Żelazo sukrosomalne – właściwości i zastosowanie

Żelazo jest potrzebne organizmowi człowieka m.in. do syntezy białek transportujących tlen (hemoglobina i mioglobina) oraz do wytwarzania enzymów hemowych i innych enzymów zawierających żelazo zaangażowanych w transport elektronów oraz w reakcje oksydo-redukcyjne [[1], [2]]. Większość żelaza w organizmie dorosłego człowieka znajduje się w hemoglobinie krwinek czerwonych (65%; 2 300 mg). Około 10% występuje w mioglobinie we włóknach mięśniowych i innych tkankach (w enzymach i cytochromach) (350 mg). Pozostała część żelaza jest magazynowana w wątrobie (200 mg), makrofagach układu siateczkowo-śródbłonkowego (RES; 500 mg) i szpiku kostnym (150 mg). W okresie przed menopauzalnym u kobiet, co zrozumiałe, ogólna zawartość żelaza w ustroju (zwłaszcza frakcja zmagazynowana - 250-300 mg) jest niższa niż u mężczyzn [[3], [4]]. Aby spełnić wymagania szpiku kostnego w zakresie erytropoezy konieczny jest wewnętrzny obrót żelaza wynoszący 20-30 mg/dobę [2].

U dzieci w zależności od masy ciała i wieku zawartość żelaza jest w wymienionych wyżej kompartmentach proporcjonalnie mniejsza.

Metabolizm żelaza w ustroju podsumowuje i ilustruje rycina 1.

Rycina 1. Kluczowe szlaki metabolizmu żelaza u ssaków (wg. 2).

Opis ryciny - 1. Ferroreduktaza – enzym redukujący żelazo trójwartościowe (Fe³⁺) do dwuwartościowego (Fe²⁺); 2. Transporter metali dwuwartościowych (DMT1) – umożliwia transport Fe²⁺ przez błonę komórkową ; 3. Nośnik białek hemowych 1 (HPC1) – transportuje hem do wnętrza komórki; 4. Hemooksygenaza – enzym rozkładający hem do żelaza, biliwerdyny i tlenku węgla; 5. Eksporter hemu – usuwa hem z komórki; 6. Ferroportyna (Ireg-1) – główny transporter żelaza na zewnątrz komórki; 7. Hefestyna/ceruloplazmina – utleniają Fe²⁺ do Fe³⁺, umożliwiając jego wiązanie z transferyną 8. Receptor transferynowy-1 (TfR1) – wiąże transferynę z żelazem i umożliwia jej endocytozę; 9. Kompleks transferyny z żelazem (diferryczna transferyna) – TfR1 – forma transportowa żelaza w osoczu; 10. Białko odporności naturalnej makrofagów (Nramp-1) – uczestniczy w transporcie żelaza w fagolizosomach; 11. Mitoferryna – transporter żelaza do mitochondriów; 12. Eksporter hemu mitochondrialnego (Abcb6) – usuwa hem z mitochondriów; 13. Inne – inne źródła żelaza - bakterie, laktoferryna, kompleksy hemoglobina–haptoglobina, hem–hemopeksyna itd.; 14. Ceruloplazmina – enzym utleniający Fe²⁺ do Fe³⁺ w osoczu; 15. Receptor transferynowy-2 (TfR2) – alternatywny receptor dla transferyny, głównie w wątrobie; RBC – krwinka czerwona; Hem - kompleks organiczny zbudowany z pierścienia porfirynowego (czterech połączonych pierścieni pirolowych) z centralnie umieszczonym atomem żelaza (Fe²⁺ lub Fe³⁺); Ferrytyna - kompleks białkowy, który może przechowywać do 4500 atomów żelaza w formie Fe³⁺. Występuje w cytoplazmie komórek wątroby, śledziony, szpiku kostnego oraz w niewielkich ilościach we krwi.

Noworodek urodzony o czasie ma w sobie ok. 0,5 grama żelaza, podczas gdy u dorosłego człowieka ilość ta wynosi ok. 5 gramów. Ta zmiana ilości żelaza od urodzenia do dorosłości oznacza, że średnio należy przez pierwsze 15 lat życia przyswajać około 0,8 mg żelaza dziennie. Dodatkowa niewielka ilość jest potrzebna, aby zrównoważyć naturalne straty żelaza związane ze złuszczaniem komórek. Dlatego konieczne jest wchłanianie ok. 1 mg żelaza dziennie, aby utrzymać dodatni bilans żelaza w okresie dzieciństwa. Ponieważ zwykle wchłaniane jest z diety mniej niż 10% żelaza, dzienne spożycie żelaza powinno wynosić 8–10 mg, aby utrzymać odpowiednie przyswajanie tego pierwiastka [[5]].

