Leczenie bólu u dzieci – wyzwania i znaczenie właściwej terapii

Ból pozostaje częstym, a jednocześnie wciąż niedostatecznie diagnozowanym i leczonym problemem w populacji pediatrycznej. Według danych z 70 krajów opublikowanych w czasopiśmie „Pain” aż 1 na 5 dzieci doświadcza bólu przewlekłego [1], a 40% zgłasza występowanie bólu co najmniej raz w tygodniu [2]. Najczęściej obserwuje się bóle głowy i mięśniowo-szkieletowe, rzadziej brzucha i kręgosłupa [1]. Do 85% dzieci po zabiegach operacyjnych odczuwa umiarkowany do ciężkiego ból pooperacyjny, a 63% zgłasza go także po wypisie do domu [3]. W grupie pacjentów onkologicznych około 70% doświadcza silnego bólu w przebiegu choroby, przy czym ponad połowa otrzymuje niewystarczające leczenie przeciwbólowe [4, 5]. Przyczyną niedostatecznego rozpoznawania bólu u dzieci pozostają m.in. stereotypy dotyczące jego odczuwania wciąż obecne w społeczeństwie i wśród personelu medycznego [2].

Ból dzieli się na ostry i przewlekły – ten drugi rozpoznaje się, gdy utrzymuje się ponad 3 miesiące. Najczęściej ma on charakter nocyceptywny, wynikający z pobudzenia receptorów bólowych. W zależności od lokalizacji nocyceptorów wyróżnia się ból somatyczny (pochodzenia skórnego lub tkankowego) oraz trzewny (z narządów wewnętrznych). Ból neuropatyczny natomiast powstaje wskutek uszkodzenia struktur układu nerwowego, np. w wyniku urazu lub ucisku przez guz, i wymaga odmiennego postępowania terapeutycznego (np. zastosowania leków przeciwpadaczkowych). Charakteryzuje się m.in. parestezjami, allodynią (ból przy bodźcu obojętnym) i hiperalgezją (nadmierną reakcją bólową). Najczęstsze przyczyny bólu u dzieci przedstawiono w tab. 1 [6, 7].

Tab. 1. Częste sytuacje kliniczne wymagające leczenia przeciwbólowego u dzieci