Bilans zdrowia dwulatka

Profilaktyczne badania lekarskie dzieci i młodzieży (bilanse zdrowia) przeprowadzane są w grupach wieku, wybranych ze względu na specyfikę rozwoju lub etap edukacji. Celami ogólnymi wszystkich badań profilaktycznych są:

• Ocena stanu zdrowia i rozwoju: fizycznego, motorycznego i psychospołecznego, w celu wczesnego wykrywania zaburzeń oraz zaplanowania leczenia lub korekcji.
• Identyfikacja problemów społecznych dziecka i jego rodziny, mogących stanowić zagrożenia dla zdrowia i rozwoju.
• Ocena zachowań zdrowotnych w rodzinie, zwłaszcza sposobu żywienia, aktywności fizycznej, zachowań ryzykownych dla zdrowia (palenie tytoniu, używanie substancji psychoaktywnych).
• Edukacja zdrowotna i współpraca z rodzicami, a w przypadku dzieci starszych i młodzieży także bezpośrednio z młodym pacjentem, jako przewodni element promocji zdrowia [1].

Obowiązek wykonania profilaktycznych badań lekarskich/bilansów zdrowia u dzieci i młodzieży wynika z przepisów prawnych [2], regulujących organizację i zakres tej opieki. 

Wiek poniemowlęcy (od ukończenia 12 miesięcy do ukończenia 3. r.ż.) to szczególny, niezwykle ważny okres rozwoju dziecka, gdy przechodzi ono z wieku niemowlęcego i pełnego uzależnienia od osób dorosłych do wieku przedszkolnego i większej samodzielności. Dzięki postępującej integracji neuromotorycznej, opanowane zostają podstawowe czynności lokomocyjne, a w zakresie rozwoju psychicznego szczególnie intensywnie rozwija się mowa. Zaczyna kształtować się osobowość dziecka, zmienia się jego zachowanie, mogą pojawić się problemy wychowawcze związane ze znaczną pobudliwością ruchową czy fizjologicznym w tym okresie uporem i negatywizmem dziecka [3].

Negatywizm, a nawet napady złości wynikają z szybkiego rozwoju dużej motoryki oraz biernego rozwoju języka (słuchania i rozumienia) przy jeszcze ograniczonych możliwościach pełnej komunikacji, zręczności ruchowej (małej motoryki) i koncentracji uwagi [4].

Kompleksowa ocena stanu zdrowia i poziomu rozwoju dwulatka wraz z prześledzeniem jego dotychczasowego rozwoju (tempa, harmonii) umożliwia wykrycie ewentualnych odchyleń, w tym wad wrodzonych mogących ujawnić się dopiero w okresie poniemowlęcym, a także zaburzeń, których nie ujawniły testy przesiewowe wykonane po urodzeniu dziecka – np. późnego uszkodzenia słuchu czy nierozpoznanej wcześniej wrodzonej dysplazji stawów biodrowych.

WARUNKI I ZASADY PRZEPROWADZANIA BADANIA

Dziecko powinno być zbadane w wieku dwóch lat (po ukończeniu 24. m.ż. z tolerancją do trzech miesięcy, nie później jednak niż do ukończenia 27. m.ż.). Badanie przeprowadza się w gabinecie lekarza pediatry lub rodzinnego, 
w obecności rodzica/opiekuna. Zakłady opieki zdrowotnej powinny umożliwić rodzicom wybór dogodnego terminu zgłaszania się z dzieckiem na badanie profilaktyczne, w tym w godzinach popołudniowych. Organizacja badań oraz towarzysząca im atmosfera powinny zachęcić rodziców do zgłaszania się z dzieckiem na badanie i przekonać o jego przydatności dla nich i dla ich dziecka. Wszelkie formy przymusu są zwykle mało skuteczne. W przypadku najmłodszych dzieci wskazane jest zapraszanie (nie wzywanie!) rodziców na wizytę w ustalonym terminie (oraz przypominanie o niej), np. drogą telefoniczną lub wiadomością SMS.

