Ostre zapalenie zatok u dzieci – rekomendacje

Wykaz skrótów
EPOS – Europejskie wytyczne na temat zapalenia zatok przynosowych i polipów nosa
OZZP – ostre zapalenie zatok przynosowych
ZZP – zapalenia zatok przynosowych
PZZP – przewlekłe zapalenie zatok przynosowych

Zatoki przynosowe to przestrzenie pneumatyczne w obrębie kości twarzoczaszki, pokryte błoną śluzową, komunikujące się z jamą nosową przez przewód nosowy górny (zatoki sitowe tylne i klinowe) i środkowy (zatoki sitowe przednie, czołowe, szczękowe). Zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych to stan zapalny błony śluzowej pokrywającej wymienione struktury [1, 2]. Zapalenie zatok jest jednym z częstszych rozpoznań stawianych przez lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej. Dotyczy szerokiej grupy wiekowej pacjentów, powodując absencję zarówno w szkole, jak i w pracy. W Polsce jest to piąta jednostka chorobowa pod względem częstości przepisywania antybiotyków [1, 3]. 
EPOS 2020 (European Position Paper on Rhinosinusitis and Nasal Polyps) to dokument opracowany przez Europejskie Towarzystwo Rynologiczne, wydany w lutym 2020 r., zawierający aktualne wytyczne, dotyczące diagnozowania i leczenia zapalenia zatok przynosowych i polipów nosa. Dokument ten wyróżnia trzy ścieżki opieki nad pacjentem. Pierwsza z nich to kontakt z farmaceutą. Znajomość objawów koniecznych do rozpoznania ostrego zapalenia zatok, wykluczenie bakteryjnego zapalenia zatok oraz objawów alarmowych pozwala farmaceutom ordynować leki wydawane bez recepty o udowodnionej skuteczności i bezpieczeństwie. Brak poprawy po zastosowanym leczeniu, objawy sugerujące bakteryjne zapalenie zatok czy też wystąpienie objawów alarmowych są wskazaniem do kontaktu z lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej. W przypadku niezadowalających efektów dotychczasowego leczenia, podejrzenia powikłań, bądź przewlekłego procesu zapalnego pacjent powinien zostać skierowany do otolaryngologa. Wystąpienie powikłań jest wskazaniem do leczenia w warunkach szpitalnych. Wytyczne skupiają się w dużej mierze na podkreśleniu korzyści wynikających ze stosowania fitofarmaceutyków (leków ziołowych) na każdym z etapów leczenia zapalenia zatok. Wykazano ich korzystny wpływ szczególnie w przypadku ostrego wirusowego, jaki i powirusowego zapalenia zatok. Natomiast w przypadku bakteryjnego zapalenia zatok znajdują zastosowanie jako terapia uzupełniająca przy antybiotykoterapii i glikokortykosteroidach donosowych [4,5]. 

Podział zapalenia zatok

Ostre zapalenie zatok (OZZP) to stan zapalny charakteryzujący się nagłym początkiem i trwający do 12 tygodni. Wyróżniamy 3 typy OZZP:

• przeziębieniowe (inaczej wirusowe) – w którym objawy ustępują w ciągu 10 dni;
• powirusowe – objawy zaczynają nasilać się po 5 dniach lub trwają ponad 10 dni, ale nie dłużej niż 12 tygodni;
• bakteryjne – do rozpoznania tego typu zapalenia zatok wymagane jest spełnienie 3 z następujących kryteriów: zmiana zabarwienia wydzieliny i ropny wyciek z nosa, silny ból twarzy, gorączka powyżej 38°C, podwyższone wykładniki stanu zapalnego (CRP, OB), pogorszenie objawów po początkowej poprawie [2, 4, 6].
   

Przewlekłe zapalenie zatok (PZZP) to stan zapalny zatok, w którym objawy o różnym nasileniu występu...