Polecenie służbowe
Przede wszystkim należy pamiętać, że lekarza wiążą postanowienia umowy o pracę bądź umowy cywilnoprawnej, która została przez niego zawarta z danym podmiotem jeszcze przed wprowadzeniem stanu epidemii. Ogłoszenie stanu zagrożenia epidemicznego, a następnie epidemii, nie spowodowało automatycznie zawieszenia czy też modyfikacji tychże umów. Również w czasie trwania stanu epidemii obowiązują przepisy prawa pracy.
Lekarz będący pracownikiem w rozumieniu przepisów Kodeksu pracy (dalej: k.p.) ma obowiązek, zgodnie z art. 100 § 1 k.p.[1], wykonywać pracę sumiennie i starannie oraz stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę. Nieuzasadnione niewykonanie przez lekarza polecenia służbowego, w tym dotyczącego leczenia pacjenta, stanowi naruszenie obowiązku pracowniczego i tym samym uzasadnia wypowiedzenie względem niego umowy o pracę (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 2011 r., sygn. akt I PK 152/10).
Polecenie służbowe może dotyczyć także obowiązku świadczenia pracy w nadgodzinach, z tym zastrzeżeniem, że łączny czas pracy nie może naruszyć co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku. Jest to obowiązkowy, minimalny odpoczynek dobowy [2]. Zatrudniony lekarz, nawet za swoją zgodą, nie mógłby być pozbawiony 11 godzin odpoczynku od pracy na dobę. Wyłącznie czas dyżuru stanowi uzasadnienie przesunięcia momentu rozpoczęcia korzystania z odpoczynku na następną dobę. Jednocześnie pracownikowi pełniącemu dyżur medyczny okres odpoczynku w wymiarze 11 godzin powinien być udzielony bezpośrednio po zakończeniu pełnienia dyżuru medycznego. Zgodnie z art. 151 § 3 k.p. [3] łączna liczba nadgodzin powinna wynosić maksymalnie 150 w ciągu roku, limit ten jest jednak często wyłączany przez
tzw. klauzulę opt-out-u [4].
Lekarz zatrudniony na umowie o wykonywanie świadczeń zdrowotnych, bądź na inaczej nazwanej umowie cywilnoprawnej, znajduje się w odmiennej sytuacji – zgodnie z prawem nie pozostaje w stosunku podległości, nie ma nad sobą „przełożonych”, stąd nie wiążą go polecenia kierowane przez dyrekcję, o ile sam nie zastrzegł ich przestrzegania w zawartej przez siebie umowie. Należy jednak wziąć pod uwagę ewentualnie grożące, a zastrzeżone umową kary umowne, ich podstawy, a także podstawy do rozwiązania samej umowy.
Niezależnie od formy prawnej zatrudnienia, zgodnie z art. 38 Ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty [5],
lekarz ma prawo odmówić leczenia z ważnych powodów – a ważnym powodem jest m.in. stan wyczerpania, zmęczenie, dramatyczna sytuacja życiowa, w jakiej znalazł się on sam lub osoba mu bliska.
Brak możliwości powstrzymania się od pracy
W przeciwieństwie do pracowników innych zawodów, pracownicy opieki zdrowotnej nie mogą skorzystać z dobrodziejstwa płynącego z treści art. 210 k.p. [6], tj. moż-
liwości powstrzymania się od wykonywania pracy ze względu na zagrożenie dla swojego zdrowia. Ekspozycja na zarażenie wirusem COVID-19 podczas pracy z pacjentami nie stanowi przesłanki dla możliwości powstrzymania się lekarza od pracy. Art. 210 § 5 k.p. [7] wyłącza bowiem powyższe uprawnienie względem pracowników, których obowiązkiem pracowniczym jest ratowanie życia ludzkiego.