Rodzice powinni przynieść ze sobą książeczkę zdrowia dziecka, książeczkę szczepień i ewentualnie karty informacyjne leczenia szpitalnego, wyniki badań oraz inną dokumentację medyczną. Czas przeznaczony na badanie to 20–30 minut, w zależności od potrzeb i dotychczasowych kontaktów lekarza z dzieckiem i jego rodzicami. Znany z praktyki czas badania, ograniczony zwykle do kilkunastu minut w przypadku wizyty w gabinecie rodzica/opiekuna wraz z dzieckiem, jest zazwyczaj niewystarczający. Lekarz sprawujący opiekę pediatryczną ma bowiem do czynienia zarówno z „pacjentem bezpośrednim”, czyli dzieckiem, jak i „pacjentem pośrednim”, czyli rodzicem lub opiekunem [5]. Stwierdzono, że satysfakcja rodziców z kontaktów z lekarzem i ich starania o przestrzeganie zaleceń zwiększają się, gdy lekarz poświęca dużo czasu na rozmowę, jest przyjaźnie nastawiony i rozmawia nie tylko o problemach medycznych. 

CELE SZCZEGÓŁOWE BILANSU DWULATKA

Do celów szczegółowych bilansu należy:

• ocena rozwoju fizycznego (tempo i harmonia rozwoju fizycznego, wskaźnik wagowo-wzrostowy BMI),
• ocena rozwoju psychoruchowego według inwentarza rozwojowego,
• ocena zachowania dziecka, na podstawie informacji rodziców: codzienny rytm dnia; adaptacja do opieki innych osób niż rodzice; sposób komunikowania się, dążenie do samodzielności, objawy uporu i negatywizmu, nadpobudliwość, kontakty z innymi dziećmi; trening czystości, zgłaszanie potrzeb fizjologicznych,
• ocena sposobu żywienia dziecka z uwzględnieniem diety rodzinnej, a także praktyk (zachowań) rodzicielskich związanych z odżywianiem,
• ocena funkcjonowania rodziny: postawy rodzicielskie, odpowiedzialność za dziecko, postępowanie wychowawcze rodziców, 
• współpraca z rodzicami i edukacja zdrowotna.

ZAKRES BADANIA

Badanie podmiotowe

Badanie podmiotowe obejmuje wywiad od rodzica/opiekuna i analizę dokumentacji zdrowotnej dziecka, ze szczególnym uwzględnieniem:

• przebytych chorób i ich leczenia, uczuleń,
• tempa rozwoju fizycznego,
• profilaktyki krzywicy, próchnicy zębów, wykonania szczepień ochronnych,
• sposobu odżywiania i zachowań żywieniowych dziecka oraz praktyk rodzicielskich związanych z odżywianiem, a także spontanicznej aktywności fizycznej, również podczas pozostawania pod opieką innych niż rodzice osób (opiekunka, inni członkowie rodziny, żłobek),
• rozwoju psychoruchowego,
• czynników ryzyka dla zdrowia dziecka, związanych m.in. ze stylem życia w rodzinie,
• niepokojących rodziców objawów, dolegliwości i zachowania dziecka.

Badanie przedmiotowe

Badanie przedmiotowe dziecka przeprowadza się według ogólnie przyjętej metodologii badania pediatrycznego. Przed przystąpieniem do szczegółowego badania należy obejrzeć dziecko całkowicie rozebrane (przez rodzica/opiekuna), dokonać oceny stanu odżywienia oraz narządów wewnętrznych. W badaniu należy również zwrócić uwagę na wiek zębowy, higienę jamy ustnej, prawidłowość zgryzu oraz układ ruchu, w tym ocenę chodu z pomiarem długości kończyn dolnych (ewentualne wykrycie nierozpoznanej wcześniej wrodzonej dysplazji stawów biodrowych).

Nieprzyjemne dla dziecka elementy badania, np. oglądanie gardła, badanie ciśnienia tętniczego należy wykonać na końcu. 

