Jak wspierać rozwój mikrobioty przewodu pokarmowego u niemowląt?

Primum non nocere, czyli „Po pierwsze, nie szkodzić”. Ta naczelna zasada medycyny przychodzi na myśl w odpowiedzi na pytanie postawione w tytule artykułu. Świadomość, w jak dużym stopniu od stanu mikrobioty przewodu pokarmowego zależy nasze zdrowie – odporność, nastrój, masa ciała, występowanie chorób przewlekłych, w tym m.in. schorzeń przewodu pokarmowego, otyłości, alergii, nowotworów, a nawet chorób neurodegeneracyjnych – jest coraz większa. Wiedzą o tym nie tylko profesjonaliści zawodowo związani z medycyną, ale również nieprofesjonaliści, o czym świadczyć mogą nagłówki artykułów na temat mikrobioty w popularnej prasie: „Jesteś bardziej bakterią niż człowiekiem”, „Mikroby nadchodzą”, „Bakterie rządzą naszymi myślami”. W artykule podsumowano podstawowe informacje na temat mikrobioty przewodu pokarmowego, ze szczególnym uwzględnieniem korzystnych i niekorzystnych czynników wpływających na jej rozwój w okresie niemowlęcym. 

Terminologia 

• Mikrobiota – ten termin określa wszystkie mikroorganizmy (bakterie, archeony, eukariony i wirusy) zasiedlające organizm człowieka, głównie przewód pokarmowy [1].
• Mikrobiom – to szersze pojęcie, obejmujące mikrobiotę i zbiór genów tworzonych przez mikrobiotę oraz środowisko zewnętrzne [2]. Terminy mikrobiota i mikrobiom bywają stosowane zamiennie. 
• Mikroflora – termin historyczny, który wciąż jeszcze można spotkać w odniesieniu do mikrobioty, ale nie powinien być stosowany, gdyż odnosi się do roślin (mikro-flora to dosłownie mała-roślinność). 
• Dysbioza – zaburzenia ilościowe i czynnościowe mikrobioty, z utratą pożytecznych drobnoustrojów, ekspansją patobiontów (potencjalnych patogenów) i utratą różnorodności [3]. 

Podstawowe informacje na temat mikrobioty [4, 5, 6, 7]

• Liczba drobnoustrojów zasiedlających organizm ludzki, w porównaniu z liczbą komórek organizmu człowieka, wynosi około 1,3 do 1 (a nie jak wcześniej uważano 10 do 1).
• Liczba genów drobnoustrojów ok. 150 razy przekracza liczbę genów człowieka. 
• Łączna masa mikrobioty wynosi ok. 1,5 kg. 
• Szacuje się, że w skład mikrobioty wchodzi ok. 2000 różnych gatunków drobnoustrojów, ale tylko ok. 150–170 dominuje u danej osoby. 
• Około 95% drobnoustrojów bytuje w przewodzie pokarmowym człowieka; pozostała część zasiedla m.in. układ oddechowy, skórę, drogi rodne. 

Dlaczego mikrobiota w przewodzie pokarmowym jest tak istotna? 

Drobnoustroje zasiedlające przewód pokarmowy nie są tylko „biernymi pasażerami”. Pełnią funkcje, które w znacznej mierze decydują o zdrowiu i chorobie (tab. 1) [8]. 
Między innymi mikrobiota przewodu pokarmowego kształtuje funkcjonowanie bariery jelitowej. Szczególną rolę odgrywają krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, w tym octowy, propionowy, masłowy, które wspomagają odbudowę i różnicowanie komórek nabłonkowych jelita cienkiego i grubego. Dzięki temu jelito sprawniej realizuje funkcje trawienne i tworzy skuteczniejszą barierę ochronną. Z drugiej strony, maślan hamuje powstawanie i rozwój komórek nowotworowych, a nawet może wspomagać ich przemianę w komórki zdrowe. Od mikrobioty przewodu pokarmowego może zależeć też odporność i podatność naszego organizmu na stany zapalne, choroby alergiczne i autoimmunizacyjne [8].

Czyżby same korzyści?

Niestety, bakterie egzystujące w przewodzie pokarmowym mogą oddziaływać również w sposób niekorzystny [8]: 

• wpływać na powstawanie karcynogenów, czyli związków rakotwórczych,
• wytwarzać toksyc...