Wpraktyce pediatrycznej pomiar ciśnienia krwi (RR) u dziecka jest dość powszechną procedurą medyczną. Należy jednak mieć na uwadze, że większość rodziców, choć zna uniwersalne zasady pomiaru RR u dorosłych oraz interpretację wyników w tej grupie wiekowej, w przypadku noworodków, niemowląt i dzieci jest to nadal temat nieznany.
Wskazania do regularnego pomiaru ciśnienia krwi u dzieci
Wszystkie dzieci powyżej 3. r.ż. powinny mieć wykonany pomiar ciśnienia tętniczego krwi przynajmniej raz w roku. Wskazaniem do regularnych pomiarów są dzieci:
- z obciążonym wywiadem okołoporodowym (niska masa urodzeniowa, wcześniactwo),
- z odbytą hospitalizacją na oddziale intensywnej terapii w okresie okołoporodowym,
- z wadami wrodzonymi,
- z chorobami nowotworowymi,
- przyjmujące środki farmakologiczne mające wpływ na wartość RR,
- z chorobami układu moczowego – zwłaszcza z ZUM czy chorobami nerek.
Z racji tego, że większość przypadków nadciśnienia u dzieci ma charakter wtórny i związany najczęściej z chorobami nerek, to diagnostyką i leczeniem tej jednostki chorobowej powinien zajmować się nefrolog dziecięcy.
Właściwa wielkość mankietu
Pierwszym problemem, jaki może spotkać rodzica po zakupie ciśnieniomierza, jest dobór mankietu o odpowiedniej wielkości. W większości sprzedawanych aparatów do mierzenia ciśnienia dołączony jest mankiet standardowej wielkości – rozmiar M. Osoby z nadwagą mogą również bez problemu dokupić mankiet o większym obwodzie, jednak zakup mankietu dla dzieci w stacjonarnym sklepie medycznym lub aptece może być problematyczny.
Tab. 1. Orientacyjna długość i szerokość mankietu w różnych grupach wieku
Tab. 2. Centyle ciśnienia skurczowego i rozkurczowego (mmHg) według wieku – chłopcy
Tab. 3. Centyle ciśnienia skurczowego i rozkurczowego (mmHg) według wieku – dziewczęta
Tab. 4. Kryteria diagnostyczne nadciśnienia u dzieci i młodzieży
Aby uzyskać miarodajny wynik, należy dopasować wielkość mankietu do obwodu ramienia dziecka. Uniwersalna zasada mówi, że napompowany mankiet powinien obejmować dokładnie całe ramię dziecka (od 80 do 100% długości), a jego szerokość powinna odpowiadać przynajmniej 40% obwodu ramienia w połowie jego długości. Niewłaściwie dobrany mankiet może być źródłem błędnych wyników, choć dużo większy wpływ na wypaczenie wyniku ma użycie mankietu zbyt wąskiego.
W tabeli przedstawiono orientacyjną długość i szerokość mankietu w różnych grupach wieku. Mimo wszystko wielkość mankietu powinna być dobierana indywidualnie.
Przebieg pomiaru
W przypadku dzieci podobnie jak w przypadku dorosłych zaleca się wykonanie pomiaru za pomocą ciśnieniomierza naramiennego. Zakładając mankiet dziecku na ramię, należy go dopasować w ten sposób, by zostawić w nim 1–2 palce „luzu”. Instruując rodzica, który będzie przeprowadzał regularne pomiary w domu, warto przypomnieć podstawowe zasady pomiaru:
- pomiar ciśnienia tętniczego krwi powinien być przeprowadzony w ciszy i spokoju,
- pomiar po aktywności dziecka, posiłku, karmieniu piersią, płaczu może być powodem zarejestrowania niemiarodajnych wyników, w takich sytuacjach należy odczekać, o ile to możliwe, 10–15 minut,
- ramię i przedramię dziecka należy uwolnić od ciasnych rękawów i zdjąć ewentualną biżuterię i zegarek,
- pomiar zaleca się wykonać na prawym przedramieniu, opierając je na prostym blacie stołu,
- plecy powinny być wyprostowane i oparte o oparcie krzesła, a stopy spoczywać podeszwami na podłodze,
- dolna krawędź mankietu powinna znajdować się 1–2 cm nad zgięciem łokcia,
- w czasie pomiaru nie wolno rozmawiać ani nadmiernie się ruszać,
- warto poinstruować dziecko, by miarowo i spokojnie oddychało w czasie pomiaru.
Interpretacja wyników
U dzieci zaleca się wykonanie trzech pomiarów w odstępach dwuminutowych. Pod uwagę należy wziąć natomiast wynik drugi i trzeci.
Uzyskane wyniki lekarz pediatra powinien interpretować za pomocą siatek centylowych ciśnienia skurczowego i rozkurczowego według wieku, płci i wzrostu. Należy również wziąć pod uwagę syndrom „białego fartucha”, który w przypadku dzieci jest szczególnie nasilony.
Piśmiennictwo
- Europejskie Zalecenia Diagnostyki i Leczenia Nadciśnienia Tętniczego u Dzieci i Młodzieży, Standardy Medyczne, 2010.
- Litwin M., Januszewicz A., Prejbisz A. (red.): Nadciśnienie tętnicze u mło-
- dzieży i młodych dorosłych. Kraków, Medycyna Praktyczna, 2011.
- The Fourth Report on the Diagnosis, Evaluation, and Treatment of High Blood Pressure in Children and Adolescents Pediatrics 2004.
- Kułaga Z. et al., Regionalne różnice parametrów antropometrycznych oraz ciśnienia tętniczego uczniów w wieku 7–18 lat. Probl Hig Epidemiol 2009; 90(1):32–41.
- Kułaga Z. et al., Rozkłady wartości ciśnienia krwi w populacji referencyjnej dzieci i młodzieży w wieku szkolnym, Standardy Medyczne 2010;7:853–864.