Orientacyjna ocena rozwoju psychoruchowego

Celem oceny jest zidentyfikowanie dzieci z nieprawidłowościami w rozwoju psychoruchowym, wspomagającymi skierowania na badanie psychologiczne. Pomocne w tej ocenie są tzw. inwentarze rozwojowe, np. Kamienie milowe rozwoju psychoruchowego [4]. Część tego inwentarza, dotycząca dziecka w wieku 2 lat, przedstawiono w tab. 1. 

Kamienie milowe zostały opracowane na podstawie aktualnych badań naukowych i z wykorzystaniem wystandaryzowanych testów, według górnej granicy przedziału wieku, w którym dziecko powinno osiągnąć daną umiejętność. Dlatego też nazywane są czasami „objawami alarmowymi – czerwonymi flagami” w rozwoju dziecka, gdyż nieosiągnięcie w danym czasie danej umiejętności zwykle wskazuje już na znaczące opóźnienie którejś ze sfer rozwoju psychoruchowego. Jeżeli nieprawidłowości dotyczą więcej niż jednej sfery rozwojowej, dziecko należy zakwalifikować do programu wczesnej interwencji, gdy istnieje taka możliwość na danym terenie, lub co najmniej do konsultacji psychologa i neurologa dziecięcego.

Pomiar długości kończyn dolnych [6]

Dziecko rozebrane, tylko w majteczkach, należy ułożyć na kozetce na plecach, z kończynami dolnymi swobodnie wyprostowanymi w stawach kolanowych i lekko odwiedzionymi w stawach biodrowych. Dziecko powinno leżeć spokojnie, matka powinna być blisko i ewentualnie zainteresować dziecko zabawką. Należy dokonać dwóch pomiarów kończyn z dokładnością do 1 mm, przy użyciu taśmy krawieckiej (nowej, nierozciągniętej):

• pomiar bezpośredni – odległość między szczytem krętarza wielkiego kości udowej i szczytem kostki bocznej;
• pomiar pośredni – między kolcem biodrowym przednim górnym a szczytem kostki przyśrodkowej.

W jednostronnym podwichnięciu lub zwichnięciu stawu biodrowego kończyna jest krótsza.
Chód kołyszący i utykający oraz różnice w jednym lub obu pomiarach długości kończyn może świadczyć o dysplazji powikłanej podwichnięciem stawu biodrowego.

Testy przesiewowe wykonywane u dziecka w wieku dwóch lat

1. Test do wykrywania zaburzeń w rozwoju fizycznym

Pomiar wysokości ciała wykonywany jest u dziecka, które potrafi w sposób pewny i stabilny przyjąć pozycję stojącą. Mierzy się odległość między szczytem głowy a podstawą, na której dziecko stoi. Dokonując pomiaru za pomocą wzrostomierza taśmowego i ekierki, należy postępować w następujący sposób:

• Dziecko powinno być mierzone tylko w bieliźnie, bez butów, grubych skarpet lub rajstop, bez ozdób we włosach i ich upięcia na szczycie głowy.
• Należy ustawić dziecko tyłem do ściany, na której przyklejona jest taśma, w pozycji swobodnie wyprostowanej; małe dziecko może mieć trudności w utrzymaniu takiej pozycji i można je delikatnie podtrzymać. Należy zwrócić uwagę, aby:
  • kończyny górne swobodnie zwisały wzdłuż ciała, 
  • z dłońmi zwróconymi do ud;
  • kończyny dolne były złączone, równomiernie obciążone, wyprostowane w kolanach, stopy złączone piętami;
  • tylna część głowy, barki, pośladki i pięty dotykały do ściany.
  • głowa ustawiona w płaszczyźnie oczno-usznej, czyli tak, aby górne krawędzie otworów usznych i dolne krawędzie oczodołów znajdowały się na tym samym poziomie (jest to tzw. płaszczyzna frankfurcka).
• Należy odsunąć włosy ze szczytu głowy oraz zdjąć z włosów ewentualne ozdoby umieszczone na czubku głowy i ustawić ekierkę w ten sposób, że jedna jej przyprostokątna dotyka ściany wzdłuż taśmy, a druga dotyka (bez ucisku) szczytu głowy dziecka. 
• Wynik pomiaru należy odczytać z dokładnością do 1 mm w miejscu, gdzie dolna (pozioma) krawędź ekierki dotyka podziałki na taśmie i zapisać wynik. 

