Szczepionki skojarzone to preparaty powszechnie używane w realizacji szczepień ochronnych. W krajach rozwiniętych, w realizacji programów powszechnych, stosowane są tzw. preparaty wysokoskojarzone uodparniające przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi, poliomyelitis, zakażeniom wywołanym przez Haemophilus influenazae B oraz w przypadku szczepionek 6-składnikowych – zapaleniu wątroby typu B. Nowoczesne szczepionki posiadają bezkomórkowy składnik krztuścowy (od 1 do 5 antygenów wyizolowanych z pałeczki Bordetella pertussis), który jest mniej reaktogenny w porównaniu z pełnokomórkowym. W Polsce preparaty te stosowane są w szczepieniach wcześniaków, dzieci z masą urodzeniową < 2500 g, dzieci z przeciwwskazaniami do podania pełnokomórkowego składnika krztuścowego. Dla pozostałych dzieci preparaty te finansowane są przez rodziców. Ich stosowanie w istotny sposób zmniejsza częstość występowania odczynów poszczepiennych, zmniejsza liczbę iniekcji, stwarza możliwość jednoczasowego podania preparatów zalecanych, tj. szczepienia przeciw meningokokom.
Autor: Joanna Stryczyńska-Kazubska
dr n. med.; Katedra i Zakład Profilaktyki Zdrowotnej UMP SZOZ nad Matką i Dzieckiem w Poznaniu
Okres pandemii COVID-19 to, poza ryzykiem zakażenia wirusem SARS-CoV-2 ze wszystkimi możliwymi konsekwencjami, również okres ograniczonego dostępu do placówek medycznych, a co się z tym łączy, opóźnień w realizacji szczepień ochronnych. Zalecenia, zarówno polskie (Ministerstwa Zdrowia oraz Głównego Inspektora Sanitarnego), jak i instytucji zajmujących się zagadnieniami zdrowia publicznego w świecie (CDC, WHO) jednoznacznie kładą nacisk na potrzebę planowej realizacji szczepień ochronnych, zwłaszcza wśród dzieci do 2 lat, ale również w starszych grupach wiekowych. Aby bezpiecznie realizować tę formę profilaktyki, należy stosować określone zasady organizacji wizyt dzieci w poradniach. Zasady te zwiększają bezpieczeństwo pacjentów, ale równocześnie wydłużają czas potrzebny na wizytę, a to może być przyczyną opóźnień w realizacji programu szczepień ochronnych. Stąd zarówno zasady organizacji pracy poradni, jak i zasady uzupełniania opóźnień w szczepieniach wydają się w obecnej sytuacji niezmiernie ważne.
Mimo prowadzonych od ok. połowy XX w. szczepień ochronnych, zachorowania na krztusiec stanowią nadal problem epidemiologiczny na całym świecie. Szacuje się, że każdego roku dochodzi do 30–45 mln zachorowań i 300–500 tys. zgonów z tego powodu. Powikłania i zgony dotyczą przede wszystkim dzieci w okresie niemowlęcym. Dane polskie, pochodzące z rejestru chorób zakaźnych prowadzonego przez PZH, wydają się niedoszacowane. Najwięcej zgłoszonych przypadków w ostatniej dekadzie miało miejsce w latach 2012 – 4684 oraz 2016 – 6856 przypadków. Z polskich badań epidemiologicznych wynika jednak, że na każdy zgłoszony przypadek zakażenia, przypada w rzeczywistości 61 niezgłoszonych zakażeń. Najczęstszym źródłem zakażenia niemowląt są nastolatki oraz osoby dorosłe. W celu ochrony przed zachorowaniem niemowląt przyjęto szeroką strategię szczepień, która, poza szczepieniami w okresie niemowlęcym, obejmuje również szczepienia młodzieży, osób dorosłych, kobiet ciężarnych oraz pracowników ochrony zdrowia.