Probiotyki u dzieci nie tylko przy antybiotykoterapii

Wżadnej sytuacji stosowanie probiotyków nie jest niezbędne, ale w niektórych może być pomocne. Dotyczy to przede wszystkim stosowania probiotyków (o udokumentowanym działaniu) w zapobieganiu biegunce związanej z antybiotykoterapią oraz w leczeniu ostrej biegunki infekcyjnej. Nie są to jedyne wskazania do stosowania probiotyków, choć zdarza się, że zalecenia, nawet opublikowane w tym samym czasie, na podstawie tych samych lub zbliżonych danych, różnią się. Aby ułatwić lekarzom podejmowanie racjonalnych decyzji, artykuł zawiera, w postaci pytań i odpowiedzi, podsumowanie aktualnych danych z wiarygodnych metodologicznie badań z randomizacją lub ich metaanaliz, dotyczących stosowania probiotyków. Wybór został podyktowany kwestiami często poruszanymi zarówno przez lekarzy, jak i opiekunów dzieci.

Skąd zainteresowanie probiotykami? 

Zainteresowanie probiotykami wynika z roli, jaką w utrzymaniu zdrowia odgrywa mikrobiota. Ten termin określa wszystkie drobnoustroje (przede wszystkim bakterie, ale również archeony, grzyby oraz wirusy) zasiedlające organizm człowieka, głównie przewód pokarmowy [1]. Zamiennie używa się też określenia „mikrobiom”, ale może ono także oznaczać zbiór genów tworzonych przez mikrobiotę. Etiopatogenezę wielu chorób wiąże się z zaburzeniami mikrobioty, chociaż można mówić jedynie o powiązaniach, a nie o udokumentowanych związkach przyczynowo‑skutkowych. Uznanie roli mikrobioty sprawia, że zainteresowaniem cieszą się możliwości jej modyfikacji, aby uzyskać korzystny efekt kliniczny. 

Co to są probiotyki? 

Terminem probiotyki określa się żywe drobnoustroje, które podawane w odpowiednich ilościach wywierają korzystny efekt zdrowotny [2]. Należy je odróżniać od prebiotyków, synbiotyków oraz postbiotyków (tabela 1). Do drobnoustrojów o działaniu probiotycznym należą przede wszystkim bakterie wytwarzające kwas mlekowy z rodzajów Bifidobacterium i Lactobacillus (od 2020 roku obowiązuje nowa taksonomia drobnoustrojów historycznie należących do rodzaju Lactobacillus [3]; w celu zgodności z oryginalnymi publikacjami, w niniejszej pracy używane są nazwy stosowane przez autorów przedstawionych prac). Do dobrze znanych i przebadanych probiotyków należą również drożdżaki Saccharomyces boulardii. 

Na co zwracać uwagę, wybierając probiotyk? 

W tabeli 2 podsumowano, na co należy zwracać uwagę, wybierając probiotyk. Jednym z kryteriów są dane naukowe dotyczące skuteczności i bezpieczeństwa danego probiotyku (lub ich kombinacji). 
Jakie są typowe wskazania do stosowania probiotyków? W tabeli 3 podsumowano wskazania do stosowania probiotyków. Najlepiej przebadane jest stosowanie probiotyków w leczeniu lub zapobieganiu chorobom biegunkowym (tabela 4 i 5). 
 

Tab. 1. Definicje „biotyków” – probiotyków, prebiotyków, synbiotyków, postbiotyków 

Jaka jest rola probiotyków w zakażeniach układu oddechowego? 

Zakażenia dróg oddechowych należą do najczęstszych chorób wieku dziecięcego, a szczególnie sprzyja im sezon jesienno-zimowy. Stanowią problem zarówno zdrowotny, jak i ekonomiczny (absencja rodziców w pracy). W ok. 85–90% wywołane są przez wirusy, w tym: rynowirusy (gatunki A, B i C), koronawirusy (znane były jeszcze przed pandemią COVID-19 [4], wirusy grypy i grypy rzekomej, wirus RS, adenowirus i enterowirusy (np. Coxsackie) [5]. Chociaż ich przebi...