Primum non nocere, czyli „Po pierwsze, nie szkodzić”. Ta naczelna zasada medycyny przychodzi na myśl w odpowiedzi na pytanie postawione w tytule artykułu. Świadomość, w jak dużym stopniu od stanu mikrobioty przewodu pokarmowego zależy nasze zdrowie – odporność, nastrój, masa ciała, występowanie chorób przewlekłych, w tym m.in. schorzeń przewodu pokarmowego, otyłości, alergii, nowotworów, a nawet chorób neurodegeneracyjnych – jest coraz większa. Wiedzą o tym nie tylko profesjonaliści zawodowo związani z medycyną, ale również nieprofesjonaliści, o czym świadczyć mogą nagłówki artykułów na temat mikrobioty w popularnej prasie: „Jesteś bardziej bakterią niż człowiekiem”, „Mikroby nadchodzą”, „Bakterie rządzą naszymi myślami”. W artykule podsumowano podstawowe informacje na temat mikrobioty przewodu pokarmowego, ze szczególnym uwzględnieniem korzystnych i niekorzystnych czynników wpływających na jej rozwój w okresie niemowlęcym.
Terminologia
- Mikrobiota – ten termin określa wszystkie mikroorganizmy (bakterie, archeony, eukariony i wirusy) zasiedlające organizm człowieka, głównie przewód pokarmowy [1].
- Mikrobiom – to szersze pojęcie, obejmujące mikrobiotę i zbiór genów tworzonych przez mikrobiotę oraz środowisko zewnętrzne [2]. Terminy mikrobiota i mikrobiom bywają stosowane zamiennie.
- Mikroflora – termin historyczny, który wciąż jeszcze można spotkać w odniesieniu do mikrobioty, ale nie powinien być stosowany, gdyż odnosi się do roślin (mikro-flora to dosłownie mała-roślinność).
- Dysbioza – zaburzenia ilościowe i czynnościowe mikrobioty, z utratą pożytecznych drobnoustrojów, ekspansją patobiontów (potencjalnych patogenów) i utratą różnorodności [3].
Podstawowe informacje na temat mikrobioty [4, 5, 6, 7]
- Liczba drobnoustrojów zasiedlających organizm ludzki, w porównaniu z liczbą komórek organizmu człowieka, wynosi około 1,3 do 1 (a nie jak wcześniej uważano 10 do 1).
- Liczba genów drobnoustrojów ok. 150 razy przekracza liczbę genów człowieka.
- Łączna masa mikrobioty wynosi ok. 1,5 kg.
- Szacuje się, że w skład mikrobioty wchodzi ok. 2000 różnych gatunków drobnoustrojów, ale tylko ok. 150–170 dominuje u danej osoby.
- Około 95% drobnoustrojów bytuje w przewodzie pokarmowym człowieka; pozostała część zasiedla m.in. układ oddechowy, skórę, drogi rodne.
Dlaczego mikrobiota w przewodzie pokarmowym jest tak istotna?
Drobnoustroje zasiedlające przewód pokarmowy nie są tylko „biernymi pasażerami”. Pełnią funkcje, które w znacznej mierze decydują o zdrowiu i chorobie (Tab. 1) [8].
POLECAMY
Tab. 1. Funkcje mikrobioty przewodu pokarmowego
| Funkcja | Mechanizm/efekt |
| Ochronna przed bakteriami chorobotwórczymi | Rywalizacja o dostępne w jelitach składniki odżywcze Wytwarzanie substancji o właściwościach przeciwdrobnoustrojowych Uruchomienie miejscowej odpowiedzi immunologicznej Modulacja ekspresji genów odpowiedzialnych za wzmacnianie bariery jelitowej Wspomaganie bariery ochronnej przed drobnoustrojami chorobotwórczymi |
| Wspomagająca funkcje odpornościowe | Wytwarzanie immunoglobuliny A, zapewniającej odporność na bakterie i wirusy Kontrola zapalenia miejscowego i ogólnego Bardziej ścisłe połączenie między komórkami nabłonka jelitowego (zmniejszenie przepuszczalności jelita) Uzyskiwanie tolerancji na pokarmy |
| Trawienne i metaboliczne | Wytwarzanie witamin z grupy B (B2, B3, B5, B6, B7, B12), witaminy K i kwasu foliowego Fermentacja niepoddających się trawieniu składników pokarmowych, zwłaszcza węglowodanów; w efekcie powstają krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (octowy, propionowy, masłowy) Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe wspomagają odbudowę i różnicowanie komórek nabłonkowych jelita cienkiego i grubego; dzięki nim jelito sprawniej realizuje funkcje trawienne i tworzy skuteczniejszą barierę ochronną Neutralizacja/rozkład substancji rakotwórczych pochodzących z diety |
| Wpływ na układ nerwowy | Modulacja osi jelito-mózg, czyli dwustronna sygnalizacja biochemiczna odpowiedzialna za regulację nastroju, lęku, stresu, bólu i funkcji poznawczych |
Między innymi mikrobiota przewodu pokarmowego kształtuje funkcjonowanie bariery jelitowej. Szczególną rolę odgrywają krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, w tym octowy, propionowy, masłowy, które wspomagają odbudowę i różnicowanie komórek nabłonkowych jelita cienkiego i grube...
Pozostałe 90% treści dostępne jest tylko dla Prenumeratorów
- 6 wydań czasopisma "Forum Pediatrii Praktycznej"
- Nielimitowany dostęp do całego archiwum czasopisma
- Dodatkowe artykuły niepublikowane w formie papierowej
- ...i wiele więcej!