Kwarantanna przy powrocie do kraju
Zarówno rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 20 marca 2020 roku [8], jak i zastępujące je rozporządzenie z dnia 31 marca 2020 roku [9], a regulujące kwestię obowiązkowej kwarantanny, nie przewidują wyjątku od kwarantanny dla lekarzy. Lekarz powracający z zagranicy musi zostać poddany kwarantannie z mocy prawa na takich samych warunkach, jak każdy inny obywatel. Obowiązkowa kwarantanna trwa 14 dni, licząc od dnia następnego po przekroczeniu granicy.
Kwarantanna polega na odosobnieniu osoby zdrowej, która była narażona na zakażenie chorobą zakaźną. Osoba ta nie jest jednak hospitalizowana. Kwarantanna odbywa się w wyznaczonym miejscu, co do zasady bez możliwości zmiany miejsca w czasie jej trwania. Preferowana forma kwarantanny to izolacja w warunkach domowych, tzw. kwarantanna domowa. Jej warunki doprecyzowane zostały w §4. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 31 marca 2020 roku. Na podstawie art. 15zzzn ust. 1 nowelizacji specustawy z dnia 31 marca 2020 r. [10], za naruszenie obowiązku kwarantanny (np. poprzez opuszczenie lokalu będącego miejscem jej odbywania) grozi kara administracyjna do 30 000,00 złotych. Wskazanej kary nie należy mylić z grzywnami.
Do nakładania kary administracyjnej za naruszenie kwarantanny uprawnieni są państwowi inspektorzy sanitarni, natomiast policja może jedynie przekazywać im swoje ustalenia w tej kwestii. Odwołanie składa się do organów wyższego stopnia – jeżeli organem nakładającym karę był państwowy powiatowy inspektor sanitarny, to odwołanie należy złożyć za jego pośrednictwem do państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego. Kara nie zawsze musi być nakładana w maksymalnej wysokości – powinna być miarkowana zgodnie z zasadami art. 189d Kodeksu postępowania administracyjnego (dalej: k.p.a.).
Wymierzając administracyjną karę pieniężną, organ administracji publicznej bierze pod uwagę:
- wagę i okoliczności naruszenia prawa, w szczególności potrzebę ochrony życia lub zdrowia, ochrony mienia w znacznych rozmiarach lub ochrony ważnego interesu publicznego lub wyjątkowo ważnego interesu strony oraz czas trwania tego naruszenia;
- częstość niedopełniania w przeszłości obowiązku albo naruszania zakazu tego samego rodzaju co niedopełnienie obowiązku albo naruszenie zakazu, w następstwie którego ma być nałożona kara;
- uprzednie ukaranie za to samo zachowanie;
- stopień przyczynienia się strony, na którą jest nakładana administracyjna kara pieniężna, do powstania naruszenia prawa;
- działania podjęte przez stronę dobrowolnie w celu uniknięcia skutków naruszenia prawa;
- wysokość korzyści, którą strona osiągnęła, lub straty, której uniknęła;
- w przypadku osoby fizycznej – warunki osobiste strony, na którą administracyjna kara pieniężna jest nakładana.
Szansę na skrócenie kwarantanny wprowadza § 3 ust. 6 Rozporządzenia w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii [12]. Zgodnie z nim, państwowy inspektor sanitarny (czyli inspektor powiatowy, wojewódzki lub graniczny) właściwy ze względu na miejsce zamieszkania lub pobytu, w których ma być odbywana obowiązkowa kwarantanna, może „w uzasadnionych przypadkach” zdecydować o skróceniu kwarantanny lub zwolnieniu z obowiązku jej odbycia. Ponadto, obowiązkowa kwarantanna może zostać zastosowana przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej u tej samej osoby więcej niż jeden raz – i to do czasu stwierdzenia braku zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzkiego (art. 34 ust. 3 Ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi [13]).
Kwarantanna decyzją sanepidu
Lekarze, którzy z powodu styczności z czynnikami ryzyka podejrzani są o możliwość zarażenia się wirusem SARS–CoV–2, mogą zostać poddani kwarantannie decyzją administracyjną organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Decyzja ta jest natychmiast wykonalna, czyli choć co prawda można się od niej odwołać, to jednak trzeba się do niej stosować aż do momentu rozpoznania odwołania.
