Profilaktyka meningokokowa u dzieci

Epidemiologia

W Europie zapadalność na IChM waha się od 0,2 do14/100 000 mieszkańców i większość wywoływana jest przez serogrupę B, zwłaszcza w krajach, w których wprowadzono masowe szczepienia skoniugowanymi szczepionkami przeciwko serogrupie C, jak np. w Wielkiej Brytanii [2]. W Polsce według ostatnich danych KOROUN (Krajowy Ośrodek Referencyjny ds. Diagnostyki Bakteryjnych Zakażeń Ośrodkowego Układu Nerwowego) i PZH zapadalność waha się w ostatnich latach w granicach 0,54–0,76/100 000. W ostatnich latach 54% zakażeń wywoływanych jest przez serotyp B, a 32% przez serotyp C [3, 4]. Blisko połowa wszystkich zakażeń meningokokowych dotyczy dzieci poniżej 5. r.ż., a prawie jedna piąta dzieci poniżej 1. r.ż. Są rejony świata, w których zapadalność sięga w okresach epidemicznych > 1000/100 000 (Afryka Subsaharyjska) [2, 5].

Meningokoki są zwykle bezobjawowymi bytownikami jamy nosowo-gardłowej i przenoszone są na najbliższe osoby drogą kropelkową. Nosicielstwo nosowo-gardłowe dotyczy 4–35% zdrowych ludzi dorosłych. Szczególnie często nosicielstwo występuje w populacjach zamkniętych, takich jak internaty czy np. jednostki wojskowe. 

Neisseria meningitidis

Jest gram-ujemną dwoinką chorobotwórczą jedynie dla człowieka. W oparciu o strukturę polisacharydów otoczkowych wyróżnia się 12 grup serologicznych (A, B, C, 29E, H, I, K, L, W135, X, Y i Z). Dalsza klasyfikacja uwzględnia odpowiednio białka błony zewnętrznej klasy 1 (PorA), klasy 2 (PorB) i lipopoli(oligo)sacharydy klasa 3 [1].

Sytuacja serotypowa jest niestabilna, obserwuje się bowiem tzw. capsule switching między serogrupami w przebiegu rekombinacji zachodzącej in vivo między meningokokami podczas naturalnego nosicielstwa nosowo-gardłowego kilku serotypów. Zmiany zachodzą także na drodze wbudowywania DNA pochodzącego od innych bakterii komensalnych i bakteriofagów [5]. 

Patogeneza zakażenia

Pierwszym etapem IChM jest przylgnięcie meningokoka, dzięki obecności powierzchownych fimbrii (pili), do powierzchni nieurzęsionego nabłonka jamy nosowo-gardłowej. Następnie meningokoki namnażają się 
i tworzą mikrokolonie. W sprzyjających okolicznościach bakterie pokonują barierę nabłonkową i przedostają się do krwi, wywołując uogólnioną infekcję. We krwi meningokoki niezwykle szybko i obficie się namnażają. W tej sytuacji może także dojść do translokacji patogenu z krwi, poprzez barierę krew-mózg, do płynu mózgowo-rdzeniowego i ZOMR. Obecność meningokoka we krwi prowadzi do bardzo silnej odpowiedzi zapalnej 
z aktywacją układu dopełniacza i wykrzepiania śródnaczyniowego. Lipooligosacharyd (LOS) jest głównym czynnikiem odpowiedzialnym za indukowanie odporności komórkowej i pełni kluczową rolę w wywoływaniu choroby meningokokowej. Indukcja odporności komórkowej przez LOS stymuluje sekrecję różnych cytokin, w tym m.in. IL-6, TNF-α, chemokin, aktywnych rodników tlenowych i tlenku azotu uszkadzających śródbłonki 
i naczynia włosowate, co wieść może do obserwowanej często martwicy tkanek obwodowych i niewydolności wielonarządowej [1]. Wydaje się, że na wrażliwość na zakażenie, ciężkość przebiegu i rokowanie wpływają czynniki genetyczne gospodarza [5]. 

Czynniki ryzyka IChM

Należą do nich:

• zaburzenia układu odpornościowego (leczenie immunosupresyjne, defekty układu dopełniacza itp.),
• brak śledziony (wrodzony, pourazowy) lub czynnościowa jej dysfunkcja (w chorobach autoimmunizacyjnych, celiakii itp.),
• nowotwory złośliwe,
• przewlekłe choroby nerek i wątroby,
• bliski kontakt z chorym lub materiałem zakaźnym,
• przebywanie w zakładach opieki zbiorowej i zbiorowiskach,
• intymne, bliskie kontakty z nosicielem lub chorym.

Skutki IChM

Większość nieleczonych IChM (posocznica, ZOMR) kończy się zgonem. Nawet jednak przy prawidłowym leczeniu 10% chorych umiera w pierwszych 24–48 godzinach od pojawienia się objawów chorobowych [6]. Około 10–20% tych, którzy przeżyli meningokokowe ZOMR, ma różnego typu konsekwencje w postaci opóźnienia psychoruchowego lub umysłowego, głuchoty, padaczki lub innych schorzeń neurologicznych [7].

Gwałtowność przebiegu IChM, jej następstwa, a także trudności we wdrożeniu skutecznej i rozpoczętej na czas terapii wskazują, że jedyną efektywną drogą...