Prawa i obowiązki lekarzy w czasie stanu epidemii

Polecenie służbowe 

Przede wszystkim należy pamiętać, że lekarza wiążą postanowienia umowy o pracę bądź umowy cywilnoprawnej, która została przez niego zawarta z danym podmiotem jeszcze przed wprowadzeniem stanu epidemii. Ogłoszenie stanu zagrożenia epidemicznego, a następnie epidemii, nie spowodowało automatycznie zawieszenia czy też modyfikacji tychże umów. Również w czasie trwania stanu epidemii obowiązują przepisy prawa pracy. 
Lekarz będący pracownikiem w rozumieniu przepisów Kodeksu pracy (dalej: k.p.) ma obowiązek, zgodnie z art. 100 § 1 k.p.[1], wykonywać pracę sumiennie i starannie oraz stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę. Nieuzasadnione niewykonanie przez lekarza polecenia służbowego, w tym dotyczącego leczenia pacjenta, stanowi naruszenie obowiązku pracowniczego i tym samym uzasadnia wypowiedzenie względem niego umowy o pracę (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 2011 r., sygn. akt I PK 152/10).
Polecenie służbowe może dotyczyć także obowiązku świadczenia pracy w nadgodzinach, z tym zastrzeżeniem, że łączny czas pracy nie może naruszyć co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku. Jest to obowiązkowy, minimalny odpoczynek dobowy [2]. Zatrudniony lekarz, nawet za swoją zgodą, nie mógłby być pozbawiony 11 godzin odpoczynku od pracy na dobę. Wyłącznie czas dyżuru stanowi uzasadnienie przesunięcia momentu rozpoczęcia korzystania z odpoczynku na następną dobę. Jednocześnie pracownikowi pełniącemu dyżur medyczny okres odpoczynku w wymiarze 11 godzin powinien być udzielony bezpośrednio po zakończeniu pełnienia dyżuru medycznego. Zgodnie z art. 151 § 3 k.p. [3] łączna liczba nadgodzin powinna wynosić maksymalnie 150 w ciągu roku, limit ten jest jednak często wyłączany przez 
tzw. klauzulę opt-out-u [4]. 
Lekarz zatrudniony na umowie o wykonywanie świadczeń zdrowotnych, bądź na inaczej nazwanej umowie cywilnoprawnej, znajduje się w odmiennej sytuacji – zgodnie z prawem nie pozostaje w stosunku podległości, nie ma nad sobą „przełożonych”, stąd nie wiążą go polecenia kierowane przez dyrekcję, o ile sam nie zastrzegł ich przestrzegania w zawartej przez siebie umowie. Należy jednak wziąć pod uwagę ewentualnie grożące, a zastrzeżone umową kary umowne, ich podstawy, a także podstawy do rozwiązania samej umowy. 
Niezależnie od formy prawnej zatrudnienia, zgodnie z art. 38 Ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty [5],
lekarz ma prawo odmówić leczenia z ważnych powodów – a ważnym powodem jest m.in. stan wyczerpania, zmęczenie, dramatyczna sytuacja życiowa, w jakiej znalazł się on sam lub osoba mu bliska. 

Brak możliwości powstrzymania się od pracy 

W przeciwieństwie do pracowników innych zawodów, pracownicy opieki zdrowotnej nie mogą skorzystać z dobrodziejstwa płynącego z treści art. 210 k.p. [6], tj. moż-
liwości powstrzymania się od wykonywania pracy ze względu na zagrożenie dla swojego zdrowia. Ekspozycja na zarażenie wirusem COVID-19 podczas pracy z pacjentami nie stanowi przesłanki dla możliwości powstrzymania się lekarza od pracy. Art. 210 § 5 k.p. [7] wyłącza bowiem powyższe uprawnienie względem pracowników, których obowiązkiem pracowniczym jest ratowanie życia ludzkiego. 

Kwarantanna przy powrocie do kraju