Praca podczas kwarantanny
Pracownikowi podczas kwarantanny przysługuje wynagrodzenie chorobowe z tytułu niezdolności do pracy lub zasiłek chorobowy z tytułu niezdolności do pracy. Jeżeli wnioskuje o przyznanie wynagrodzenia bądź zasiłku, pracodawca nie może zlecać lekarzowi zadań pracowniczych, nie może narzucić wykonywania pracy. Jeśli by jednak pracownik chciał podjąć pracę w czasie kwarantanny, może to być wyłącznie praca zdalna [14]. Lekarz w trakcie odbywania kwarantanny musi przebywać w odosobnieniu, nie może zostać wezwany do placówki podmiotu leczniczego ani przyjmować pacjentów w miejscu kwarantanny. Również osoba zatrudniona na umowę cywilnoprawną nie może w czasie kwarantanny realizować czynności wymagających opuszczenia miejsca jej odbywania ani nawiązywać bezpośredniego kontaktu z innymi osobami niż domownicy.
Prawo do skrócenia kwarantanny
Prawo do skrócenia kwarantanny posiadają tylko organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej w drodze decyzji administracyjnej [15]. Kwarantanny nie może zaś skrócić inny lekarz.
Skierowanie do pracy przy zwalczaniu epidemii
W związku z wprowadzonym na terenie naszego kraju stanem epidemii istnieje możliwość wdrożenia instytucji tzw. skierowania do pracy przy zwalczaniu epidemii. Możliwość skierowania do pracy pracowników ochrony zdrowia niebędących przedsiębiorcami i zatrudnionych na umowę o pracę przy zwalczaniu epidemii uregulowana została w ustawie o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi [16], w tzw. specustawie.
Grupy osób, które ustawa wylicza jako potencjalnie „powołanych” do pracy, to:
- pracownicy podmiotów leczniczych;
- osoby wykonujące zawody medyczne;
- osoby, z którymi podpisano umowy na wykonywanie świadczeń zdrowotnych.
Nie ma wątpliwości, że do tych kategorii zaliczają się zarówno lekarze zatrudnieni na umowę o pracę, jak i lekarze zatrudnieni na tzw. kontrakt.
Zgodnie z brzmieniem art. 47 Ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, pracownicy podmiotów leczniczych, osoby wykonujące zawody medyczne oraz osoby, z którymi podpisano umowy na wykonywanie świadczeń zdrowotnych, mogą być skierowani – w drodze decyzji – do pracy przy zwalczaniu epidemii. Do pracy przy zwalczaniu epidemii mogą być skierowane także inne osoby, jeżeli ich skierowanie jest uzasadnione aktualnymi potrzebami podmiotów kierujących zwalczanie epidemii (ust. 1 i 2). Możliwość powołania do pracy dotyczy lekarzy wszystkich specjalizacji, także rezydentów i stażystów, również np. lekarzy dentystów, ratowników medycznych, pielęgniarek, felczerów.
Skierowaniu do pracy niosącej ryzyko zakażenia przy zwalczaniu epidemii nie podlegają:
- osoby, które nie ukończyły 18 lat bądź ukończyły 60 lat;
- kobiety w ciąży lub osoby wychowujące dzieci w wieku do 18 lat, w tym osoby wychowujące samotnie dzieci do lat 18; decyzja o skierowaniu do pracy przy zwalczaniu epidemii może być skierowana wyłącznie do osób pomiędzy 18. a 60. rokiem życia, pod warunkiem, że nie są one w ciąży, nie wychowują dzieci w wieku do lat 14 (lub nie wychowują samotnie dzieci do lat 18); w przypadku gdy dziecko w wieku powyżej 14 lat jest wychowywane przez dwoje osób, którym przysługuje władza rodzicielska, do pracy przy zwalczaniu epidemii może zostać skierowana wyłącznie jedna z nich;
- osoby, u których orzeczono częściową lub całkowitą niezdolność do pracy;
- inwalidzi i osoby z orzeczonymi chorobami przewlekłymi;
- osoby, o których mowa w art. 2 Ustawy z dnia 31 lipca 1981 r. o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe (Dz. U. z 2019 r. poz. 152), oraz posłowie i senatorowie Rzeczypospolitej Polskiej.
