Infekcje górnych dróg oddechowych u dzieci

Chcesz lepiej poznać ten temat? Zapraszamy na IX Kongres Forum Pediatrii Praktycznej "Cztery Pory Roku"!

Zakażenia układu oddechowego są najczęstszą przyczyną konsultacji pediatrycznych. Większość infekcji dotyczy górnych dróg oddechowych i najczęściej wymaga jedynie leczenia objawowego [1]. Tylko w szczególnych sytuacjach konieczne jest włączenie antybiotykoterapii. Zakażenia układu oddechowego obserwuje się w praktyce poradnianej przez cały rok, ze szczególnym nasileniem w okresie wczesnowiosennym oraz jesienno-zimowym. Diagnostyka tych chorób opiera się prawie wyłącznie na danych z zebranego wywiadu oraz przedmiotowego badania pediatrycznego. Tylko w niektórych przypadkach przydatne jest wykonanie badań pomocniczych.
We wczesnym dzieciństwie rozpoznaje się około 8–12 infekcji w ciągu roku. Większa liczba dotyczy w szczególności dzieci uczęszczających do placówek opieki zbiorowej lub posiadających starsze rodzeństwo [1, 2].
W poniższym artykule skupiono się na zapaleniu błony śluzowej nosa i zatok, czyli klasycznym przeziębieniu, jako najczęstszej infekcji górnych dróg oddechowych. Pokrótce omówiono również ostre zapalenie ucha środkowego oraz zapalenie gardła. Omówiono też przyczyny tych schorzeń, objawy kliniczne, metody leczenia i zapobiegania.

Zapalenie błony śluzowej nosa i zatok (przeziębienie)

Definicja
Zapalenie błony śluzowej nosa (łac. rhinitis) zwykle wiąże się z zapaleniem błony śluzowej zatok (łac. rhinosinusitis) i jest często w uproszczeniu nazywane przeziębieniem 
(ang. common cold). Jest to ostra, zwykle łagodna i samoograniczająca się infekcja górnych dróg oddechowych, obejmująca w różnym stopniu kichanie, przekrwienie błony śluzowej nosa i wydzielinę z nosa, ból gardła, kaszel, gorączkę, ból głowy i złe samopoczucie [2, 3].

Epidemiologia

Przeziębienie może wystąpić o każdej porze roku, ale najczęściej rozpoznawane jest w miesiącach jesiennych i zimowych. Na półkuli północnej zwiększona częstość przeziębień rozpoczyna się we wrześniu, wraz ze wzrostem liczby zakażeń rinowirusami, a następnie wirusami paragrypy w październiku i listopadzie [4]. Miesiące zimowe charakteryzują się wzrostem zakażeń syncytialnym wirusem oddechowym, wirusem grypy i koronawirusem. Infekcje adenowirusowe utrzymują się na niskim poziomie przez cały sezon przeziębień [5]. Epidemia przeziębień ostatecznie kończy się niewielką falą zakażeń rinowirusami w marcu i kwietniu [6]. Enterowirusy najczęściej wywołują choroby latem, ale mogą być wykrywane przez cały rok. Ostatnie doświadczenia wskazują, że SARS-CoV-2 występuje przez 
cały rok.
Dzieci w wieku przedszkolnym i młodsze mają średnio od 6 do 8 przeziębień rocznie (zwykle do 1 w miesiącu, od września do kwietnia) [7, 8]. Objawy przeziębienia zwykle osiągają szczyt w 2–3. dniu choroby, a następnie stopniowo ustępują w ciągu 10–14 dni. Zdarza się, że kaszel utrzymuje się dłużej, powyżej 14 dni, jednak i on w niepowikłanych przypadkach stopniowo ustępuje [9]. Dzieci pozostające pod opieką żłobków w 1. r.ż. mogą mieć nawet o 50% więcej przeziębień niż dzieci przebywające pod opieką w domu. Roczna liczba przeziębień zmniejsza się z wiekiem. Starsze dzieci mają średnio od 2 do 4 przeziębień rocznie, a typowy czas trwania objawów wynosi od 5 do 7 dni [2, 6].

Etiologia

Objawy przeziębienia mogą być wywoływane przez różne wirusy. Najczęstszym czynnikiem etiologicznym są rinowirusy [2]. Inne częste przyczyny przeziębienia u dzieci obejmują koronawirusy, adenowirusy, wirusy grypy, syncytialne wirusy oddechowe i wirusy paragrypy. 
Wirusy wywołujące przeziębienie rozprzestrzeniają się na trzy sposoby:

• kontakt bezpośredni w post...