Ważenie na wadze lekarskiej:

• Dziecko tylko w cienkiej bieliźnie, bez butów, grubych skarpet i rajstop, powinno być ustawione na środku wagi, w pozycji wyprostowanej, ze stopami złączonymi, równomiernie obciążonymi, z piętami skierowanymi do tylnej krawędzi wagi; dziecko patrzy przed siebie.
• Wynik pomiaru należy odczytać z dokładnością do 0,1 kg i zapisać go.

Interpretacja wyników badania
Wyniki pomiarów długości, masy ciała i obwodu głowy odnosimy do pozycji centylowych zawartych w Standardzie WHO Rozwoju Fizycznego Dzieci 0–5 lat. Standardy WHO oraz stanowisko ekspertów w sprawie ich wprowadzenia w Polsce, można pobrać ze strony internetowej Instytutu Matki i Dziecka: www.imid.med.pl/images/do-pobrania/Siatki_0-5_latWHO.pdf

Za dodatni wynik testu przyjmuje się stwierdzenie co najmniej jednego z wyników, w odniesieniu do płci i wieku dziecka:

• wysokość ciała: poniżej 10 centyla – niedobór długości ciała (niskorosłość),
• wskaźnik BMI: poniżej 5 centyla – niedobór masy ciała,
• równy i powyżej 85 centyla, a poniżej 95 centyla – nadwaga,
• równy i powyżej 95 centyla – otyłość.

2. Test przesiewowy do wykrywania zaburzeń słuchu

Ocena rozwoju reakcji słuchowych i rozwoju mowy

W ocenie słuchu u dzieci zawsze należy brać pod uwagę fizjologiczny rozwój reakcji na dźwięki i rozwój mowy, w zależności od wieku. Pytamy, czy dziecko pokazuje różne części ciała; spełnia proste polecenia, odpowiada na proste pytania; mówi minimum 20 słów i codziennie uczy się nowych; śpiewa i tańczy przy muzyce; pokazuje znane obrazki, gdy się je nazywa. Ponadto pytamy, czy słucha radia i telewizji na tym samym poziomie głośności, co inni członkowie rodziny.

Ocena reakcji słuchowych – przebieg badania

Badanie należy przeprowadzić w niewielkim i cichym pomieszczeniu, odizolowanym od hałasu zewnętrznego. Badane dziecko powinno być zdrowe (zwłaszcza bez objawów infekcji nosa, gardła i uszu), wyspane i nakarmione. Jako pomocy do badania używa się grzechotek, kubka porcelanowego i łyżeczki, bibuły, kartki papieru.

Dziecko siedzi na kolanach matki, nie opierając się o nią plecami. Matka stara się skoncentrować uwagę dziecka, pokazując mu kolorowe zabawki. Osoba badająca (pielęgniarka lub lekarz) staje z boku dziecka, poza polem jego widzenia. Z odległości około 30 cm, na poziomie ucha dziecka, wytwarza kolejne bodźce akustyczne, używając wymienionych wyżej przedmiotów. Badający obserwuje reakcję dziecka na poszczególne bodźce słuchowe.

Ocena czynników ryzyka późniejszegoujawnienia się niedosłuchu lub nabytego uszkodzenia słuchu 

Wywiad z rodzicami, w celu identyfikacji ewentualnych czynników ryzyka późnego ujawnienia się niedosłuchu lub nabytego uszkodzenia słuchu, przedstawiono w tab. 2.

Podsumowanie wyników badania

Prawidłowa reakcja słuchowa – dziecko reaguje na każdy bodziec akustyczny zwróceniem się w jego kierunku przy badaniu każdego ucha.
Podejrzenie uszkodzenia słuchu – stwierdzenie obecności czynników ryzyka nabytych zaburzeń słuchu lub nieprawidłowych reakcji na bodźce akustyczne jednostronnie lub obustronnie oraz zaburzeń rozwoju mowy.