Podsumowując, oznacza to, że każdy pracownik ochrony zdrowia, niezależnie od formy zatrudnienia, może zostać zobowiązany do pracy w przypadku zagrożenia epidemią koronawirusa. Dotyczy to zarówno lekarzy pracujących w systemie publicznym na podstawie umowy o pracę, umowy cywilno-prawnej, jak i tych, którzy pracują poza systemem. Tryb takiego powołania jest bowiem zupełnie niezależny od treści umowy cywilnoprawnej. Jest to tryb administracyjnoprawny, nie zaś cywilnoprawny, z tego względu, że brak dowolności w zawarciu tego stosunku, zostaje on narzucony jednostronnie, co stanowi cechę charakterystyczną dla stosunków administracyjnoprawnych. W efekcie, brak jest równorzędności stron tego stosunku, to wojewoda bądź minister zdrowia decyzją administracyjną, która jest natychmiast wykonalna, konkretyzuje przepisy ustawy. Zgodnie z art. 47 ust. 2 i ust. 4 specustawy o zwalczaniu zakażeń [17] decyzję o skierowaniu do pracy przy zwalczaniu epidemii na terenie województwa, w którym osoba skierowana posiada miejsce pobytu lub jest zatrudniona, wydaje właściwy wojewoda, a w razie skierowania do pracy na obszarze innego województwa – minister właściwy do spraw zdrowia. Pracodawca nie posiada takich kompetencji.
Z powyższego względu regulację z art. 47 specustawy o zwalczaniu zakażeń należy rozróżnić od sytuacji delegacji lekarza do pracy na podstawie art. 42
§ 4 ustawy Kodeks pracy [18]. Przepis ten określa przesłanki dotyczące czasowego powierzenia pracy pracownikowi przez pracodawcę i posiada charakter ogólny. Niemniej jednak dyrektor placówki, na podstawie art. 42 § 4 k.p. [19],
może również czasowo powierzyć pracę na oddziale zakaźnym swoim pracownikom, jednakże pod warunkiem spełnienia łącznie trzech przesłanek:
- wystąpienia uzasadnionych potrzeb pracodawcy,
- przeniesienie nie obniży wynagrodzenia pracownika oraz
- powierzenia pracy odpowiadającej kwalifikacjom pracownika.
Decyzja o skierowaniu do pracy przy zwalczaniu zakażeń cechuje się natychmiastową wykonalnością, co wynika z art. 47 ust. 6 specustawy [20], stanowiącym, że: „wniesienie środka odwoławczego nie wstrzymuje wykonania decyzji’’. W praktyce oznacza to, że lekarz bądź inny pracownik ochrony zdrowia powinien przystąpić do wykonywania czynności zgodnie z treścią decyzji niezwłocznie.
W przypadku niewykonania decyzji o skierowaniu do pracy przy zwalczaniu epidemii należy liczyć się z karą pieniężną w wysokości od 5 do 30 tysięcy złotych.
W przypadku, gdy ze względu na niepodjęcie nakazanej decyzją pracy i nałożenie kary, wydana zostanie kolejna decyzja o skierowaniu do pracy, może zostać ponownie nałożona kara pieniężna. Sytuację taką reguluje art. 48a ust. 5 ustawy o zwalczaniu zakażeń [1] który stanowi, że w przypadku ponownego popełnienia takiego samego czynu, tj. nierealizowania skierowania do pracy, wysokość kary pieniężnej:
- jest nie niższa od wysokości kary pieniężnej wymierzonej poprzednio za takie naruszenie;
- ustala się, dokonując powiększenia o 25% wysokości kary pieniężnej ustalonej zgodnie z pkt 1.
