Profilaktyka pierwotna alergii

Rosnąca liczba zachorowań na choroby alergiczne i związana z tym potrzeba coraz większych nakładów finansowych na ich leczenie skłaniają do poszukiwania czynników zmniejszających ryzyko zapadalności na te choroby. Od wielu lat podstawowym elementem prewencji chorób alergicznych jest karmienie piersią, unikanie narażenia na dym tytoniowy i zanieczyszczenia powietrza. Coraz większą uwagę poświęca się prawidłowej diecie kobiet ciężarnych i karmiących oraz odpowiednio wczesnemu wprowadzaniu potencjalnie alergizujących pokarmów do diety niemowlęcia. Zwraca się uwagę na unikanie wysoko przetworzonej żywności i utrzymanie prawidłowej masy ciała. Trwają badania nad wykorzystaniem dobroczynnego działania różnorodnej mikrobioty jelitowej i próby prewencji alergii poprzez wprowadzanie do diety odpowiednich pre- i probiotyków, mających wpływ na prawidłowe dojrzewanie układu odpornościowego oraz rozwój immunotolerancji. Kładzie się także nacisk na porody siłami natury, które warunkują prawidłowy skład flory jelitowej od pierwszych dni życia oraz ograniczenie antybiotykoterapii.
Skróty:

• AAAAI – The American Academy of Allergy, Asthma and Immunology
• ASCIA    – The Australasian Society of Clinical Immunology and Allergy
• AWMF – Arbeitsgemeinschaft der Wissenschaftlichen Medizinischen Fachgesellschaften
• EAACI     – The European Academy of Allergy and Clinical Immunology
• GINA – Global Initiative for Asthma
• WAO – World Allergy Organization 
• WHO – World Health Organization

W artykule zostaną przedstawione możliwości prewencji alergii oraz rekomendacje towarzystw naukowych dotyczące wyłącznie profilaktyki pierwotnej alergii, która ma na celu zmniejszenie częstości występowania chorób alergicznych w populacji ogólnej. Powszechnie wiadomo o genetycznym uwarunkowaniu chorób alergicznych. Dziecko, u którego w rodzinie rozpoznano chorobę alergiczną, należy do grupy ryzyka rozwoju alergii. Ryzyko wystąpienia choroby alergicznej w zależności od występowania atopii u rodziców lub rodzeństwa wynosi: 5–15%, jeżeli rodzice i rodzeństwo nie ma objawów atopii, 20–40%, jeżeli objawy atopii są u jednego z rodziców, 40–60%, gdy objawy atopii występują u obojga rodziców, 50–80%, gdy oboje rodziców choruje na taką samą chorobę atopową [2, 3, 4]. 
Rozwój choroby alergicznej i jej przebieg zależny jest od interakcji genotypu z czynnikami środowiskowymi.

Zanieczyszczenia powietrza i ich wpływ na częstość występowania alergii

Zespół polskich naukowców pod kierownictwem dr hab.Agnieszki Pac z Katedry Epidemiologii i Medycyny Zapobiegawczej UJ w Krakowie monitorował od 2000 r. 500 matek, a następnie ich dzieci pod kątem narażenia na pyły drobnocząsteczkowe. Częściej obserwowano występowanie świszczącego oddechu, nawracające zapalenia oskrzeli i zapalenia płuc u dzieci, które w okresie prenatalnym były narażone na wyższe zanieczyszczenia powietrza. W wieku 5 lat miały one także zmniejszone parametry wentylacyjne płuc [5]. Podobnie zanieczyszczenia powietrza w domu (formaldehyd, płynne komponenty organiczne uwalniane z nowych mebli oraz przy pracach malarskich) mogą zwiększać ryzyko występowania astmy oskrzelowej [6, 7].
Zalecenia ekspertów AWMF 2014, WHO 2003 [8]w tej kwestii są jednoznaczne. Ekspozycja na spaliny samochodowe (tlenek azotu, pyły), lotne związki organiczne powinna być ograniczona do minimum. W środowisku pracy należy eliminować substancje uczulające i mocno podrażniające oraz zastosować metody zabezpieczające osoby zatrudnione.

Ekspozycja na dym tytoniowy

Dym tytoniowy ma najlepiej udokumentowany szkodliwy wpływ na rozwój astmy. Znaczenie ma zarówno palenie przez ojca, jak i przez matkę [9, 10]. Ekspozycja dziecka na dym tytoniowy ma wpływ zarówno na wrodzoną odpowiedź odpornościową nieswoistą, a także na komórkowe mechanizmy obronne. Dzieci matek palących mają częściej obturacyjne zapalenia oskrzeli oraz mają gorszą czynność płuc [11, 12, 13]. Ryzyko zachorowania na atopowe zapalenie skóry dziecka jest 2–3 razy większe, jeśli matka paliła podczas ciąży i laktacji [14, 15]. Eksperci zgodnie zalecają unikanie narażenia biernego i czynnego na dym tytoniowy (AAAAI 2013, ASCIA 2016 [16], AWMF 2014, WHO 2002). Dot...