Refluks żołądkowo-przełykowy i choroba refluksowa przełyku – objawy kliniczne, diagnostyka, postępowanie lecznicze

Aktualnie obowiązujące wytyczne zawierające definicję, zalecenia diagnostyczne oraz terapeutyczne zostały opracowane m.in. w 2018 r. przez Europejskie Towarzystwo Pediatrii, Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia (ESPGHAN) oraz przez Północnoamerykańskie Towarzystwo Pediatrii, Gastroenterologii i Żywienia (NASPGHAN) i stanowią kontynuację wcześniejszych zaleceń m.in. z 2009 r. O skali i randze problemu świadczy fakt wydania licznych rekomendacji przez światowe oraz liczne narodowe towarzystwa specjalistyczne, m.in. w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej, Kanadzie, Japonii, Australii i Nowej Zelandii [1–5].
Choroba refluksowa przełyku objawiać się może różnorodnymi objawami obejmującymi zarówno przewód pokarmowy, jak i pozornie niezwiązany z powyższą chorobą układ oddechowy czy układ krążenia. Objawy choroby mogą różnić się także w zależności od wieku pacjentów, co może znacznie utrudnić postępowanie diagnostyczne.
Wśród manifestacji GERD wyróżniamy objawy przełykowe, czyli typowe, do których zaliczamy m.in. pieczenie wzdłuż przełyku, uczucie cofania się pokarmu, wymioty, bóle w nadbrzuszu, jak również objawy i manifestacje pozaprzełykowe, m.in. nawracające infekcje układu oddechowego (zapalenia krtani, zapalenie oskrzeli), przewlekłą chrypkę, kłucie w klatce piersiowej. Wśród objawów ogólnych można zaobserwować szeroko pojęte trudności w karmieniu prowadzące do zahamowania przyrostu lub wręcz ubytku masy ciała, niepokój czy rozdrażnienie spotykane często w populacji dzieci najmłodszych. Szczególnie istotna dla lekarza opiekującego się dzieckiem jest umiejętność różnicowania objawów fizjologicznych od patologicznych. W okresie niemowlęcym ulewania nieupośledzające rozwoju dziecka nie powinny być leczone, ustępują one wraz z wiekiem oraz dojrzewaniem bariery antyrefuksowej i nie zwiększają ryzyka występowania choroby refluksowej przełyku w przyszłości.
Wywiad dotyczący niemowląt powinien przede wszystkim uwzględnić prawidłową definicję takich objawów, jak: regurgitacje, ulewania czy wymioty. Należy uwzględnić czas ich wystąpienia (biorąc pod uwagę wiek dziecka, porę występowania objawów np. poposiłkowe, nocne), sposób żywienia dziecka z oceną zarówno składu, jak i objętości przyjmowanych posiłków, wpływ alergenów zawartych w pokarmie oraz obciążenie alergią w rodzinie. Szczególnie należy zwrócić uwagę na występowanie objawów alarmujących sugerujących tło organiczne stwierdzanych nieprawidłowości. Ta podstawowa umiejętność jest bezwzględnie niezbędna dla prawidłowej oceny pacjenta. Do objawów ogólnych należy zaliczyć: utratę masy ciała dziecka lub też nieadekwatny do wieku i ilości spożywanych kalorii przyrost masy ciała, gorączkę, nieadekwatne zachowanie (nasilony niepokój, letarg), opóźniony (czyli powyżej 6. m.ż.) lub przedłużający się (czyli powyżej 12. m.ż.) czas występowania regurgitacji, ulewań czy wymiotów [1, 3, 4]. 
Utrzymywanie się ulewań czy wręcz wymiotów u dzieci w okresie poniemowlęcym lub wystąpienie powyższych objawów po raz pierwszy w tym okresie życia wymaga skierowania pacjenta do gastroenterologa celem przeprowadzenia pełnej diagnostyki z uwzględnieniem badań laboratoryjnych, badania kontrastowego przewodu pokarmowego, endoskopii górnego odcinka przewodu pokarmowego oraz impedancji elektrycznej przełyku z pH-metrią, w zależności od prezentowanych przez pacjenta objawów.

Rozpoznawanie

Diagnostyka różnicowa choroby refluksowej przełyku uwzględnia choroby infekcyjne, metaboliczne, neurologiczne (ze wzrostem ciśnienia śródczaszkowego), ocenę układu sercowo-naczyniowego i moczowego....