Decyzje o skierowaniu do pracy przy zwalczaniu epidemii:
- mogą być przekazywane w każdy możliwy sposób zapewniający jej dotarcie do adresata, w tym ustnie;
- nie wymagają uzasadnienia;
- przekazane w sposób inny niż na piśmie, są następnie doręczane na piśmie po ustaniu przyczyn uniemożliwiających doręczenie w ten sposób.
W praktyce oznacza to, że decyzje takie mogą być doręczane ustnie za pomocą środków komunikacji na odległość, przykładowo mailem, telefonicznie przez przedstawicieli organu administracji, czyli wojewody bądź ministra zdrowia.
Decyzja w swej treści określa osobę skierowaną, placówkę, do której jest kierowana oraz termin realizacji obowiązku. Zgodnie z art. 47 ust. 7 specustawy o zwalczaniu zakażeń [21], decyzja o skierowaniu do pracy przy zwalczaniu epidemii stwarza obowiązek pracy przez okres do 3 miesięcy w podmiocie leczniczym lub w innej jednostce organizacyjnej wskazanych w decyzji. Konkretny czas wskazuje decyzja o skierowaniu do pracy.
Osobie skierowanej do pracy przy zwalczaniu epidemii dotychczasowy pracodawca obowiązany jest udzielić urlopu bezpłatnego na czas określony w decyzji. Okres urlopu bezpłatnego zalicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze u tego pracodawcy.
Warto podkreślić, że praca przy zwalczaniu epidemii, mimo że wykonywana w nowym miejscu, również regulowana jest Kodeksem pracy. Zgodnie z art. 47 ust. 9 specustawy o zwalczaniu zakażeń [22], podmiot leczniczy lub jednostka organizacyjna, do której lekarz lub inny pracownik jest kierowany, nawiązują z osobą skierowaną do pracy – stosunek pracy na czas wykonywania określonej pracy, na okres nie dłuższy niż wskazany w decyzji. Stosunek ten, choć co prawda regulowany jest Kodeksem pracy, to jednak z pewnymi modyfikacjami. Lekarz przykładowo nie może go rozwiązać z własnej woli. Decyzja administracyjna wskazuje strony umowy, sposób określenia wynagrodzenia reguluje ustawa, a konkretyzuje – umowa o pracę.
Wynagrodzenie zostało określone w specustawie o zwalczaniu zakażeń w art. 47 ust. 10 [23], stanowiącym, że osobie skierowanej do pracy na podstawie decyzji przysługuje wyłącznie wynagrodzenie zasadnicze w wysokości nie niższej niż 150% przeciętnego wynagrodzenia zasadniczego przewidzianego na danym stanowisku pracy w zakładzie wskazanym w tej decyzji lub w innym podobnym zakładzie, jeżeli w zakładzie wskazanym nie ma takiego stanowiska. Wynagrodzenie nie może być niższe niż wynagrodzenie, które osoba skierowana do pracy przy zwalczaniu epidemii otrzymała w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym wydana została decyzja o skierowaniu jej do pracy przy zwalczaniu epidemii.
Osoba skierowana do pracy staje się pracownikiem, któremu wynagrodzenie wypłaca się z budżetu państwa, zgodnie z art. 47 ust. 12 Ustawy o zwalczaniu zakażeń [24]. Jako pracownik, na zasadach ogólnych wynikających z ustawy o ubezpieczeniach społecznych, osoba skierowana do pracy podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu [25]. W związku z tym składki ZUS za okres skierowania do pracy zostaną za nią opłacone przez płatnika (pracodawcę). W konsekwencji, osoby prowadzące jednocześnie pozarolniczą działalność gospodarczą nie muszą odprowadzać osobno składek za prowadzoną przez siebie
działalność.