Trzeba także pamiętać, że ustrój nie ma żadnych zdolności do czynnego wydalania żelaza (w tym jego nadmiaru) [[6]].

Wchłanianie żelaza odbywa się w zasadzie tylko w dwunastnicy i początkowej części jelita czczego [2], stąd schorzenia powodujące uszkodzenie błony śluzowej dwunastnicy prowadzić mogą do znacznej niekiedy niedokrwistości z niedoboru żelaza. Najważniejszymi z nich są: celiakia, lambliaza, niedożywienie, ciężka alergia pokarmowa, choroba Leśniowskiego-Crohna, niektóre cytostatyki, eozynofilowe zapalenie dwunastnicy.

Wchłanianie żelaza na poziomie dwunastnicy regulowane jest, dwoma mechanizmami, kryptowym oraz związanym z hepcydyną.

Mechanizm kryptowy polega na tym, że enterocyty kryptowe pobierają żelazo z osocza. W związku z tym stężenie żelaza w enterocytach kryptowych jest pochodną cało ustrojowego poziomu żelaza. Komórki kryptowe migrując na szczyt kosmków stają się komórkami absorpcyjnymi i ich zdolność do przyswajania żelaza zależna jest od ich nasycenia żelazem [6, [7]].

Mechanizm hepcydynowy polega na tym, że stężenie hepcydyny wątrobowej regulowane jest m.in. przez takie czynniki jak stężenie żelaza w hepatocytach, stany zapalne, niedotlenienie i niedokrwistość. Hepcydyna reguluje szybkość wchłaniania żelaza poprzez wpływ na funkcję enterocytów w ich części podstawno-bocznej. Hepcydyna wiążąc się tam z ferroportyną i powoduje jej internalizację przez co traci ona swoją funkcję transportową. W podobny sposób hepcydyna wpływa na komórki wątrobowe i makrofagi. Gdy stężenie hepcydyny jest wysokie na skutek przeładowania żelazem lub co częstsze np. jakiegokolwiek stanu zapalnego (uwalnianie IL-6) zmniejsza się uwalnianie żelaza z krypt jelitowych, wątroby i makrofagów. Natomiast gdy stężenie hepcydyny jest obniżone ekspresja ferroportyny 1 ulega zwiększeniu i w związku z tym wzrasta uwalnianie żelaza z enterocytów, wątroby i układu siateczkowo-śródbłonkowego [[8]].

Zapotrzebowanie na żelazo

Zapotrzebowanie na żelazo w zależności od wieku ilustruje tabela 1 (wg. [[9], [10]]).

Tabela 1. Zapotrzebowanie na żelazo w zależności od wieku.

Wiek	Zapotrzebowanie na żelazo
Niemowlęta z prawidłową masą urodzeniową od 4 m.ż.	1-15 mg/kg m.c./dobę
Niemowlęta z niską masą urodzeniową od 2 m.ż.	2 - 15 mg/kg m.c./dobę
Od 1 do 10 r.ż.	10 mg/dobę
Od 10 r.ż.	12-15 mg/dobę
Kobiety miesiączkujące	Ok. 15 mg/dobę
Ciężarne	30 mg/dobę

Pokrycie, nawet fizjologicznego zapotrzebowania, nie jest łatwe min. z powodu niezbyt dużej zawartości żelaza w diecie oraz jego zróżnicowanej przyswajalności (najlepiej wchłania się żelazo hemowe (oddzielny transporter), następnie Fe²⁺, a najgorzej Fe³⁺). Ponadto ze spożytego (przyjętego doustnie) żelaza wchłania się zwykle nie więcej niż 10-15%.

Epidemiologia niedoboru żelaza

Niedobór żelaza może być absolutny lub tylko czynnościowy. Szacunkową częstość występowania obu z nich łącznie przedstawia tabela 2.

Tabela 2. Szacowana częstość występowania niedoboru żelaza w różnych sytuacjach klinicznych (wg. [[11]])

Sytuacja kliniczna	Częstość występowania niedoboru żelaza
Przewlekła choroba nerek	50%
Pacjenci po operacji bariatrycznej	50%
Pacjenci z ch. nowotworową	32-60%
Kobiety obficie miesiączkujące	1 na 10
Pacjenci chirurgiczni	76%
Pacjenci z nieswoistymi zapaleniami jelit	36-76%
Pacjenci z celiakią	10-15%
Pacjenci z niewydolnością krążenia	50%

Niedokrwistość mikrocytarna jest najczęstszą postacią niedokrwistości w populacji pediatrycznej i dotyka w krajach uprzemysłowionych 17% dzieci poniżej 5. roku życia [[12]].

