Krztusiec – współczesne spojrzenie

Krztusiec jest chorobą występującą na całym świecie. Obok ospy wietrznej i odry należy do najbardziej zaraźliwych chorób wieku dziecięcego. Wskaźnik podatności na zakażenie jest bardzo wysoki i wynosi około 90%. Szacuje się, że chory na krztusiec zaraża ok. 12–17 osób [1]. Czynnikiem etiologicznym są Gram-ujemne bakterie z rodzaju Bordetella. 
Bordetella są pałeczkami zaliczanymi do rodzaju Alcaligenaceae. Obecnie wyróżnia się 10 gatunków Bordetella, z czego cztery mają znaczenie kliniczne. Najczęściej krztusiec wywołuje Bordetella pertussis. Rzadziej obserwuje się tzw. krztusiec rzekomy, wywołany przez Bordetella parapertussis, zwykle o lżejszym przebiegu. Szacuje się, że 5–25% przypadków krztuśca powodują pałeczki krztuśca rzekomego. Badania prowadzone nad etiologią krztuśca wykazały (metoda PCR), że u około 20% ludzi za objawy krztuśca jest odpowiedzialna Bordetella holmnesi. Częstym patogenem zwierząt jest Bordetella brochoseptica. Natomiast doniesienia o zachorowaniach u ludzi zdarzają się sporadycznie, zwykle u osób z niedoborem odporności lub małych dzieci kontaktujących się z chorymi zwierzętami. Wyjątkowo również u ludzi z niedoborami odporności izoluje się B. petrii, B. hizii oraz B. ansorpii [1]. 

Epidemiologia

Krztusiec występuje na całym świecie. Co 2–5 lat obserwowano epidemiczny wzrost zachorowań. W 1994 r. krztusiec spowodował 5 mln zapaleń płuc, 50 tys. powikłań neurologicznych oraz 360 tys. zgonów. Wprowadzenie powszechnych szczepień przeciwko krztuścowi pozwoliło zredukować liczbę przypadków i śmiertelność o ponad 90%. W Polsce przed wprowadzeniem szczepień ochronnych rejestrowano co 2–3 lata epidemie krztuśca. Zapadalność była bardzo wysoka. W 1956 r. wynosiła 242/100 tys. W 1955 r. zarejestrowano 64 343 przypadki krztuśca i 967 zgonów. Najwięcej zachorowań – 95 968 przypadków – zgłoszono w 1960 r. [2]. Zmarło 310 dzieci (tab. 1). Powszechne szczepienia spowodowały szybki spadek zapadalności i liczby zachorowań. Najmniej przypadków – 107 – zarejestrowano w 1989 r. Zapadalność w 1990 r. wynosiła 1/100 tys.
Wydawało się, że krztusiec przestał być problemem zdrowia publicznego. 
Od połowy lat dziewięćdziesiątych XX w. obserwuje się jednak wzrost zachorowań...