Ponadto skierowanej osobie przysługuje zwrot kosztów przejazdu, zakwaterowania i wyżywienia, na zasadach określonych w przepisach o ustalaniu oraz wysokości należności przysługującej pracownikom państwowych jednostek z tytułu podróży służbowych na obszarze kraju zawartych, w Rozporządzeniu ministra pracy i polityki społecznej z dnia 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej (Dz. U. z 2013 r., poz. 167).
Jak już to zostało wcześniej wspomniane, od decyzji kierującej do pracy przy epidemii przysługuje odwołanie: od decyzji wydanej przez wojewodę – do ministra właściwego do spraw zdrowia, natomiast w sytuacji wydania decyzji przez samego ministra – ustawa pozostawiła lukę prawną. Należy jednak uznać, że w takim wypadku ze względu na zasadę równego traktowania oraz art. 127 § 3 k.p.a. przysługuje wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy do instancji poziomej, czyli do tegoż ministra. Ustawa nie wskazała terminu na odwołanie się od wydanej decyzji, wobec tego należy stosować odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, tj. termin 14 dni od daty doręczenia decyzji. Jak już zostało wskazane, wniesienie środka odwoławczego nie wstrzymuje wykonania decyzji.
Dotychczasowe zatrudnienie pracownika ochrony zdrowia podlega szczególnej ochronie prawnej. Osoba skierowana do pracy przy zwalczaniu epidemii otrzymuje bezpłatny urlop od swojego dotychczasowego pracodawcy. Co więcej, przez czas trwania obowiązku pracy, do której kieruje odpowiednio wojewoda, bądź minister zdrowia, dotychczasowy stosunek pracy z osobą skierowaną do pracy przy zwalczaniu epidemii nie może być rozwiązany ani nie może być dokonane wypowiedzenie umowy o pracę, chyba że istnieje podstawa do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika albo w przypadku zmiany lub uchylenia decyzji. Przepisy art. 63–67 Kodeksu pracy [26] stosuje się w tym wypadku odpowiednio. Wskazane wyżej ustawowe przywileje nie dotyczą osób zatrudnionych na umowy cywilnoprawne, których ewentualne wypowiedzenia dokonane w trakcie prac przy zwalczaniu epidemii będą rozpatrywane na zasadach ogólnych prawa cywilnego.
Kwestia umów kontraktowych nie została niestety uregulowana w specustawie wprost. W takim wypadku należałoby się odnieść do stanu wyższej konieczności i przyjąć niezawinioną niemożność świadczenia przez lekarza na rzecz dotychczasowego zleceniodawcy, która nie może stać się przyczyną do rozwiązania kontraktu. Zgodnie z art. 475 § 1 Kodeksu cywilnego [27], jeśli świadczenie stało się niemożliwe skutkiem okoliczności, za które dłużnik (w tym wypadku: pracownik ochrony zdrowia, najczęściej lekarz) odpowiedzialności nie ponosi, zobowiązanie to wygasa. Należy odpowiednio interpretować, że zobowiązanie z kontraktu zawiesza się czasowo na okres wskazany w decyzji, a sam kontrakt nie może zostać rozwiązany. Z uwagi na konieczność wywiązania się z obowiązku nałożonego ustawą, nikt nie może ponosić negatywnych konsekwencji prawnych, doszłoby wówczas do naruszenia fundamentalnej zasady demokratycznego państwa prawnego.
Specustawa nie reguluje również organizacji pracy w dotychczasowym miejscu pracy, ciężar ten spada bezpośrednio na dyrektorów szpitali oraz kadrę zarządzającą, którzy nie mają możliwości złożenia sprzeciwu od decyzji oddelegowującej.