Ocena zasobów żelaza w ustroju.

Syntetycznie ocenę zasobów w zależności od sytuacji klinicznej przedstawia tabela 3.

Tabela 3. Laboratoryjna ocena zasobów żelaza w zależności od sytuacji klinicznej (wg. [11]).

Sytuacja kliniczna	Wskaźniki laboratoryjne	Rozpoznanie
Niedokrwistość i/lub objawy sugerujące niedobór żelaza	Ferrytyna 30–300 ng/ml +TSAT > 20%	Uzupełnienie żelaza
Ferrytyna < 30 ng/ml	Absolutny niedobór żelaza
Ferrytyna 30–100 ng/ml +TSAT < 20% lub CRP > 5 mg/l
Ferrytyna >100 ng/ml +TSAT < 20% lub CRP > 5 mg/l	Czynnościowy niedobór żelaza (sekwestracja żelaza)
Krwiodawstwo/ciąża	Ferrytyna < 50 ng/ml +TSAT > 20%	Niewystarczające zapasy żelaza
Poważna operacja (strata krwi > 500 ml)	Ferrytyna <100 ng/ml +TSAT > 20%

CRP - białko C-reaktywne; TSAT – saturacja transferryny żelazem

Opcje leczenia niedoborów żelaza oraz niedokrwistości z niedoboru żelaza

Terapia dożylna

Żelazo dożylne stanowi bezpieczną i skuteczną alternatywę dla żelaza doustnego w leczeniu niedokrwistości z niedoboru żelaza (IDA – iron deficiency anemia), a jego stosowanie jest wskazane u pacjentów z nietolerancją, przeciwwskazaniami lub opornością na żelazo doustne; stanem zapalnym; niedokrwistością umiarkowaną do ciężkiej; trwałą utratą krwi; i/lub stosowaniem leków stymulujących erytropoezę. Spośród obecnie dostępnych preparatów żelaza do podawania dożylnego, preferowane są te, które umożliwiają podawanie dużych, jednorazowych dawek (np. karboksymaltoza żelazowa lub dekstrymaltoza żelazowa (inaczej izomaltozyd żelaza lub karboksymaltoza żelazowa).

W porównaniu z doustną suplementacją żelaza, podaż dożylna jest metodą droższą i logistycznie bardziej skomplikowaną. Nie jest ona też pozbawiona ryzyka, wymaga infuzji i monitorowania poinfuzyjnego, wystąpić bowiem mogą reakcje infuzyjne i z nadwrażliwości [[13]]. Zgodnie z zaleceniami Europejskiej Agencji Leków, „Dożylne preparaty żelaza powinny być podawane wyłącznie wtedy, gdy personel jest przeszkolony w zakresie oceny i leczenia reakcji anafilaktycznych, a sprzęt do resuscytacji jest natychmiast dostępny” [[14]].

Terapia doustna

Oczekuje się, że optymalna odpowiedź na doustną terapię żelazem to wzrost Hb o 2 g/dl w ciągu 3-4 tygodni [[15], [16]]. Wzrost stężenia hemoglobiny o 1 g/dl w ciągu 4 tyg. uważany jest za satysfakcjonujący. Uzupełnienie zapasów żelaza w organizmie, odzwierciedlone przez stężenie ferrytyny w surowicy >100 μg/l, często wymaga dłuższego leczenia.

