Krztusiec – jak rozpoznać, leczyć i zapobiegać

Krztusiec (pertussis) często nazywany kokluszem jest ostrą, wysoce zaraźliwą chorobą zakaźną układu oddechowego. Głównym objawem klinicznym jest napadowy kaszel. Nawracające napady kaszlu prowadzą do utrudnienia oddychania, niewydolności oddechowej, a nawet zgonu. Pierwsze opisy krztuśca pojawiły się w XV w. Opisywano epidemie tej choroby w Europie.
Czynnik etiologiczny krztuśca został poznany w 1906 r., dzięki pracom badaczy francuskich Bordeta i Gangou. Jest to Gram-ujemna bakteria, pałeczka Bordetella pertussis. Bakterie z rodzaju Bordetella są pałeczkami zaliczanymi do rodzaju Alcaligenaceae. Dotychczas wyróżniono dziewięć gatunków Bordetella, z czego trzy B. pertussis, B. parapertussis i B. brochiseptica wywołują zakażenia dróg oddechowych u wielu gatunków ssaków. U człowieka najczęściej zakażenia wywołuje Bordetella pertussis. Rzadziej obserwuje tzw. krztusiec rzekomy, wywołany przez Bordetella parapertussis, zwykle o lżejszym przebiegu. Szacuje się, że 5–25% przypadków krztuśca jest spowodowanych przez pałeczki krztuśca rzekomego. Bordetella brochoseptica jest częstym patogenem zwierząt, natomiast doniesienia o zachorowaniach u ludzi są sporadyczne, zwykle u osób z niedoborem odporności lub małych dzieci kontaktujących się z chorymi zwierzętami. 

Epidemiologia

Krztusiec jest chorobą występującą na całym świecie. Obok ospy wietrznej i odry należy do najbardziej zaraźliwych chorób wieku dziecięcego. Wskaźnik podatności na zakażenie jest bardzo wysoki i wynosi około 90%. To oznacza, że na 100 osób, które nie mają odporności na krztusiec, zachoruje aż 90. W ciągu roku na świecie rejestruje się około 30–45 mln zachorowań i 300–500 tys. zgonów z powodu krztuśca. Najwyższą śmiertelność obserwuje się w grupie niemowląt i dzieci do 4. r.ż., głównie w krajach trzeciego świata. W 1994 r. krztusiec spowodował 5 mln zapaleń płuc, 50 tys. powikłań neurologicznych oraz 360 tys. zgonów. Krztusiec został zaliczony do 10 chorób najczęściej powodujących zgon dzieci. W Stanach Zjednoczonych przed wprowadzeniem szczepień zapadalność wynosiła 157 na 100 tys. Co 2–5 lat obserwowano epidemiczny wzrost zachorowań. Po wprowadzeniu szczepień zapadalność spadła poniżej 1 na 100 tys. Znaczna poprawa sytuacji epidemiologicznej zmieniła nastawienie do krztuśca. Uznano, że choroba przestała zagrażać. W niektórych krajach taki pogląd doprowadził do negowania konieczności szczepień, pojawiły się ruchy antyszczepionkowe. W Wielkiej Brytanii spadła znacznie liczba szczepionych dzieci. Wybuchła epidemia krztuśca ze zgonami wśród dzieci. Obecnie od końca lat 80. XX wieku obserwowany jest wzrost zachorowań na krztusiec, głównie wśród dzieci i młodzieży. Krztusiec nazwano powracającym zagrożeniem. Zachorowania na krztusiec wśród młodzieży i dorosłych są często nierozpoznane i traktowane przez lekarzy jako infekcje górnych dróg oddechowych lub zapalenie oskrzeli.

W Polsce przed wprowadzeniem szczepień ochronnych rej...