Autor: Anna Popławska

Warunkiem koniecznym dla działań lekarza jest zgoda pacjenta (art. 32 i n. ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty; art. 15 ust. 1 Kodeksu Etyki Lekarskiej). Jej udzielenie pozwala na ingerencję w integralność fizyczną pacjenta, oczywiście w ustalonym z nim uprzednio zakresie. Zgoda uchyla bezprawność działania. Jeśli lekarz działa w jej granicach, niemożliwym jest w takich wypadkach postawienie mu zarzutu winy. Czasami jednak lekarz spotyka się z odmową zgody na leczenie, a sprawa nabiera szczególnego znaczenia, gdy dotyczy dzieci. Jak powinien postąpić lekarz w sytuacji zagrożenia zdrowia czy nawet życia małoletnich pacjentów, gdy ich opiekunowie odmawiają zgody na leczenie, jakie w związku z tym posiada uprawnienia i jakie działania może czy nawet powinien podjąć – o tym w poniższym artykule. 

Pobyt dziecka w szpitalu to sytuacja niezwykle stresująca. Szereg uprawnień pozwala jednak zminimalizować silne emocje z tym związane. Podczas pobytu dziecka w szpitalu rodzice martwią się przede wszystkim o zdrowie swoich pociech, ale także o to, jak zostaną potraktowane w placówce zdrowia. W dalszej kolejności zastanawiają się również nad tym, jakie prawa przysługują im jako osobom sprawującym opiekę nad małoletnim pacjentem i przebywającym z nim w szpitalu. Szereg niedogodności oraz nieporozumień wynika z niewiedzy, dlatego też warto poznać swoje uprawnienia. Zapewnia je kilka aktów prawnych, wśród nich najważniejszymi są ustawa o prawach pacjenta oraz Europejska Karta Praw Pacjenta, a także Europejska Karta Praw Dziecka w Szpitalu.

Stosowanie leków poza wskazaniami zawartymi w charakterystyce produktu leczniczego [1] (dalej w skrócie: ChPL) od dawna stanowi przedmiot zainteresowania nie tylko środowiska lekarskiego, ale i prawniczego. Zagadnienie to jest tym bardziej interesujące, że ordynowanie w ten sposób leków jest praktyką powszechnie przyjętą w medycynie na całym świecie. Z przeprowadzonych w Stanach Zjednoczonych badań wynika, że 21% wszystkich przepisywanych leków jest stosowanych poza wskazaniami [2]. Wskaźnik ten plasuje się na zdecydowanie wyższym poziomie w niektórych dziedzinach medycyny, takich jak na przykład pediatria, w której przepisywanych jest aż 62% leków poza wskazaniami rejestracyjnymi [3].

Istniejący w Polsce obowiązek szczepień powoduje, że przeważająca część rodziców stosuje się do niego i szczepi swoje dzieci zgodnie z obowiązującym kalendarzem szczepień. Osoby, które uchylają się od tego obowiązku, to w większości osoby skupione w ramach ruchu antyszczepionkowego. W dalszym ciągu stanowią one niewielki odsetek, jednakże w ostatnim czasie skala tego zjawiska nasila się i w Polsce przybywa przeciwników szczepień. Rodzi to problem dla lekarza, do którego zgłosi się rodzic z niezaszczepionym dzieckiem. Powstaje wówczas pytanie, czy ma on prawo odmówić przyjęcia dziecka z powodu zaległości w wykonywaniu szczepień, czy też jest zmuszony do podjęcia czy kontynuowania leczenia. 

W dzisiejszych czasach sytuacje dochodzenia roszczeń w przypadku, gdy pacjent poniósł szkodę, wydają się oczywiste. Zdziwienie mogą wzbudzać przypadki, gdy szkoda nie zaistniała, pojawia się wówczas pytanie, czy wtedy także pacjent może pociągnąć lekarza do odpowiedzialności prawnej. Na to pytanie oraz kwestie z nim związane odpowie poniższy artykuł. 

Zawód lekarza obarczony jest obowiązkiem zachowania w tajemnicy informacji pozyskanych w związku z leczeniem pacjenta. Jednak co się stanie w sytuacji, gdy do lekarza zgłasza się osoba, względem której poweźmie on przypuszczenie, że jest ofiarą czynu zabronionego? Zderzają się ze sobą wówczas dwie powinności: dochowania tajemnicy medycznej (czy inaczej dyskrecji medycznej) oraz powinność denuncjacyjna, czyli zgłoszenia o swoim podejrzeniu organom ścigania.