Doustne sole żelaza, zwłaszcza siarczan żelaza (dwuwartościowe, FS – ferrous sulfate) (FS, 100–200 mg żelaza elementarnego, 1–3 razy dziennie), są powszechnie stosowane w leczeniu IDA. Biodostępność soli żelaza jest jednak niska, zwłaszcza w przypadku preparatów zawierających żelazo trójwartościowe. Wchłanianie jest dodatkowo upośledzone po podaniu wysokich dawek (na skutek wtórnego wzrostu stężenia hepcydyny, które utrzymuje się na podwyższonym poziomie przez 24 godziny i zmniejsza się wchłanianie kolejnej doustnej dawki żelaza) [[17]] lub przy jednoczesnym podawaniu z pożywieniem lub lekami (np. lekami zobojętniającymi kwas żołądkowy, inhibitorami pompy protonowej) [11]. Ponadto podaż doustna żelaza wiąże się z działaniami niepożądanymi ze strony przewodu pokarmowego, ze względu na interakcję niewchłoniętego żelaza z enterocytami oraz mikrobiotą jelitową [[18], [19]]. Wszystkie te działania często powodują osłabienie przestrzegania zaleceń lekarskich i skuteczność terapii doustnej. Niemniej, pod warunkiem odpowiedniej tolerancji, doustne sole żelaza są zalecane w leczeniu niepowikłanej, łagodnej do umiarkowanej niedokrwistości z niedoboru żelaza. Należy je podawać raz dziennie w małej dawce (40–50 mg żelaza elementarnego), aby zmaksymalizować skuteczność bez pogorszenia bezpieczeństwa. Pojedyncza umiarkowana dawka żelaza (80–100 mg żelaza elementarnego) podawana co drugi

dzień jest coraz częściej rozważana jako realna opcja, ponieważ minimalizuje ona „śluzówkową blokadę” wchłaniania spowodowaną przejściowym wzrostem stężenia hepcydyny [[20], [21], [22]]

Podsumowanie dostępnych i stosowanych na świecie preparatów żelaza doustnego oraz w skrócie ich wady i zalety przedstawia tabela 4.

Tabela 4. Doustne suplementy żelaza stosowane w terapii zastępczej żelazem (wg. [[23]]).

Siarczan żelaza Fe2+

Fumaran żelaza Fe2+

Glukonian żelaza Fe2+

Żelazo dwuglicynianowe Fe2+

Askorbinian żelaza Fe2+

Polisacharyd żelazowy Fe3+

Polimaltoza żelazowa Fe3+

Polidekstroza żelazowa Fe3+

Bursztynian białkowy żelaza Fe3+

Cytrynian żelazowy Fe3+

Maltol żelazowy Fe3+

Żelazo karbonylowe Fe0 (elementarne)

Polipeptyd żelaza hemowego Fe2+

Żelazo liposomalne

Żelazo sukrosomalne Fe3+

Unikatowe właściwości żelaza sukrosomalnego

Żelazo sukrosomalne (SI; sucrosomial iron) zostało opracowane przez firmę Alesco srl (Piza, Włochy) i stanowi innowacyjny nośnik żelaza do podania doustnego, w którym mikronizowany pirofosforan żelaza (Fe³⁺) został zamknięty w matrycy fosfolipidowej i sukroestrowej. Dodatkowe składniki, takie jak fosforan trójwapniowy i skrobia, zapewniają stabilność i tworzą strukturę zwaną „sukrosomem” (rycina 2).

Rycina 2. Struktura żelaza sukrosomalnego (SI).

Struktura ta sprawia, że żelazo sukrosomalne jest odporne na działanie soku żołądkowego i nie wchodzi w bezpośrednią interakcję z błoną śluzową jelit, co minimalizuje działania niepożądane ze strony przewodu pokarmowego.

Badania in vitro wykazały, że SI jest wchłaniane głównie niezależnie od hepcydyny, ponieważ żelazo jest pobierane na drodze endocytozy (w formie pęcherzykowej) przez enterocyty i komórki M drogą przezkomórkową oraz drogą międzykomórkową, między enterocytami (rycina 3) – czyli wchłaniane jest nie tylko w dwunastnicy i bliższym odcinku jelita czczego [11], jak wszystkie inne formy żelaza, ale także w dalszych odcinkach jelita cienkiego, co jest niezwykle ważne np. w kontekście celiakii.

Rycina 3. Mechanizmy wchłaniania żelaza sukrosomalnego.

Jak już opisano w 2018 r. w pracy Gómez-Ramírez S i wsp. [11] SI posiada unikatowe cechy strukturalne, fizykochemiczne i farmakokinetyczne, a także wysoki wskaźnik wchłaniania żelaza i doskonałą tolerancję jelitową w porównaniu z konwencjonalnymi solami żelaza.

Dzięki swojemu zachowaniu w przewodzie pokarmowym, SI jest dobrze tolerowane i wysoce biodostępne, nawet w sytuacjach klinicznych, w których standardowo stosuje się dożylne preparaty żelaza [11].

Żelazo sukrosomalne jest odpowiednie dla pacjentów z niedoborem żelaza (ID) lub niedokrwistością z niedoboru żelaza (IDA), szczególnie w takich stanach jak: przewlekła choroba nerek (PChN), choroby zapalne jelit (NZI, IBD), celiakia, choroby nowotworowe, okres po operacjach bariatrycznych [[24], [25], [26], [27], [28]].

