0
235
Alergia na pokarm występuje przede wszystkim w pierwszych latach życia i dotyczy ok. 5–8% dzieci; wśród dorosłych występuje rzadziej (ok. 2–3% populacji). U dzieci najczęstszą postacią jest alergia na białka mleka krowiego oraz jajo kurze.
Definicje
Alergia na pokarm – reakcja nadwrażliwości z udokumentowanym lub bardzo prawdopodobnym mechanizmem odpornościowym. Alergia na pokarm IgE-zależna – reakcja nadwrażliwości z udziałem przeciwciał IgE.
Alergia na pokarm IgE-niezależna – reakcja nadwrażliwości z udziałem innych mechanizmów odpornościowych.
Tab. 1. Epidemiologia
| Postać | Częstość występowania |
| Alergia na białka mleka krowiego | |
| *Niemowlęta karmione sztucznie | 1,9–3,2% |
| *Niemowlęta karmione piersią | 0,5% |
| Alergia na jajo kurze | 2,6% |
| Alergia na orzeszki ziemne | 0,4–0,6% |
| Alergia na pszenicę | 0,4% (uczulenie) |
* Według Sicherer i wsp. Pediatrics 2003; 111:1591–4; Boyce i wsp. JACI 2010; 126:S1–S58.
Ryc. 1. Podział nadwrażliwości na pokarm (Allergy 2001;56:813–24)
Alergeny pokarmowe
Do najczęstszych alergenów pokarmowych należą produkty podane w tab. 2.
Tab. 2. Pokarmy najczęściej wywołujące reakcje alergiczne
| Niemowlęta | Dzieci | Dorośli |
| mleko krowie soja |
mleko krowie jajo kurze orzeszki ziemne orzechy laskowe, włoskie itp. ryby skorupiaki pszenica soja |
orzeszki ziemne orzechy laskowe, włoskie itp. ryby skorupiaki |
Patogeneza
Reakcje nadwrażliwości na pokarm mogą przebiegać jako reakcje natychmiastowe IgE-zależne (typ I według Gella i Coombsa) oraz jako reakcje opóźnione (typ IV, komórkowy). U części pacjentów znaczenie mają oba mechanizmy.
Odpowiedź o charakterze IgE-zależnym pojawia się w ciągu kilku minut do dwóch godzin od spożycia alergenu, rzadziej w 6–12 godzin (reakcja późna). W reakcji o typie komórkowym objawy kliniczne występują po 24–48 godzinach, a nawet po kilku dniach po kontakcie z alergenem.
Objawy kliniczne
Objawy mogą dotyczyć wyłącznie jednego układu, np. skóry, przewodu pokarmowego, układu oddechowego, ale u wielu chorych dzieci występuje zajęcie wielu narządów (tab. 3).
Schorzenia przewodu pokarmowego
Zapalenie odbytnicy (proctitis) lub odbytnicy i okrężnicy (proctocolitis) spowodowane białkami pokarmowymi
Dotyczy niemowląt, często karmionych wyłącznie piersią, będących w bardzo dobrym stanie ogólnym, z prawidłowym przyrostem masy ciała. Typowym objawem jest obecność plamek lub pasemek świeżej krwi w poza tym prawidłowym stolcu. Rola przyczynowa alergenu pokarmowego (zwykle mleka krowiego) zostaje ustalona na podstawie wywiadu.
Zapalenie jelita cienkiego i okrężnicy spowodowane białkami pokarmowymi
Charakterystyczna jest obecność wymiotów, nasilonej biegunki, brak przyrostu masy i długości ciała. Alergenem jest zwykle mleko krowie, soja, zboża.
Nadwrażliwość żołądkowo-jelitowa typu natychmiastowego
Reakcja ta ma charakter IgE-zależny, a objawy (nudności, wymioty, ból brzucha, biegunka) pojawiają się zwykle już po kilku minutach do 1–2 godzin od spożycia alergenu, ale mogą być opóźnione do kilku godzin. Przewód pokarmowy jako pierwszy jest objęty reakcją anafilaktyczną, następnie występują objawy z innych narządów.
Tab. 3. Objawy alergii na pokarm
| Narząd | Objawy |
| Skóra | Pokrzywka, uogólniony świąd, obrzęk naczynioruchowy, atopowe zapalenie skóry |
| Przewód pokarmowy | Natychmiastowe uczucie drapania, świądu w jamie ustnej i gardle, obrzęk wargi/języka, nudności, wymioty, bóle brzucha, biegunka Opóźnione refluks żołądkowo-przełykowy, odmowa przyjmowania pokarmu, brak przyrostu masy ciała, krew w stolcu (przy zapaleniu jelita) |
| Układ oddechowy | Nieżyt nosa i spojówek, zapalenie ucha, obrzęk krtani, kaszel, chrypka, duszność, astma (świszczący oddech) |
| Objawy ogólne | Zawroty głowy, migrena, spadek ciśnienia, wstrząs |
Tab. 4. Przykłady alergii krzyżowej pyłków roślin i pokarmów roślinnych
| Roślina | Alergen | Krzyżowo reagująca cząstka pokarmu |
| Brzoza | Główny antygen brzozy Bet v1 | Mal d1 (jabłko) Api g1 (seler) Pru ar1 (morela) Pyr c1 (gruszka) Pru av1 (wiśnia) Gly m4 (soja) |
| Brzoza | Profilina brzozy Bet v2 | Ara H5 (orzeszki ziemne) Api g4 (seler) Bra a2 (brokuły) ana c1 (ananas) Dau c4 (marchew) Lyc e1 (pomidor) |
| Bylica | Profilina Art. V 4 | Api g4 (seler) Dau c4 (marchew) |
| Bylica | LTP Art. V 3 | Pru p3 (brzoskwinia) |
Eozynofilowe gastroenteropatie
Dla tej grupy schorzeń typowy jest naciek eozynofilowy obejmujący cały przewód pokarmowy lub wybiórczo przełyk, żołądek, jelito cienkie lub okrężnicę (eozynofilowe zapalenie przełyku, eozynofilowe zapalenie żołądka i jelita cienkiego). Nasilenie zmian zapalnych warunkuje ciężkość objawów chorobowych. Eozynofilowe gastroenteropatie rozpoznaje się wyłącznie na podstawie badania histopatologicznego (np. do rozpoznania eozynofilowego zapalenia przełyku konieczne jest stwierdzenie > 15 eozynofili /HPF – pole o znacznym powiększeniu). Do innych schorzeń dotyczących przewodu pokarmowego prawdopodobnie związanych z nadwrażliwością na białka mleka krowiego należą: refluks żołądkowo-przełykowy, kolka niemowlęca, przewlekłe zaparcie.
Zespół alergii jamy ustnej (oral allergy syndrome, OAS)
...Pozostałe 70% treści dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
- 6 wydań czasopisma "Forum Pediatrii Praktycznej"
- Nielimitowany dostęp do całego archiwum czasopisma
- Dodatkowe artykuły niepublikowane w formie papierowej
- ...i wiele więcej!