3. Testy przesiewowe w kierunku wykrywania zeza

A. Test badania refleksów rogówkowych (test Hirschberga)
Z odległości 0,5 metra oczy dziecka oświetla się latarką z wąską wiązką promieni. Obserwuje się odblaski światła na rogówkach, które powinny być umiejscowione symetrycznie w centrum źrenicy prawego i lewego oka. Odblask przesunięty ze środka rogówki w stronę nosa świadczy o ustawieniu oka na zewnątrz, czyli o zezie rozbieżnym. Przesunięcie odblasku w kierunku skroni świadczy o ustawieniu oka w kierunku nosa, czyli o zezie zbieżnym.

B. Test naprzemiennego zakrywania/odkrywania oczu (cover test)
Dziecko powinno być zachęcone do patrzenia na wprost (np. przyciągająca wzrok zabawka). Zasłaniamy lewe oko, obserwując jednocześnie ustawienie lub zmianę ustawienia prawego oka. Następnie zasłaniamy prawe oko, obserwując ustawienie lub zmianę ustawienia lewego oka. Obserwujemy także ewentualne ruchy oczu podczas ich odsłaniania.

W przypadku stwierdzenia zeza dziecko należy skierować do okulisty, podając wyniki testów.

Tab. 2. Czynniki ryzyka późniejszego ujawnienia się niedosłuchu oraz nabytego uszkodzenia słuchu [7]

* wady twarzoczaszki obejmujące niedorozwój ucha, żuchwy, asymetrię twarzy
** wrodzone zakażenia: toksoplazmoza, różyczka, cytomegalia, opryszczka i inne choroby zakaźne

4. Test przesiewowy do wykrywania podwyższonego ciśnienia tętniczego

Uwaga! Eksperci w dziedzinie hipertensjologii stoją na stanowisku, że ciśnienie tętnicze należy mierzyć u wszystkich dzieci od 3. r.ż. w czasie każdej wizyty profilaktycznej. Zalecenie to jest zgodne z wytycznymi amerykańskimi (tzw. IV Raport), europejskimi (European Society of Hipertension – EWSH) i krajowymi [8]. U młodszych dzieci wskazaniem do pomiaru ciśnienia tętniczego jest rozpoznanie choroby przewlekłej i/lub choroby lub leczenia związanego z ryzykiem nadciśnienia tętniczego. Ponieważ w aktualnie obowiązujących przepisach [2] istnieje zapis o wykonywaniu badania ciśnienia tętniczego krwi od wieku 12 miesięcy, poniżej podano metodykę jego wykonania u dzieci w wieku 2 lat.

Badanie należy przeprowadzić w obecności rodziców/opiekunów, w spokojnej atmosferze, bez pośpiechu. Należy dziecku krótko przedstawić, na czym będzie ono polegało, aby nie bało się sprzętu i samego badania. Dwulatkowi można założyć sam mankiet odpowiednio wcześniej (np. na początku badania przedmiotowego), aby mógł się on z nim „oswoić” przed wykonaniem pomiaru. Bardzo ważne znaczenie dla uniknięcia błędu pomiaru ma wybór odpowiedniego rozmiaru mankietu. Szerokość prawidłowego mankietu powinna odpowiadać 2/3 długości ramienia.

Dopuszczalne jest, aby dziecko podczas wykonywania pomiaru siedziało na kolanach u rodzica, który podtrzymuje ramię dziecka z założonym mankietem, tak aby nie było napięcia mięśniowego w kończynie, a mankiet był na poziomie serca.

Przeprowadzenie badania [9] 