W najnowszym podsumowaniu dotyczącym zastosowania SI autorstwa Gómez-Ramírez S i wsp. z 2023 r. stwierdzono, że analiza dostępnych danych wskazuje, że doustne żelazo sukrosomalne (SI) stanowi uzasadnioną opcję terapeutyczną w suplementacji żelaza. W porównaniu z tradycyjnymi solami żelaza, SI wykazuje większą wygodę stosowania, wyższą skuteczność (lepsze uzupełnienie zapasów żelaza i/lub szybszy wzrost stężenia hemoglobiny przy niższych dawkach) oraz lepszą tolerancję (mniej działań niepożądanych ze strony przewodu pokarmowego) i to w różnych sytuacjach klinicznych.

Zgodnie z danymi przedstawionymi w tym samym opracowaniu, u około 2000 pacjentów otrzymujących doustne SI – w tym znaczącej grupy osób nietolerujących siarczanu żelaza (FS) – średnia częstość występowania działań niepożądanych ze strony przewodu pokarmowego wynosiła 4,5%, co jest wynikiem znacznie korzystniejszym niż w przypadku tradycyjnych soli żelaza [18, 19].

Najnowsze badania potwierdzają również skuteczność SI przy niższych kosztach i mniejszej liczbie działań niepożądanych u pacjentów, którzy zazwyczaj wymagają dożylnej suplementacji żelaza, takich jak osoby z: przewlekłą chorobą nerek (PChN), chorobami zapalnymi jelit (NZJ), nowotworami, niedokrwistością pooperacyjną, po operacjach bariatrycznych, z przewlekłą niewydolnością serca.

Co także ważne, SI wymaga czterokrotnie mniejszych dawek w celu osiągnięcia tego samego efektu, a na dodatek ze znacznie zmniejszoną częstością i nasileniem objawów niepożądanych (dotyczą mniej niż 9% leczonych tym preparatem) [11] – rycina 4.

Rycina 4. Porównanie stopnia wchłaniania i przyswajania żelaza konwencjonalnego z żelazem sukrosomalnym.

Podsumowanie

Niedobór żelaza oraz niedokrwistość z niedoboru żelaza to zjawiska niezwykle częste i nierzadko przeoczane. Szacuje się, że około 1,5–1,8 mld osób na świecie ma niedokrwistość z niedoboru żelaza. Według danych WHO niedobór tego pierwiastka dotyczy 5% populacji, 20% kobiet miesiączkujących oraz 30–40% dzieci w krajach rozwiniętych.

Głównym hormonem regulującym metabolizm żelaza jest hepcydyna, która moduluje ekspresję ferroportyny w enterocytach, komórkach wątrobowych i makrofagach układu siateczkowo-śródbłonkowego. Synteza hepcydyny jest kontrolowana przez wiele szlaków sygnałowych (np. zapalenie, niedotlenienie, erytropoetynę).

Wchłanianie żelaza odbywa się głównie w dwunastnicy i wszystkie procesy prowadzące do jej uszkodzenia mogą odpowiadać za niedokrwistość sideropeniczną.

Wchłanianie żelaza niehemowego poprawia szereg czynników, jednak na szczególne podkreślenie zasługuje jego specjalna postać, żelazo sukrosomalne, które wchłania się poza kontrolą hepcydyny, trzema niezależnymi drogami i które stosować można w czterokrotnie niższej dawce (z takim samym efektem i znikomą częstością działań niepożądanych – średnio 4,5%).

Najnowsze badania potwierdzają skuteczność SI przy niższych kosztach i mniejszej liczbie działań niepożądanych u pacjentów, którzy zazwyczaj wymagają dożylnej suplementacji żelaza, takich jak osoby z: przewlekłą chorobą nerek (PChN), chorobami zapalnymi jelit (NZJ), nowotworami, niedokrwistością pooperacyjną, po operacjach bariatrycznych, z przewlekłą niewydolnością serca.

Piśmiennictwo

[1] Hurrell RF. Bioavailability of iron. Eur J Clin Nutr 1997;51:S4-8.

[2] Munoz M, Garcıa-Erce JA, Remacha AF. Disorders of iron metabolism. Part 1: molecular basis of iron homoeostasis. J Clin Pathol 2011;64:287e296.

[3] Muñoz M, Villar I, García-Erce JA. An update on iron physiology. World J Gastroenterol 2009;15(37): 4617-4626.

