKACJE Z NASZEJ KSIĘGARNI