• Przed przystąpieniem do pomiaru należy określić pozycję centylową wysokości ciała.
• Mankiet zakładany jest na prawe ramię (w przypadku koarktacji aorty ciśnienie na kończynie lewej może być obniżone w porównaniu z prawą kończyną).
• Dolny brzeg mankietu powinien być na poziomie ok. 2 cm powyżej dołu łokciowego.
• Gumowy pęcherz (komora powietrzna) mankietu powinien być założony od strony wewnętrznej ramienia – większość aktualnie dostępnych mankietów strzałką wskazuje pozycję mankietu nad tętnicą ramienną.
• Mankiet powinien być owinięty wokół ramienia tak, aby pod górny i dolny brzeg mankietu można było włożyć 1–2 palce.
• Pomiar ciśnienia należy poprzedzić badaniem palpacyjnym tętna na tętnicy ramiennej.
• W trakcie palpacji tętna na tętnicy ramieniowej należy napompować mankiet do ciśnienia powyżej 30 mmHg od zaniku wyczuwalnego tętna, a następnie powoli zmniejszać ciśnienie w mankiecie do powrotu wyczuwalnego tętna na tętnicy ramiennej – co pozwoli na przybliżone określenie ciśnienia skurczowego i wyznaczenie maksymalnego ciśnienia inflacji mankietu dla pomiarów.
• Po wypuszczeniu powietrza z mankietu należy odczekać nie mniej niż 30 sekund celem niedopuszczenia do zastoju żylnego w kończynie i fałszywie dodatnich wyników następnego, właściwego pomiaru ciśnienia.
• Należy napompować mankiet do wielkości ciśnienia 30 mmHg powyżej ciśnienia skurczowego wyznaczonego metodą palpacyjną, a następnie powoli otwierać zastawkę ciśnieniomierza i zmniejszać ciśnienie w mankiecie tak, aby słup rtęci opadał z szybkością 2–3 mmHg na sekundę.
• Należy odczytać wysokość słupa rtęci, przy której pojawił się pierwszy ton/dźwięk wskazujący na wysokość ciśnienia skurczowego z dokładnością 2 mmHg, a następnie kontynuować obniżanie ciśnienia w mankiecie do momentu zaniku słyszalnych tonów nad tętnicą ramienną (ciśnienie rozkurczowe) i zarejestrować wynik z dokładnością do 2 mmHg.
• Po upływie 1–2 min należy powtórzyć pomiar.

Interpretacja wyników badania

Wynik testu (średnia z dwóch pomiarów) jest interpretowany w oparciu o tabele ciśnienia według wieku, wysokości ciała i płci. Tab. 3 i 4 zawierają centyle ciśnienia skurczowego i rozkurczowego (mmHg) chłopców i dziewcząt. Centyl 90 odpowiada górnej granicy prawidłowego ciśnienia krwi, a centyl 95 wyznacza ciśnienie odpowiadające I stopniu nadciśnienia.

Tab. 3. Wartości centylowe ciśnienia skurczowego i rozkurczowego chłopców w wieku dwóch lat*

* według Fourth Report on the Diagnosis, Evaluation, and Treatment of High Blood Pressure in Children and Adolescents1 (www.nhlbi.nih.gov/guidelines/hypertension/child_tbl.htm)

Tab. 4. Wartości centylowe ciśnienia skurczowego i rozkurczowego dziewcząt w wieku dwóch lat*

* według Fourth Report on the Diagnosis, Evaluation, and Treatment of High Blood Pressure in Children and Adolescents1 (www.nhlbi.nih.gov/guidelines/hypertension/child_tbl.htm)

Postępowanie poprzesiewowe

Ciśnienie skurczowe albo rozkurczowe w przedziale: ≥ 90. centyla i < 95. centyla dla płci wieku i wysokości ciała – pomiar ciśnienia za 6 miesięcy. Jeśli dziecko ma nadwagę lub otyłość, należy rozpocząć leczenie nadwagi lub otyłości dietą i zmianą stylu życia.

Ciśnienie skurczowe albo rozkurczowe: ≥ 95. centyla dla płci, wieku i wysokości ciała +5 mm Hg: należy zlecić pomiar ciśnienia za tydzień. Jeżeli wynik pozostaje na tym samym poziomie, należy zbadać ciśnienie po raz trzeci w terminie do 7 dni. Do diagnostyki specjalistycznej nadciśnienia tętniczego należy skierować dziecko, jeżeli wyniki pomiaru w trzech różnych dniach spełniają kryterium nadciśnienia tętniczego.

5. Badanie w kierunku niezstąpionego jądra

Warunki badania

Badanie powinno być przeprowadzone w ciepłym pomieszczeniu – temperatura około 20–22°C, a ręka badającego ogrzana, aby uniknąć obronnego skurczu mięśni dziecka pod wpływem zimna.