[4] Andrews NC. Disorders of iron metabolism. N Engl J Med 1999;341:1986-1995.

[5] Rothman JA. Rozdział 504: Iron-Deficiency Anemia w Nelson Textbook of Pediatrics, 2-Volume Set, Robert M. Kliegman, Joseph St. Geme III, wyd. 22, 2024.

[6] Siah CW, Ombiga J, Adams LA, i wsp. Normal iron metabolism and the pathophysiology of iron overload disorders. Clin Biochem Rev 2006;27:5-16.

[7] Muñoz Gómez M, Campos Garríguez A, García Erce JA, Ramírez Ramírez G. [Fisiopathology of iron metabolism: diagnostic and therapeutic implications] Nefrologia 2005;25:9-19.

[8] Nemeth E, Ganz T. Hepcidin and iron-loading anemias. Haematologica 2006;91:727-732.

[9] Szajewska H, Ruszczynski M, Chmielewska A. Effects of iron supplementation in nonanemic pregnant women, infants, and young children on the mental performance and psychomotor development of children: a systematic review of randomized controlled trials. Am J Clin Nutr 2010;91:1684-90.

[10] Baker RD, Greer FR. Committee on Nutrition: Diagnosis and Prevention of Iron Deficiency and Iron Deficiency Anemia in Infants and Young Children (0-3 Years of Age). Pediatrics 2010;126:1040-50.

[11] Gómez-Ramírez, S.; Brilli, E.; Tarantino, G.; Muñoz, M. Sucrosomial® Iron: A New Generation Iron for Improving Oral Supplementation. Pharmaceuticals 2018;11:97.

[12] World Health Organization. WHO Global Anaemia Estimates, 2021 Edition. Global Anaemia Estimates in Women of Reproductive Age, by Pregnancy Status, and in Children Aged 6–59 Months;World Health Organization: Geneve, Switzerland, 2021. Available online: https://www.who.int/data/gho/data/themes/topics/anaemia_in_women_and_children

[13] Deloughery, T.D. Safety of oral and intravenous iron. Acta Haematol. 2019;142:8–12.

[14] European Medicines Agency. New Recommendations to Manage Risk of Allergic Reactions with Intravenous Iron Containing Medicines. EMA/579491/2013. Available online: http://www.ema.europa.eu/docs/en_GB/document_library/Referrals_document/IV_iron_31/WC500151308.pdf

[15] Girelli D, Ugolini S, Busti F, et al. Modern iron replacement therapy: clinical and pathophysiological insights. Int J Hematol. 2018;107(1):16-30.

[16] Dignass AU, Gasche C, Bettenworth D, et al. European consensus on the diagnosis and management of iron deficiency and anaemia in inflammatory bowel diseases. J Crohns Colitis.

2015;9(3):211-222.

[17] Moretti D, Goede JS, Zeder C, et al. Oral iron supplements increase hepcidin and decrease iron absorption from daily or twice-daily doses in iron-depleted young women. Blood 2015; 126:1981–1989.

[18] Tolkien Z, Stecher L, Mander AP, et al. Ferrous Sulfate Supplementation Causes Significant Gastrointestinal Side-Effects in Adults: A Systematic Review and Meta-Analysis. PLoS ONE 2015, 10, e0117383.

[19] Cancelo-Hidalgo MJ, Castelo-Branco C, Palacios S, et al. Tolerability of different oral iron supplements: A systematic review. Curr. Med. Res. Opin. 2013;29:291–303.

[20] Muñoz M, Acheson AG, Auerbach M, et al. International consensus statement on the peri-operative management of anemia and iron deficiency. Anaesthesia 2017;72:233–247.

[21] Gómez-Ramírez S, Bisbe E, Shander A, et al. Management of Perioperative Iron Deficiency Anemia. Acta Haematol. 2019;142:21–29.

[22] Gómez-Ramírez S, Brilli, E, Tarantino G, et al. Sucrosomial® Iron: An Updated Review of Its Clinical Efficacy for the Treatment of Iron Deficiency. Pharmaceuticals 2023;16:847. https://doi.org/10.3390/ph16060847

[23] Pantopoulos K. Oral iron supplementation: new formulations, old questions. Haematologica 2024;109(9):2790-2801.https://doi.org/10.3324/haematol.2024.284967

[24] Girelli D, Ugolini S, Busti F, et al. Modern iron replacement therapy: Clinical and pathophysiological insights. Int. J. Hematol. 2018;107:16–30.

