Szczepienia ochronne u dzieci – kiedy i dlaczego

Szczepienia ochronne są obecnie najskuteczniejszą dostępną metodą obrony przed infekcjami. Po wprowadzeniu obowiązkowych szczepień ochronnych udało się w niektórych krajach zredukować liczbę przypadków chorób zakaźnych, którym zapobiegają szczepienia, o 90%. Programy szczepień ochronnych przynoszą korzyści nie tylko szczepionemu dziecku, ale również pośrednio zabezpieczają osoby nieszczepione dzięki zjawisku odporności stadnej (inaczej populacyjnej, środowiskowej, grupowej). Odporność populacyjna to ochrona osób nieuodpornionych w wyniku zaszczepienia wysokiego odsetka społeczeństwa. Obecność osób uodpornionych w populacji zmniejsza prawdopodobieństwo zachorowania na daną chorobę u osób nieuodpornionych. Zjawisko dotyczy chorób przenoszonych z człowieka na człowieka, nie dotyczy chorób przenoszących się innymi drogami. Odporność środowiskowa jest szczególnie ważna dla dzieci zbyt małych, by mogły zostać zaszczepione na daną chorobę oraz dla osób, u których istnieją istotne przeciwwskazania do wykonania szczepień ochronnych. Jest ona w dużej mierze uzależniona od wysokiego odsetka osób zaszczepionych w populacji. Próg odporności zbiorowej jest definiowany jako odsetek osób zaszczepionych, dla którego notuje się spadek liczby nowych przypadków danej choroby. Zwykle zaszczepienia wymaga 90–95% populacji, a wartości te są różne dla poszczególnych chorób zakaźnych.

Program szczepień ochronnych

Programy szczepień ochronnych (PSO) w różnych krajach, w tym w Polsce, podlegają corocznej aktualizacji. W naszym kraju PSO jest publikowany przez Główny Inspektorat Sanitarny [1]. Zawiera wykaz szczepień obowiązkowych i zalecanych oraz zasady ich przeprowadzania. Wszelkie opóźnienia w realizacji PSO stwarzają dla dziecka zagrożenie związane z zachorowaniem na potencjalnie groźną w skutkach chorobę zakaźną, której wystąpieniu szczepienie mogło zapobiec. Opóźnienia, w tym również te wynikające ze stanu zdrowia dziecka czy przebywania na terenie innego kraju, wymagają opracowania indywidualnego kalendarza szczepień na podstawie istniejącego programu, zasad przeprowadzania szczepień ochronnych oraz zaleceń producentów preparatów szczepionkowych.

Niemowlęta

Realizacja PSO w pierwszym roku życia odbywa się zwykle podczas rutynowych kontrolnych wizyt w ramach podstawowej opieki zdrowotnej, podczas których możliwa jest aktualizacja w zakresie szczepień ochronnych. Realizacja PSO w tym okresie wymaga z reguły wielokrotnych wkłuć, które można znacznie zredukować, wykorzystując szczepienia wysoce skojarzone, które jednak ciągle jeszcze nie są finansowane z budżetu. Zamiast kilku mono- lub poliwalentnych szczepionek przewidzianych w PSO można zastosować bezpieczne i dobrze tolerowane szczepionki wysoce skojarzone, wykorzystywane z powodzeniem w ramach programów szczepień ochronnych w wielu krajach.
Szczepionki czteroskładnikowe chronią przeciwko błonicy, tężcowi, k...