Przebieg badania

Podczas wywiadu z rodzicami należy zapytać, czy jądra były w mosznie, gdy dziecko kończyło 1. r.ż.

U dziecka, znajdującego się w pozycji leżącej, palpacyjnie sprawdza się, czy oba jądra znajdują się w mosznie. Należy określić ich wielkość (wymiar podłużny w milimetrach), czy są symetrycznej wielkości i jaka jest ich konsystencja (sprężyste, twarde, wiotkie). Jeżeli jądra nie ma w mosznie, to należy go poszukiwać w kanale pachwinowym. Wówczas ręką uciska się, a następnie przesuwa się ku dołowi przestrzeń ponad więzadłem pachwinowym, powyżej pierścienia wewnętrznego kanału pachwinowego. Jeżeli nie wyczuwa się jądra w kanale pachwinowym w pozycji leżącej dziecka, poleca się badanie w pozycji stojącej. Należy poprosić dziecko o zakasłanie – wówczas przy zwiększonej tłoczni brzusznej niekiedy można wyczuć jądro w obrębie pierścienia wewnętrznego kanału pachwinowego.

Postępowanie poprzesiewowe

Brak obecności jednego lub obu jąder w mosznie nawet okresowo jest wskazaniem do konsultacji przez chirurga dziecięcego.

EDUKACJA ZDROWOTNA

Edukacja zdrowotna rodziców jest integralną częścią badania profilaktycznego dwulatka. Lekarz i pielęgniarka, którzy sprawują opiekę profilaktyczną na dzieckiem, dzięki posiadanej wiedzy i umiejętnościom powinni dostarczyć informacji lub uporządkować informacje uzyskane przez rodziców z innych źródeł (częste w dzisiejszych czasach korzystanie z internetu jako źródła informacji) dotyczące opieki nad dzieckiem oraz stylu życia w rodzinie. Należy pamiętać, by przekazywane wskazówki i porady były dostosowane do konkretnych potrzeb i uwzględniały m.in. status rodziny, jej problemy ekonomiczne, społeczne i zdrowotne. W relacji personelu medycznego (lekarz, pielęgniarka) z rodzicami zasadnicze znaczenie ma dobre komunikowanie się, umiejętność słuchania, unikanie straszenia, moralizowania i krytykowania.
Istotne tematy edukacji zdrowotnej rodziców dzieci w wieku dwóch lat (można także posłużyć się ulotką dla wzmocnienia przekazu – tab. 5):

• zapewnienie bezpieczeństwa: łóżeczko, fotelik samochodowy, bezpieczne zabawki i miejsce do zabawy, ochrona przed oparzeniem, zadławieniem, upadkami z wysokości, potrąceniem przez pojazd, utonięciem (wanna, basen), zabezpieczanie przed dostępem do leków i chemii gospodarczej, toksyn roślinnych;
• wspomaganie rozwoju dziecka, wspólne zabawy, stymulowanie rozwoju mowy, wskazówki wychowawcze;
• sposób żywienia stymulujący rozwój dojrzałości żywieniowej dziecka, unikanie słodyczy i dosładzanych napojów, niedosalanie potraw, unikanie pojadania między posiłkami;
• profilaktyka próchnicy zębów: higiena jamy ustnej, nauka używania miękkiej szczoteczki do zębów, prawidłowe odżywianie;
• zapobieganie ograniczeniom swobody ruchu dziecka, ograniczenie „czasu ekranowego”, promocja aktywności fizycznej w rodzinie;
• edukacja w zakresie pierwotnej profilaktyki otyłości;
• higiena dnia codziennego (spacery, środowisko dziecka wolne od dymu tytoniowego, trening czystości, ubiór);
• emocje mogące prowadzić do zachowań krzywdzących dziecko (np. krzyk, potrząsanie, szarpanie).

Na zakończenie wizyty rodziców należy poinformować o terminie i celach następnej wizyty profilaktycznej oraz o szczepieniach ochronnych, zgodnie z obowiązującym w danym roku kalendarzem szczepień.