[25] Elli L, Ferretti F, Branchi F, et al. Sucrosomial® Iron Supplementation in Anemic Patients with Celiac Disease Not Tolerating Oral Ferrous Sulfate: A Prospective Study. Nutrients 2018; 10:330.

[26] Ciudin A, Simó-Servat O, Balibrea JM, et al. Response to oral sucrosomial® iron supplementation in patients undergoing bariatric surgery. The BARI-FER study. Endocrinol. Diabetes Nutr. 2018;65:17–20.

[27] Pisani A, Riccio E, Sabbatini M, et al. Effect of oral liposomal iron versus intravenous iron for treatment of iron deficiency anemia in CKD patients: A randomized trial. Nephrol. Dial. Transplant. 2015;30:645–652.

[28] Mafodda A, Giuffrida D, Prestifilippo A, et al. Oral sucrosomial® iron versus intravenous iron in anemic cancer patients without iron deficiency receiving darbepoetin alfa: A pilot study. Support. Care Cancer 2017;25:2779–2786.

Żelazo sukrosomalne – żelazo, które nie podlega blokerom wchłaniania

Klasyczne sole żelaza, jak siarczan żelaza, wchłaniają się głównie w dwunastnicy i bliższym odcinku jelita cienkiego poprzez złożony mechanizm transportu regulowany przez hepcydynę – kluczowy hormon kontrolujący homeostazę żelaza. Proces ten jest jednak podatny na liczne czynniki zakłócające. Obecność niektórych składników pokarmowych (m.in. fosforanów, polifenoli, wapnia), napojów takich jak kawa czy herbata, a także jednoczesne stosowanie leków wpływających na pH żołądka, może istotnie ograniczać biodostępność przyjmowanego preparatu żelaza [1].

Niska efektywność wchłaniania to również zwiększone ryzyko nieprzyjemnych dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego jak m.in. podrażnienia błony śluzowej, bóle brzucha czy zaparcia, wynikające z obecności niewchłoniętego żelaza w świetle jelita. Dodatkowym utrudnieniem pozostaje konieczność przestrzegania ścisłych zaleceń dotyczących czasu i sposobu przyjmowania preparatu [1,2].

Zastosowanie innowacyjnej technologii żelaza sukrosomalnego (Sucrosomial® Iron) pozwala w dużym stopniu wyeliminować te ograniczenia. Wszystko dzięki ochronnej strukturze sukrosomu, która chroni żelazo przez całą drogę jego przejścia przez przewód pokarmowy [2,3]. Co więcej, żelazo sukrosomalne jest łagodne dla brzucha.

A jak wygląda budowa cząsteczki?

Żelazo sukrosomalne stanowi kompleks pirofosforanu żelaza(III) zamkniętego w tzw. sukrosomie – wielowarstwowej, opatentowanej strukturze ochronnej. Sukrosom zbudowany jest z fosfolipidowej błony oraz macierzy estrów sacharozy i kwasów tłuszczowych [2].

Taka organizacja przestrzenna sprawia, że cząsteczka jest rozpoznawana przez organizm nie jako jon żelaza, lecz jako cząsteczka lipidowa. W efekcie żelazo sukrosomalne przechodzi przez przewód pokarmowy w sposób chroniony przed działaniem kwasu żołądkowego i bez bezpośredniego kontaktu z błoną śluzową jelita. Jednocześnie minimalizuje ryzyko interakcji z innymi składnikami diety lub przyjmowanymi lekami [3].

Dlaczego żelazo sukrosomalne wchłania się w całości? Mechanizm wchłaniania

Dzięki swojej budowie żelazo sukrosomalne omija klasyczny, hepcydyno-zależny szlak wchłaniania charakterystyczny dla jonowych form żelaza. Cząsteczka sukrosomu może przenikać przez nabłonek jelita cienkiego na drodze biernej endocytozy, a także przestrzeniami międzykomórkowymi oraz przez wyspecjalizowane komórki M zlokalizowane w kępkach Peyera [4].

W rezultacie żelazo sukrosomalne wykorzystuje trzy niezależne mechanizmy absorpcji, które nie podlegają hamującemu wpływowi hepcydyny. Takie rozwiązanie przekłada się na wyższą biodostępność [2,4].

Żelazo sukrosomalne jest doskonale tolerowane – profil bezpieczeństwa i tolerancja

Jednym z kluczowych atutów żelaza sukrosomalnego jest jego wysoki profil tolerancji ze strony przewodu pokarmowego. W odróżnieniu od klasycznych soli żelaza, forma sukrosomalna nie wywołuje typowych nieprzyjemnych dolegliwości, takich jak bóle brzucha, nudności, metaliczny posmak w ustach, wzdęcia, zaparcia czy ciemnienie stolca [5].

