Borelioza – dylematy diagnostyczne i terapeutyczne. Najczęściej zadawane pytania

Co to jest borelioza?

Borelioza jest w Polsce najczęstszą chorobą przenoszoną przez kleszcze [1]. Czynnikiem etiologicznym są bakterie Gram (-) z rodziny Spirochetacae, rodzaju Borrelia. Borelioza z Lyme jest chorobą wieloukładową. Jej obraz kliniczny wiąże się z zajęciem głównie skóry, układu nerwowego, stawów i serca. Wiele objawów i zespołów chorobowych, które dziś tworzą jedną jednostkę nozologiczną, opisywano już w końcu XIX i na początku XX wieku. Afzelius w 1909 r. podał pierwszy opis zmiany skórnej odpowiadającej rumieniowi wędrującemu, którą wiązał z ukłuciem kleszcza. W 1883 r. opisano „idiopatyczny zanik skóry”. Kolejne lata przyniosły doniesienia o występowaniu zespołów neurologicznych poprzedzonych ukłuciem kleszcza i/lub rumieniem wędrującym. Liczne zachorowania na zapalenie stawów, poprzedzone ukłuciem kleszczy, które wystąpiły w 1975 r. w Old Lyme, spowodowały intensyfikację badań. Prace Burgdorfera pozwoliły zidentyfikować czynnik etiologiczny boreliozy. 

Rezerwuarem krętków Borrelia w przyrodzie są drobne gryzonie, zwierzyna płowa, bydło, psy, ptaki. Wektorem zakażenia są kleszcze z rodzaju Ixodes: w Europie Ixodes ricinus, w Azji Ixodes persulcatus, w Ameryce Ixodes scapularis i Ixodes pacifficus. Wyróżniono kilka genogatunków Borrelia: B. burgdorferi sensu stricto oraz B. garinii, B. afzelii, B. japonica, B. bavariensis, B. spielmanii. W Europie boreliozę wywołują najczęściej B. garinii i afzelii, w USA głównie B. burgdorferi sensu stricto. Człowiek jest żywicielem przypadkowym. Wykazano, że ryzyko kontaktu z kleszczami zwiększa się na obszarach o małej liczebności zwierzyny płowej [2].

Krętki występują w dwóch postaciach: formy cienkie, skręcone spiralnie, posiadające wici oraz okrągłe, pozbawione ściany komórkowej formy przetrwalnikowe (cysty). Różny jest tropizm narządowy krętków. B. afzelii powoduje głównie zanikowe zapalenie skóry, szczególnie rozpowszechnione w Skandynawii, B. garinii neuroboreliozę, B. burgdorferi sensu stricto odpowiada za boreliozę stawową [1, 3, 4]. Do zakażenia dochodzi poprzez ślinę lub wymiociny kleszcza w trakcie jego żerowania w skórze, jeśli kontakt trwa przynajmniej 12–14 godzin. Ryzyko rozwoju zakażenia rośnie z czasem żerowania kleszcza w skórze. Powszechnie przyjęty jest podział na boreliozę wczesną i boreliozę późną. Borelioza wczesna to faza zmiany skórnej (faza wczesna, ograniczona) oraz wczesne zmiany narządowe związane z rozsiewem krętków drogą krwionośną i/lub limfatyczną. Borelioza późna manifestuje się przewlekłymi, często trwałymi zmianami narządowymi, obserwowanymi po miesiącach, a nawet l...