Uprawnienia w nowym miejscu pracy
Specustawa przewiduje w nowym miejscu pracy takie uprawnienia jak zwrot kosztów przejazdu, zakwaterowania i wyżywienia, na zasadach określonych w przepisach o ustalaniu oraz wysokości należności przysługującej pracownikom państwowych jednostek z tytułu podróży służbowych na obszarze kraju. Zwrot kosztów z tytułu zakwaterowania lub wyżywienia nie przysługuje jednak w przypadku ich bezpłatnego zapewnienia w miejscu wykonywania pracy.
Do pracownika skierowanego nakazem w postaci decyzji administracyjnej stosuje się ponadto odpowiednio przepisy Kodeksu pracy, a tym samym prawa wynikające z głównych zasad prawa pracy, takie jak:
- prawo do poszanowania godności (pracodawca jest obowiązany szanować godność i inne dobra osobiste pracownika);
- zasada równości praw pracowniczych (każdy pracownik bez względu na płeć ma równe prawa z tytułu jednakowego wypełniania takich samych obowiązków);
- prawo do jednakowego wynagrodzenia za jednakową pracę lub za pracę o jednakowej wartości;
- prawo do godziwego wynagrodzenia za pracę;
- zakaz dyskryminacji;
- prawo do wypoczynku;
- prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.
W przypadku skierowania do pracy przy zwalczaniu epidemii wyłączone zostają zasady prawa do swobodnie wybranej pracy oraz swobody nawiązywania stosunków pracy.
Ograniczenie świadczenia pracy w wielu miejscach
W dniu 29 kwietnia 2020 r. weszło w życie Rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 28 kwietnia 2020 r. w sprawie standardów w zakresie ograniczeń przy udzielaniu świadczeń opieki zdrowotnej pacjentom innym niż z podejrzeniem lub zakażeniem wirusem SARS-CoV-2 przez osoby wykonujące zawód medyczny mające bezpośredni kontakt z pacjentami z podejrzeniem lub zakażeniem tym wirusem (Dz. U. 2020, poz. 775).
Ograniczenie świadczenia pracy w wielu miejscach dotyczy wyłącznie osób wpisanych do wykazu stanowisk z uwagi na wykonywanie świadczeń opieki zdrowotnej w związku z przeciwdziałaniem COVID-19.
Pierwsze przepisy rozporządzenia nakładają na kierownika podmiotu leczniczego umieszczonego w wykazie, wykonującego działalność leczniczą w rodzaju świadczenia szpitalne:
- wyłącznie w związku z przeciwdziałaniem COVID-19 lub
- w którego wyodrębnionej komórce organizacyjnej są udzielane świadczenia opieki zdrowotnej wyłącznie w związku z przeciwdziałaniem COVID-19
– obowiązek opracowania wykazu stanowisk pracy, na których osoby wykonujące zawód medyczny mają bezpośredni kontakt z pacjentami z podejrzeniem lub zakażeniem wirusem SARS-CoV-2, w tym uczestniczą w ich transporcie, zwanego dalej „wykazem stanowisk” [28].
W wykazie podmiotu wykonującego świadczenia szpitalne wyłącznie w związku z przeciwdziałaniem COVID-19 umieszcza się wszystkie stanowiska pracy, na których osoby wykonujące zawód medyczny uczestniczą w udzielaniu świadczeń zdrowotnych i mają bezpośredni kontakt z pacjentami z podejrzeniem lub zakażeniem wirusem SARS-CoV-2. Wykaz ten jest opracowywany przez właściwego miejscowo dyrektora oddziału wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia w porozumieniu z wojewodą.
Natomiast w przypadku podmiotu, w którym działa wyodrębniona komórka organizacyjna udzielająca świadczeń opieki zdrowotnej w związku z przeciwdziałaniem COVID-19, umieszcza się wyłącznie stanowiska pracy, na których osoby wykonujące zawód medyczny uczestniczą w udzielaniu świadczeń opieki zdrowotnej w wyodrębnionej komórce organizacyjnej i mają bezpośredni kontakt z pacjentami z podejrzeniem lub zakażeniem wirusem SARS-CoV-2 [29].