Mechanizm ten wynika z ochronnej struktury sukrosomu, która ogranicza kontakt żelaza z błoną śluzową jelita oraz minimalizuje obecność wolnych jonów żelaza w świetle przewodu pokarmowego — głównego czynnika odpowiedzialnego za miejscowe podrażnienia [3,4].

Żelazo sukrosomalne nie podlega blokerom wchłaniania – brak istotnych interakcji z pożywieniem i lekami

Unikalna struktura żelaza sukrosomalnego zapewnia skuteczną ochronę jonu żelaza przed interakcjami z czynnikami hamującymi wchłanianie. Izoluje ona żelazo od środowiska przewodu pokarmowego, co zapobiega tworzeniu nierozpuszczalnych kompleksów z substancjami obecnymi w diecie, takimi jak:

• fityniany występujące w pełnych zbożach i nasionach,
• taniny i polifenole zawarte w kawie, herbacie oraz czerwonym winie,
• wapń i fosforany obecne w produktach mlecznych,
• błonnik i wybrane składniki warzyw oraz owoców.

 

Ponadto żelazo sukrosomalne nie wchodzi w interakcje z lekami, nie wpływa na ich wchłanianie ani nie obniża skuteczności terapii farmakologicznej.

Dzięki temu preparaty oparte na żelazie sukrosomalnym mogą być przyjmowane niezależnie od posiłków i pory dnia, bez konieczności stosowania odstępów czasowych czy specjalnych ograniczeń dietetycznych [2,3,4].

Pamiętaj, że żelazo sukrosomalne można przyjmować o każdej porze dnia, niezależnie od posiłku!

Żelazo sukrosomalne wchłania się niezależnie od poziomu hepcydyny

Żelazo sukrosomalne charakteryzuje się wysoką biodostępnością i wchłanianiem niezależnym od hepcydyny, dzięki czemu organizm może wykorzystać większą część przyjętej dawki w porównaniu z tradycyjnymi solami żelaza. Ochronna struktura sukrosomu zapewnia stabilność żelaza w przewodzie pokarmowym i umożliwia jego efektywne wchłanianie bez podrażnienia błony śluzowej [5]. Ograniczony kontakt z jonami żelaza w świetle jelita zmniejsza ryzyko utleniania i powstawania stresu oksydacyjnego, co sprzyja lepszej tolerancji preparatu [2].

W praktyce oznacza to mniejszą porcję żelaza, lepsze wchłanianie i większy komfort stosowania — cechy, które mają znaczenie szczególnie w długotrwałej suplementacji żelaza [2,4,5].

Bibliografia:

1. Piskin E., Cianciosi D., Gulec S., Tomas M., Capanoglu E. Iron Absorption Factors, Limitations and Improvement Methods. ACS Omega. 2022;7(24):20441-20456. Iron Absorption: Factors, Limitations, and Improvement Methods - PubMed
2. Gómez-Ramírez S., Brilli E., Tarantino G., Muñoz M. Sucrosomial® Iron: A New Generation Iron for Improving Oral Supplementation. Pharmaceuticals (Basel). 2018;11(4):97. Sucrosomial® Iron: A New Generation Iron for Improving Oral Supplementation - PubMed
3. Fabiano A., Brilli E., Mattii L., Testai L., Moscato S., Citi V., Tarantino G., Zambito Y. Ex vivo and in vivo study of Sucrosomial® iron intestinal absorption and bioavailability. Int. J. Mol. Sci. 2018, 19, 2722. Ex Vivo and in Vivo Study of Sucrosomial® Iron Intestinal Absorption and Bioavailability - PubMed
4. Gómez-Ramírez S., Brilli E., Tarantino G., Muñoz M. Sucrosomial® Iron: An Updated Review of Its Clinical Efficacy for the Treatment of Iron Deficiency. Pharmaceuticals (Basel). 2023 Jun 6;16(6):847. Sucrosomial® Iron: An Updated Review of Its Clinical Efficacy for the Treatment of Iron Deficiency - PubMed
5. Giordano G., Napolitano M., Di Battista V. et al. Oral high‑dose sucrosomial iron vs intravenous iron in sideropenic anemia patients intolerant/refractory to iron sulfate: a multicentric randomized study. Ann Hematol. 2021;100:2173–2179.