Autor: Andrzej Radzikowski

Ból, gorączka, kaszel to podstawowe dolegliwości towarzyszące zakażeniom układu oddechowego. Formalnie kaszel, podobnie zresztą jak ból i gorączka, są reakcjami obronnymi i jako takie z punktu widzenia patofizjologii nie powinny być niwelowane. Dla praktyka jednak oczywiste jest, że suchy męczący kaszel, często bolesny, utrudniający zasypianie lub budzący w nocy bywa trudną do zniesienia dolegliwością. Wiadomo także, że jego łagodzenie nie wydłuża i nie komplikuje procesu leczenia. Powstaje pytanie, jak z nim bezpiecznie walczyć, jeśli się już na taką walkę zdecydujemy. Bezpiecznym, sprawdzonym pod względem skuteczności w licznych badaniach i metaanalizach lekiem w zakażeniach dolnych dróg oddechowych jest lewodropropizyna. W kaszlu towarzyszącym zakażeniom górnych dróg oddechowych, tzw. spływowym, w przebiegu ostrego zapalenia nosa i zatok przynosowych (OZNiZP) zalecanymi lekami są pseudoefedryna i antyhistaminiki I generacji.

Wirusowe zakażenia układu oddechowego są jedną z najczęstszych przyczyn wizyt u lekarza zarówno dzieci, jak i dorosłych. Szacuje się, że stanowią 50–60% wszystkich wizyt ambulatoryjnych. Wirusowe ostre zapalenie oskrzeli (OZO) jest zazwyczaj samoograniczającą się chorobą, a jej dominującym objawem jest kaszel. Najczęściej zapalenie oskrzeli rozwija się wtórnie do pierwotnej infekcji górnych dróg oddechowych. Populacją najbardziej narażoną na OZO są dzieci, a szczyt zachorowań występuje do 2. r.ż. Ponieważ dominującym czynnikiem etiologicznym OZO są wirusy, stosowanie antybiotyków nie jest uzasadnione i jak pokazują dane z piśmiennictwa, ich stosowanie nie ma klinicznie istotnego wpływu zarówno na przebieg choroby, jak i na długość jej trwania. W niepowikłanym, wirusowym OZO uwagę należy skupić na leczeniu objawowym, z jednej strony poprawiającym komfort pacjenta (działanie przeciwbólowe, przeciwgorączkowe i w okresie uporczywego suchego kaszlu także przeciwkaszlowe), jak i zmniejszającym natężenie objawów choroby (działanie przeciwzapalne, zmniejszające obturację i wysięk). Elementem takiego podejścia może być zastosowanie preparatów zawierających zdefiniowane połączenie wyciągu tymianku i bluszczu (B/T). Preparaty te wykazują aktywność w stosunku do większości objawów towarzyszących tej chorobie, w tym efektywnie łagodzą kaszel, podstawowy i najbardziej uciążliwy dla pacjentów objaw OZO.

Ostre zapalenie gardła i migdałków podniebiennych (OZGM) jest rozpoznawane i leczone przez lekarzy różnych specjalności, ale przede wszystkim przez lekarzy rodzinnych i pediatrów. To właśnie ich głównie dotyka problem trafnego rozpoznania, tj. odróżnienia wirusowego OZGM od anginy paciorkowcowej (AP), co stanowi niekiedy nie lada wyzwanie w stricte gabinetowej diagnostyce. Problem jest bardzo ważny, bo nadal antybiotykoterapia de facto wirusowego OZGM stanowi jedną z najczęstszych przyczyn niepotrzebnej antybiotykoterapii, przyczyniającej się do selekcji opornych patogenów zasiedlających nosogardło, przede wszystkim pneumokoków (SP) i nietypowalnych pałeczek hemofilnych (NTHi).

Gardło jest strukturą anatomiczną ciągnącą się od podstawy czaszki do VI kręgu szyjnego [9], będącą skrzyżowaniem dróg oddechowych z układem pokarmowym. Parzyste migdałki podniebienne są zaś skupiskiem tkanki limfatycznej, położonej pomiędzy łukami podniebiennymi. Problem leczenia ostrego zapalenie gardła i migdałków (OZGM) dotyczy lekarzy różnych specjalności, w tym lekarzy rodzinnych i pediatrów. Zdecydowana większość przypadków zakażeń posiada etiologię wirusową, stanowiącą 70–85% przyczyn u dzieci powyżej 3. r.ż. oraz 90–95% u dorosłych [2, 3]. Etiologia bakteryjna, wśród której dominują zakażenia Streptococcus pyogenes (paciorkowce beta-hemolizujące grupy A), stanowi mniejszość przypadków i fakt ten powinien być uwzględniany w doborze odpowiedniego sposobu leczenia OZGM.

Pojęcie ostrego zapalenia nosogardła i zatok, uznane oficjalnie w 1999 r. przez Agencję Polityki i Badań Naukowych Opieki Zdrowotnej (ang. Agency for Health Care Policy and Research, AHCPR), dobrze oddaje proces rozprzestrzenienia się infekcji z nosogardła na wykształcone, po 3.–4. r.ż., zatoki oboczne nosa. Każde ostre zapalenia nosa i zatok (OZNZ) jest poprzedzone ostrym zakażeniem górnych dróg oddechowych, najczęściej wirusowym. Podobną definicję zastosowano w opublikowanych w 2012 r. europejskich wytycznych dotyczących zapalenia zatok i polipów nosa (ang. European Position Paper on Rhinosinusitis and Nasal Polips, EPOS) oraz w polskich Rekomendacjach 2016, dotyczących diagnostyki i leczenia chorób układu oddechowego.