Osoby uczestniczące w udzielaniu świadczeń opieki zdrowotnej na stanowiskach określonych w wykazie stanowisk nie mogą uczestniczyć w udzielaniu świadczeń opieki zdrowotnej pacjentom innym niż z podejrzeniem lub zakażeniem wirusem SARS- CoV-2 [30].
Kierownik podmiotu leczniczego informuje na piśmie osoby uczestniczące w udzielaniu świadczeń opieki zdrowotnej na stanowiskach określonych w wykazie stanowisk o objęciu ich ograniczeniem. Dokument ten zawiera informacje na temat dnia początkowego oraz końcowego objęcia ograniczeniem. W przypadku, gdy nie ma możliwości określenia dnia końcowego, ograniczenie obowiązuje do dnia jego odwołania przez kierownika podmiotu leczniczego, nie dłużej jednak niż do dnia zakończenia obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2 lub ustania zatrudnienia osoby objętej ograniczeniem w podmiocie leczniczym. Dzień końcowy objęcia ograniczeniem nie może przypadać wcześniej niż po upływie 14 dni od dnia zaprzestania udzielania świadczeń opieki zdrowotnej na stanowisku określonym wykazem stanowisk [31].
Przekazanie informacji o objęciu ograniczeniem osoba uczestnicząca w udzielaniu świadczeń opieki zdrowotnej na stanowiskach określonych w wykazie stanowisk potwierdza pisemnie wraz ze wskazaniem daty doręczenia. W przypadku braku możliwości uzyskania podpisu, dokonuje się adnotacji o przekazaniu informacji o objęciu ograniczeniem przez kierownika podmiotu leczniczego lub osobę przez niego upoważnioną wraz z podaniem informacji o przyczynie niemożności uzyskania podpisu oraz wskazaniem daty doręczenia [32].
W sytuacji, gdy informację o objęciu ograniczeniem dostarczono w terminie późniejszym niż określony jako dzień początkowy, ograniczenie obowiązuje od dnia powiadomienia osoby nią objętej. Osoba objęta ograniczeniem dokonuje adnotacji o terminie otrzymania informacji w obecności osoby przekazującej [33].
Wykaz stanowisk wraz z listą zatrudnionych na nich osób, obejmującą imię i nazwisko każdej osoby objętej ograniczeniem, numerem PESEL i numerem prawa wykonywania zawodu, kierownik podmiotu leczniczego przekazuje raz w miesiącu w terminie do 10. dnia każdego miesiąca w postaci elektronicznej, w sposób zapewniający właściwą ochronę danych osobowych, do właściwego miejscowo wojewody oraz dyrektora oddziału wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia [34].
Przekazanie osobie wykonującej zawód medyczny informacji o wpisaniu do wykazu stanowisk danego podmiotu medycznego stanowi podstawę do zaprzestania w okresie objęcia ograniczeniem świadczenia pracy na podstawie innej niż stosunek pracy lub wykonywania zawodu medycznego w formie praktyki zawodowej poza podmiotem leczniczym wykonującym świadczenia szpitalne wyłącznie w związku z przeciwdziałaniem COVID-19
albo wyodrębnioną komórką organizacyjną podmiotu medycznego udzielającą świadczeń opieki zdrowotnej w związku z przeciwdziałaniem COVID-19.1 [35].
Zgodnie z § 3 ust. 1 rozporządzenia [36], pracodawca inny niż podmiot leczniczy wykonujący świadczenia szpitalne wyłącznie w związku z przeciwdziałaniem COVID-19 albo wyodrębniona komórka organizacyjna podmiotu leczniczego dokonująca takich świadczeń szpitalnych, zatrudniający pracownika będącego osobą wpisaną do wykazu stanowisk, udziela temu pracownikowi na jego wniosek, urlopu bezpłatnego na okres objęcia ograniczeniem, dzięki temu osoba objęta ograniczeniem nie musi zwalniać się z drugiej pracy.
Bibliografia do artykułu dostępna w redakcji.
