Zmniejszenie odsetka chorób związanych z niedoborem żelaza jest jednym z priorytetów WHO. W populacji światowej około 2 biliony ludzi ma niedobory tego pierwiastka. Odsetek niedokrwistości związanej z niedoborem żelaza u dzieci poniżej 4. r.ż. szacowany jest na około 20% w krajach wysoko rozwiniętych i na 39% w krajach o niskich i średnich dochodach. Drugą grupą populacji, która obciążona jest deficytem żelaza, są młode kobiety w wieku prokreacyjnym i kobiety w ciąży.
Homeostaza żelaza a działania profilaktyczne
Żelazo odgrywa kluczową rolę w wielu procesach ustrojowych, w tym w syntezie DNA, w aktywności wielu żelazozależnych enzymów mitochondrialnych i w procesach naprawczych mózgu. Jony żelaza są niezbędnym kofaktorem enzymów odpowiedzialnych za syntezę neurotransmiterów, mielinizację dróg nerwowych i tworzenie synaps [1, 2, 3]. Niedobór żelaza przyczynia się także do zaburzeń rozwoju ruchowego i nieprawidłowości w rozwoju procesów poznawczych. Niedokrwistość z niedoboru żelaza jest uważana za jedną z pięciu najczęstszych przyczyn niepełnosprawności. Badania śledzące rozwój dzieci do
25. r.ż. wykazały wzrost prawdopodobieństwa nieukończenia szkoły średniej, deficyty neuropsychiatryczne, zaburzenia emocjonalne i zaburzenia snu u osobników z niedoborami żelaza w porównaniu do grupy kontrolnej ludzi z prawidłowymi zasobami żelaza [4, 5]. W niedoborach żelaza obserwowane są też zaburzenia odpornościowe charakteryzujące się obniżonym stężeniem IL-6, zmniejszoną aktywnością fagocytów i zmniejszoną ogólnoustrojową aktywnością antyoksydacyjną [1, 2, 3].
Tak więc priorytetem szczególnie dla pediatrów, ginekologów i położników, a także internistów zajmujących się chorobami przewlekłymi są działania profilaktyczne polegające na suplementacji żelaza i innych elementów krwiotwórczych w wybranych stanach zagrażających niedokrwistością niedoborową. Działania te muszą być przede wszystkim oparte na znajomości procesów ustrojowej homeostazy żelaza [3]. Około 75–80% żelaza w ustroju zlokalizowanego jest w krwinkach czerwonych, tworząc hemoglobinę, 10% to tkankowe żelazo wchodzące w skład mioglobiny czy cytochromu. Pozostała część to żelazo zapasowe gromadzące się w postaci ferrytyny czy hemosyderyny w wątrobie. Głównym źródłem żelaza jest dieta, ale wykorzystanie żelaza dla potrzeb ustrojowych uwarunkowane jest jego absorpcją. Z 10–20 mg żelaza dostarczanego w diecie w dwunastnicy wchłania się tylko ok. 1 mg.
Niedobory żelaza należy podzielić na 4 główne kategorie wyznaczające grupę ludzi, którzy powinni być podd...
